عثمان بن عفان: تفاوت میان نسخه‌ها

عثمان بنابر [[شورای شش نفره|شورایی]] که [[عمر بن خطاب]] پیش از مرگ تعیین کرد، در سال ۲۳ق. (یا۲۴ق.)<ref>ابن عبدالبر، الاستیعاب، ج۳، ص۱۰۴۴.</ref> به [[خلافت]] رسید و تا سال ۳۵ق. حکومت کرد.<ref>نک: دینوری، الامامة والسیاسة، ج۱، ص۴۴-۴۶؛ زرکلی، الاعلام، ج۴، ص۲۱۰.</ref>

پیش از عمر بن خطاب، انتخاب خلیفه با چنین شیوه‌ای سابقه نداشت. در ماجرای خلافت [[ابوبکر بن ابی‌قحافه|ابوبکر]] پس از رحلت [[پیامبر(ص)]] عدّه‌ای از اصحاب در [[سقیفه بنی ساعده|سقیفه]] جمع شدند و (به باور شیعه) بدون توجّه به منتخب [[واقعه غدیر|غدیر]]، [[ابوبکر]] را به خلافت برگزیدند و سپس با روش‌هایی خاص، از همه مردم [[بیعت]] گرفتند. استدلال آنان این بود که امر انتخاب خلیفه به مردم واگذار شده است و آنان باید درباره امام خود اظهارنظر کنند؛ امّا [[ابوبکر بن ابی‌قحافه|ابوبکر]] در اواخر عمر خود در این‌باره تغییر رویه داد و [[عمر بن خطاب]] را به جانشینی خویش منصوب کرد.

عمر بن خطّاب دو روش سابق را کنار گذاشت و روش دیگری را در پیش گرفت و با اعتراف به اینکه انتخاب ابوبکر با نظر مسلمانان نبود و از این پس باید با مشورت آنان باشد،<ref>المصنف، ج ۵‌، ص۴۴۵‌؛ ابن سعد، الطبقات‌ الکبری، ج ۳‌، ص۳۴۴‌.</ref> شورایی متشکل از شش نفر را انتخاب کرد تا با مشاوره همدیگر، یکی را از میان خود به‌عنوان خلیفه برگزینند. اعضای این شورا عبارت بودند از: [[علی بن ابی طالب(ع)]]، عثمان بن عفان، [[طلحة بن عبیدالله]]، [[زبیر بن عوام]]، [[سعد بن ابی وقاص]]، [[عبدالرحمن بن عوف]].<ref>سیوطی، تاریخ خلفا، ص۱۲۹.</ref>

گزارش‌های تاریخی از نخستین اقدامات عثمان هنگام رسیدن به خلافت حاکی از آن است که او بسیاری از والیان و مقامات دستگاه خلافت را عزل و خویشاوندان خویش را به‌جای آنها نصب کرد.<ref>دینوری، الاخبار الطوال، ص۱۳۹.</ref> برای نمونه، در [[کوفه]] به‌جای [[عمار بن یاسر]]، برادر ناتنی خود [[ولید بن عقبه]] و به‌جای [[ابوموسی اشعری]] در [[بصره]]، عبدالله بن عامر پسرخاله کم سن و سال خویش را نصب کرد. عثمان، [[عمرو بن عاص]] را به‌عنوان فرمانده [[فتوحات]] و جنگ‌های شمال آفریقا منصوب نمود و برادر رضاعی خود عبدالله بن ابی سرح را مسئول امور مالی (خراج و غنائم) فتوحات آن منطقه کرد؛ ولی سپس عمرو عاص را عزل و عبدالله را به‌جای او نشاند.<ref>دینوری، الاخبار الطوال، ص۱۳۹.</ref>

در زمان عثمان بر سرزمین‌های فتح شده مسلمانان افزوده شد. برای نمونه برخی از شهرهای منطقه فارس به دست عرب افتاد که فرماندهی این فتح با عثمان بن ابی‌العاص بود. همچنین در سال ۲۹ هجری مناطقی از شمال آفریقا به فرماندهی عبدالله بن ابی سرح و جزیره قبرس به فرماندهی [[معاویة بن ابی سفیان|معاویة بن ابی سفیان]] فتح شد.<ref>نک: دینوری، الاخبار الطوال، ص۱۳۹.</ref>

برخی مناطق، مانند شهرهای منطقه فارس ایران نیز در این دوره شورش کردند و کوشیدند استقلال خود را بازیابند؛ ولی سرکوب شدند.<ref>نک: دینوری، الاخبار الطوال، ص۱۳۹.</ref> کشته شدن [[یزدگرد سوم]] آخرین پادشاه [[ساسانیان|ساسانی]] در زمان عثمان روی داد. به نقل منابع، یزدگرد آخرین بار در شهر استخر با سپاه عرب رو‌به‌رو شد و عثمان بن ابی‌العاص و عبدالله بن عاص که فرماندهان عرب در آن منطقه بودند، با او مقابله کردند. یزدگرد شکست خورد و به مرو گریخت و در ماجرایی که منابع نقل کرده‌اند، در آنجا، در خواب، به دست آسیابانی در مرو کشته شد.<ref>نک: دینوری، الاخبار الطوال، ص۱۳۹ و ۱۴۰.</ref>

در زمان خلافت عثمان، با وجود [[مصحف‌|مصحف‌های]] [[صحابه]] که در بعض موارد با یکدیگر اختلاف داشته و با فتوحات اسلامی و رفتن [[قرآن]] به سرزمین‌های تازه گشوده، اختلافات و مشکلات بسیاری در قرائت کلمات قرآن پیش آمد. با دستور عثمان بر مبنای صحیفه‌های بازمانده از [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر(ص)]] و نسخه‌های اختصاصی از جمله نسخه [[حفصه دختر عمر بن خطاب|حفصه]] و نسخه [[زید بن ثابت]] و با تکیه بر حفظ حافظان و شهادت شاهدان، در فاصله چهار پنج سال از ۲۴ق تا قبل از ۳۰ق، سرانجام یافت و از روی آن ۵ یا ۶ نسخه عیناً استنساخ شد. دو نسخه در [[مکه]] و [[مدینه]] نگه داشته شد و ۳ یا ۴ نسخه دیگر همراه با یک حافظ قرآن که نقش معلم و راهنمای درست‌خوانی را داشت، به مراکز مهم جهان اسلام یعنی [[بصره]]، [[کوفه]]، [[شام]] و [[بحرین]] ارسال شد. سپس عثمان دستور داد تمام نوشته‌ها و نسخه‌های پیشین را از میان ببرند تا ریشه نزاع و اختلاف به‌کلی از میان برود.<ref>رامیار، تاریخ قرآن، ص۴۰۷-۴۳۱؛ خرمشاهی، دانشنامه قرآن و قرآن‌پژوهی، ج۲، ص۱۶۳۵</ref>

عثمان در برخی موارد احکام اسلام را تغییر دارد. او در [[منا]] نماز را بر خلاف سنت رسول خدا(ص) تمام خواند و وقتی با اعتراض [[صحابه]] از جمله [[عبدالرحمان بن عوف]] روبه‌رو شد و نتوانست به آنان جوابی بدهد، گفت: «هذا رَأی رَأَیتُهُ.» '''«این رأیی است که خود بر آن شدم!»'''<ref>تاریخ اسلام، ج۴ ص۲۶۸</ref> به گفته [[متقی هندی]] تغییر در [[وضو]] و اختلاف در [[وضو|وضوی شیعه]] و [[اهل سنت و جماعت|اهل سنت]] نیز از زمان [[خلافت]] او آغاز شد.<ref>متقی هندی، کنزالعمال ج۹، ص۴۴۳، ح ۲۶۸۹۰</ref> او با آنکه خود در جایی می‌گوید [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر(ص)]] پس از شستن صورت و دست‌ها و [[مسح]] سر، پاها را نیز مسح کرد؛<ref>ابن ابی شیبه، المصنف فی الأحادیث والآثار، ج۱، ص۱۶ </ref> اما در جای دیگر وضوی پیامبر (ع) را با شستن پاها می‌داند.<ref> دارمی، مسند الدارمی، ج۱، ص۵۴۴ </ref>

::«اگر دین تابع نظر افراد بود، هرآینه کف پاها به مسح کردن سزاوارتر از روی پاها بود؛ ولی من دیدم که رسول خدا (ص) روی پاها را مسح می‌فرمود.»<ref>ابن ابی شیبه، المصنف فی الأحادیث والآثار، ج۱، ص۲۵؛ متقی هندی، کنز العمال فی سنن الأقوال والأفعال، ج۹، ص۶۰۶ </ref>

بر اساس روایاتی از اهل سنت، [[جبرئیل امین|جبرئیل]] نیز مسح پا‌ها را به پیامبر (ص) تعلیم داد.<ref>صنعانی، المصنف، ج۱، ص۱۹؛ ابن ابی شیبه، المصنف فی الأحادیث والآثار، ج۱، ص۲۶ </ref>