کوفه: تفاوت میان نسخه‌ها

در [[روایات]] شیعه، کوفه جایگاه والایی دارد و مرکز حکومت [[حضرت مهدی(عج)]] پس از [[ظهور]] دانسته شده است. اهمیت شهر کوفه بیشتر به دو قرن نخست هجری برمی‌گردد. پس از آشکار شدن [[حرم امام علی|مرقد امیرمومنان]](ع) و گسترش شهر [[نجف]]، به تدریج از اهمیت و جایگاه کوفه کاسته و به اهمیت و جایگاه نجف افزوده شد.

شهر کوفه در عصر اسلامی از نو بازسازی شد. این منطقه محل اردوی دائم سپاهیان مسلمان در جریان فتوحات اسلامی بود و طبق دستور [[عمر بن خطاب]] به [[سعد بن ابی وقاص]] در سال [[سال ۱۵ هجری قمری|۱۵]]، [[سال ۱۷ هجری قمری|۱۷]] یا [[سال ۱۹ هجری قمری|۱۹]] قمری، به جایی برای اقامت مسلمانان تبدیل شد.<ref>دینوری، الأخبار الطوال، ۱۳۷۳ش، ص۱۲۳-۱۲۴.</ref> بر این اساس، کوفه در نیم فرسخی غرب [[فرات]] و یک فرسخی شمال شرقی [[حیره]] (مرکز حکومت آل مَنذَر در آن زمان) بنا شد که در فاصله دو فرسخی شمال آن، نُخیله و در هشت فرسخی شمال غربی آن [[کربلا]] قرار داشت.<ref>صفری فروشانی، کوفه از پیدایش تا عاشورا، ۱۳۹۱ش، ص۳۴-۳۵.</ref> از اولین اقدامات سعد بن ابی وقاص، ساخت [[مسجد کوفه]] و [[دارالاماره کوفه|دارالاماره]] در بخش مرتفع کوفه بود.<ref>براقی، تاریخ کوفه، ۱۳۸۱ش، ص۱۱۹.</ref> کوفه در دوره عمر که همراه با فتوحات اسلامی بود، به یک پایگاه نظامی تبدیل شد که بین مدینه، مرکز دولت اسلامی، و میدان جنگ قرار گرفته بود.<ref>دینوری، اخبار الطوال، ۱۳۷۰ش، ص۱۲۴.</ref>

دارالاماره در [[سال ۷۱ هجری قمری|سال ۷۱ق]] به فرمان [[عبدالملک بن مروان]]‌تخریب شد.<ref>براقی، تاریخ کوفه، ۱۳۸۱ش، ص۱۲۰.</ref>

پس از حرکت اصحاب [[جنگ جمل|جمل]] به سوی [[بصره]]، [[امام علی(ع)]] در [[سال ۳۶ هجری قمری|سال ۳۶ق]] با هزار مرد جنگی اهل [[مدینه]]، به سوی [[عراق]] حرکت کرد. ده یا دوازده هزار نفر از اهالی کوفه نیز برای مقابله با پیمان‌شکنان، به سپاه امام علی(ع) پیوستند.<ref>بلاذری، أنساب الأشراف، ۱۴۱۷ق، ج۲، ص۲۳۵.</ref> امام علی(ع) پس از پیروزی در برابر اصحاب جمل، به کوفه رفت<ref>جعفری، تشیع در مسیر تاریخ، ۱۳۸۶ش، ص۱۰۷.</ref> و آنجا را مرکز [[خلافت]] اسلامی قرار داد.<ref>یوسف خلیف، حياة الشعر فی الکوفه، ص۵۴.</ref>

|}

{{اصلی|نامه‌های کوفیان به امام حسین}}

شهر کوفه، یکی از مهمترین و اثرگذارترین شهرها در واقعه کربلا بوده است. پس از مرگ [[معاویه]] در [[سال ۶۰ هجری قمری]]، بسیاری از مردم و بزرگان کوفه نامه‌هایی به [[امام حسین]](ع) نوشته و امام سوم شیعیان را به کوفه دعوت کردند تا حکومت این شهر را در دست گیرد.<ref>مفید، الارشاد، ۱۳۷۲ش، ج۲، ص۳۷-۳۹.</ref> با افزایش تعداد نامه‌ها، امام حسین به طرف کوفه حرکت کرد ولی [[ابن زیاد]] که والی کوفه شده بود، با تهدید و تطمیع، مردم را از گرد [[مسلم بن عقیل]] نماینده امام حسین پراکنده کرد<ref>بلاذری، انساب الاشراف، ۱۴۱۷ق، ج۲، ص۸۰-۸۱.</ref> و از سوی دیگر سپاه کوفه را به فرماندهی [[عمر بن سعد]] برای مقابله با امام فرستاد و بدین ترتیب [[واقعه کربلا]] رخ داد.

شهر کوفه در سال‌های منتهی به واقعه کربلا، محل زندگی گروه‌ها و قبایل مختلفی بود؛ تعداد قابل توجهی از کوفیان، شیعه و علاقمند به اهل بیت بودند، هواداران بنی‌امیه به رهبری  افرادی مانند [[عمرو بن حجاج]]، [[یزید بن حارث بن رویم شیبانی|یزید بن حرث]]، [[عمرو بن حریث]]، عبدالله بن مسلم، و [[عمر بن سعد]]، بخش دیگری از ساکنان کوفه بودند. بخش مهم دیگری از ساکنان کوفه، گروه‌هایی از نسل بردگان و [[موالی]] بودند که بر اساس منابع تاریخی، ۲۰ هزار جنگجو داشته‌اند و «الحمراء» خوانده می‌شده‌اند. بخش دیگری از مردم کوفه، «بی‌تفاوت‌ها» خوانده شده‌اند که ابتدا امام حسین(ع) را به کوفه دعوت کردند اما پس از سخت شدن شرایط، به سپاه یزید پیوستند.<ref>شیخیان، «رفتار شناسی مردم کوفه در نهضت حسینی»، ص۴۵۶-۴۵۸.</ref>

*'''قیام توابین'''

{{اصلی|قیام توابین}}

{{اصلی|قیام زید بن علی}}

[[زید بن علی|زید]] فرزند [[امام سجاد]](ع)، با هدف [[امر به معروف]] و [[نهی از منکر]] و خونخواهی [[امام حسین]](ع) و با شعار [[یا منصور امت|یا منصور أمت]] قیام کرد<ref>مفید،الارشاد، ۱۳۷۲ش، ج۲، ص۱۷۱.</ref>.در حدود پانزده هزار نفر اطراف او را گرفتند و او را به قیام بر ضد [[بنی امیه]] تشویق کردند ولی در نهایت او را یاری نکردند و زید با اصابت کردن تیری به پیشانی‌اش به [[شهادت]] رسید.<ref>ابوالفرج اصفهانی، مقاتل الطالبیین، ۱۴۱۹ق، ص۱۲۹-۱۳۶.</ref>

{{وسط چین}}'''فرمانداران کوفه از شهادت امام علی(ع) تا قیام مختار'''.<ref>براقی، تاریخ کوفه، ۱۳۸۱ش،ص ۳۰۹-۳۱۱.</ref>{{پایان}}

{| class="wikitable"

| [[مصعب بن زبیر]] || در ۶۷ ه‍.ق [[عبدالله بن زبیر]] او را به حکمرانی [[بصره]] گمارد، سپس با شکست دادن مختار حکمرانی کوفه را نیز به او واگذار کرد.

|}

==شیعیان کوفه==

در عین حال برخی معتقدند در برهه‌ای از تاریخ، صفات زشت مردم کوفه و در برهه‌ای دیگر صفات نیک آنها بروز پیدا کرده است، هرچند صفات منفی کوفیان پیامدهای ناگواری در قرن نخست داشته است.<ref>صفری فروشانی، کوفه از پیدایش تا عاشورا، ۱۳۹۱ش، ص۱۹۳.</ref>

==اماکن مقدس==

===مسجد کوفه===

این مسجد در قرن اول هجری توسط قبایل عرب کوفه و در فاصله حدود دو کیلومتری شمال غربی مسجد کوفه ساخته شده است.

این مسجد یکی از کهن‌ترین مساجد منتسب به [[امام دوازدهم]] [[شیعیان]] است و بنابر برخی روایات، محل زندگی ایشان پس از [[ظهور]]، همین مکان است.

===مسجد صعصعه بن صوحان===

{{اصلی|مسجد صعصعه بن صوحان}}

#مسجدی در الحمراء

{{پایان}}

===مرقد یاران ائمه===

*[[میثم تمار]]

*''حضور [[امام صادق]] و وکلای [[ائمه]](ع) در کوفه'': هجرت دو ساله [[امام صادق]](ع) به کوفه در عصر [[ابوالعباس سفّاح]]،و گستردن بساط تربیت شاگردان در این شهر، با توجه به تازه کار بودن دولت [[بنی عباس]] و اهتمام آن به تثبیت کامل حاکمیت خود، و عدم توجه کافی به فعالیت‌های [[امام صادق]](ع) موجب آن گردید که این دو سال برای محدّثان شیعی و حتی برای برخی از محدّثان غیرشیعی، به دوران پربرکتی تبدیل شود. درباره همین دو سال است که بنا به نقلی، [[ابوحنیفه]] این واقعیت را نسبت به خودش بر زبان رانده که: «لولا السنتان لهلک النعمان.»  

*''تدوین اصول و کتب حدیثی'': از جمله ویژگی‌های مهمّ مکتب حدیثی کوفه، پرداختن محدّثان این حوزه به تدوین و کتابت منابع حدیثی است که از نظر کمی و کیفی قابل توجه است و بخش عمده‌ای از ۶۶۰۰ کتابی که [[شیخ حر عاملی]] در آخر فائده چهارم از [[وسائل الشیعه]]، تدوین آن‌ها را به قدمای شیعه اثنی عشری که معاصر ائمه(ع) بوده‌اند نسبت می‌دهد، توسط محدّثان کوفی تدوین گشته است. ثمره همین کتابهای مدوّن، پیدایش «[[اصول اربعمأة]]» بود. البته این مجموعه‌های مدوّن در ابتدا شکل مجموعه‌های روایی شخصی داشت که یک راوی مجموع مسموعات حدیثی خود را یک جا جمع کرده بود که بعدها تبویب گشته و شکل منظَّم تری به خود گرفت.<ref>جباری، «نگاهی به مکاتب حدیثی شیعه در سده های اولیه»، ص۵۹.</ref>

=== نحو ===

در نحو دو مکتب عمده وجود دارد: مکتب [[بصره]] و مکتب کوفه. از ابتدای کار این دو مکتب اختلافات زیادی بین بزرگان آنها به وجود آمد. [[سید محسن امین]] در [[اعیان الشیعه]] می‌گوید بانیان اول علم نحو در بصره و کوفه، علمای [[شیعه]] بودند که این دانش را در این دو سرزمین بسط و نشر دادند.