کاربر ناشناس
افغانستان: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
بهبود پانویس‌ها
imported>Fayaz |
imported>Fayaz جز (بهبود پانویس‌ها) |
||
| خط ۵۳: | خط ۵۳: | ||
==تاریخ== | ==تاریخ== | ||
داریوش اول (۵۲۲ ـ ۴۸۶پ.م) و اسکندر (۳۳۶ ـ ۳۲۳پ.م) اولین کسانی بودند که از افغانستان به عنوان دروازه ورود به [[هند]] استفاده کردند. کوشانیان تا قرن ۴ میلادی بر این سرزمین حکومت کردند. فاتحان [[اسلام|اسلامی]] در سده اول خورشیدی وارد این کشور شدند. پس از این، [[هرات]] و [[بلخ]] به دو شهر مهم در منطقه تاریخی [[خراسان قدیم|خراسان]] تبدیل شدند. چنگیز و [[تیمور گورکانی]] نیز در قرن‌های ۶و۸ش این کشور را تصرف کردند.<ref>[https://www.infoplease.com/world/countries/afghanistan سایت «infoplease»، قسمت «afghanistan»]</ref> در بخش‌های مختلف افغانستان امروزی حکومت‌های کوشانیان، [[بنی‌امیه]]، [[طاهریان]]، [[صفاریان]]، [[سامانیان]]، [[غزنویان]]، [[غوریان]]، [[سلجوقیان]]، [[ایلخانیان]]، [[آل کرت]]، [[تیموریان]]، بابُریان (گورکانی هند)، [[صفویان]]، [[نادر افشار]]، ابدالیان و بارکزایی حکومت کرده‌اند.<ref>[https://www.historyfiles.co.uk/KingListsFarEast/AsiaArachosia.htm سایت historyfiles، صفحه «AsiaArachosia»]</ref> بلخ، هرات، [[بامیان]]، [[جَوزجان]]، [[قَندَهار]]، [[تَخار]]، [[بَدَخشان]]، [[زَرَنج]]، [[پوشَنگ]] و [[نیمروز]] مشهورترین شهرهای باستانی افغانستان است.<br> | داریوش اول (۵۲۲ ـ ۴۸۶پ.م) و اسکندر (۳۳۶ ـ ۳۲۳پ.م) اولین کسانی بودند که از افغانستان به عنوان دروازه ورود به [[هند]] استفاده کردند. کوشانیان تا قرن ۴ میلادی بر این سرزمین حکومت کردند. فاتحان [[اسلام|اسلامی]] در سده اول خورشیدی وارد این کشور شدند. پس از این، [[هرات]] و [[بلخ]] به دو شهر مهم در منطقه تاریخی [[خراسان قدیم|خراسان]] تبدیل شدند. چنگیز و [[تیمور گورکانی]] نیز در قرن‌های ۶و۸ش این کشور را تصرف کردند.<ref>[https://www.infoplease.com/world/countries/afghanistan سایت «infoplease»، قسمت «afghanistan»]</ref> در بخش‌های مختلف افغانستان امروزی حکومت‌های کوشانیان، [[بنی‌امیه]]، [[طاهریان]]، [[صفاریان]]، [[سامانیان]]، [[غزنویان]]، [[غوریان]]، [[سلجوقیان]]، [[ایلخانیان]]، [[آل کرت]]، [[تیموریان]]، بابُریان (گورکانی هند)، [[صفویان]]، [[نادر افشار]]، ابدالیان و بارکزایی حکومت کرده‌اند.<ref>[https://www.historyfiles.co.uk/KingListsFarEast/AsiaArachosia.htm سایت historyfiles، صفحه «AsiaArachosia»]</ref> بلخ، هرات، [[بامیان]]، [[جَوزجان]]، [[قَندَهار]]، [[تَخار]]، [[بَدَخشان]]، [[زَرَنج]]، [[پوشَنگ]] و [[نیمروز]] مشهورترین شهرهای باستانی افغانستان است.<br> | ||
در قرن نوزده میلادی، افغانستان در رقابت بین امپراتوری [[بریتانیا]] و تزار [[روسیه]] به منظور کنترل آسیای مرکزی و هند، به میدان جنگ یا میدان بازی بزرگ تبدیل شد.<ref> | در قرن نوزده میلادی، افغانستان در رقابت بین امپراتوری [[بریتانیا]] و تزار [[روسیه]] به منظور کنترل آسیای مرکزی و هند، به میدان جنگ یا میدان بازی بزرگ تبدیل شد.<ref>سایت «infoplease»، قسمت «afghanistan»</ref> مرزهای امروزی افغانستان در این زمان بوجود آمد.<ref>[https://www.britannica.com/place/Afghanistan سایت دانشنامه بریتانیکا، صفحه افغانستان]</ref> شاه افغانستان، امان‌الله (حکومت:۱۲۹۷ـ۱۳۰۷ش) پس از استقلال سیاست خارجی از انگلیس (در ۱۲۹۸ش/۱۹۱۹م)، تلاش کرد یک‌سری اصلاحات ساختاری در جامعه و دولت افغانستان ایجاد کند.<ref>سایت «infoplease»، قسمت «afghanistan»</ref> | ||
در دو دهه آخر قرن بیستم (۱۳۵۸ش ـ ۱۳۷۸ش/۱۹۸۰ ـ۲۰۰۰م) و بیست و یک سال نخست قرن بیست و یکم (۱۳۷۹ـ۱۴۰۰ش/۲۰۰۰ ـ ۲۰۲۱م)، جامعه افغانستان دچار جنگ داخلی شد که با حمله نظامی اتحاد جماهیر شوروی و اشغال این کشور (۱۳۵۸ـ۱۳۶۷ش) آغاز گشت.<ref> | در دو دهه آخر قرن بیستم (۱۳۵۸ش ـ ۱۳۷۸ش/۱۹۸۰ ـ۲۰۰۰م) و بیست و یک سال نخست قرن بیست و یکم (۱۳۷۹ـ۱۴۰۰ش/۲۰۰۰ ـ ۲۰۲۱م)، جامعه افغانستان دچار جنگ داخلی شد که با حمله نظامی اتحاد جماهیر شوروی و اشغال این کشور (۱۳۵۸ـ۱۳۶۷ش) آغاز گشت.<ref>سایت دانشنامه بریتانیکا، صفحه افغانستان</ref> پس از سقوط دولت کمونیستی در ۱۳۷۱ش و نیز، حکومت مجاهدین (۱۳۷۱ـ۱۳۷۴ش)، گروه [[طالبان]] یک حکومت مذهبی (۱۳۷۴ـ۱۳۸۰ش) را تأسیس کرد.<ref>سایت دانشنامه بریتانیکا، صفحه افغانستان</ref> رژیم طالبان در دی (جدی) [[۱۳۸۰ش]] پس از یک اقدام نظامی گروه متحدش، [[القاعده]]، علیه ایالات متحده، توسط نیروهای این کشور سقوط کرد. پس از آن، گروه‌های مجاهدین و ضد طالبان، به یک دوره دولت انتقالی، تدوین قانون اساسی جدید و ایجاد نظام سیاسی انتخابی با حمایت غرب توافق کردند.<ref> سایت دانشنامه بریتانیکا، صفحه افغانستان</ref><br> | ||
در اخرین روزهای مرداد/اسد [[۱۴۰۰ش]] (اگوست ۲۰۲۱م)، با خروج نیروهای امریکایی و متحدانش و عدم مقاومت جدی ارتش افغانستان، افراد مسلح طالبان با درگیری‌های اندک، توانستند دوباره بر افغانستان تسلط یابند و ساختار جدید سیاسی افغانستان را براساس امارت اسلامی برپا کردند.<ref>«طالبان وارد کاخ ریاست‌جمهوری شدند/طالبان: به زودی تشکیل امارت اسلامی افغانستان را اعلام می‌کنیم»، خبرگزاری ایسنا.</ref> | در اخرین روزهای مرداد/اسد [[۱۴۰۰ش]] (اگوست ۲۰۲۱م)، با خروج نیروهای امریکایی و متحدانش و عدم مقاومت جدی ارتش افغانستان، افراد مسلح طالبان با درگیری‌های اندک، توانستند دوباره بر افغانستان تسلط یابند و ساختار جدید سیاسی افغانستان را براساس امارت اسلامی برپا کردند.<ref>«طالبان وارد کاخ ریاست‌جمهوری شدند/طالبان: به زودی تشکیل امارت اسلامی افغانستان را اعلام می‌کنیم»، خبرگزاری ایسنا.</ref> | ||
| خط ۶۱: | خط ۶۱: | ||
[[پرونده:Fghanistan.jpg|بندانگشتی|نشان سابق حکومت افغانستان]] | [[پرونده:Fghanistan.jpg|بندانگشتی|نشان سابق حکومت افغانستان]] | ||
جمعیت ساکن در افغانستان (بدون محاسبه افراد مقیم خارج) در سال ۱۳۹۸ش حدود ۳۲،۲۲۵،۵۶۰ نفر برآورد شده است.<ref>[https://www.nsia.gov.af:8080/wp-content/uploads/2019/04/%D8%A8%D8%B1-%D8%A2%D9%88%D8%B1%D8%AF-%D9%86%D9%81%D9%88%D8%B3-%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1-%D8%B3%D8%A7%D9%84-1398.pdf «بر-آورد-نفوس-کشور-سال-۱۳۹۸»، سایت اداره مرکزی امار افغانستان]</ref> | جمعیت ساکن در افغانستان (بدون محاسبه افراد مقیم خارج) در سال ۱۳۹۸ش حدود ۳۲،۲۲۵،۵۶۰ نفر برآورد شده است.<ref>[https://www.nsia.gov.af:8080/wp-content/uploads/2019/04/%D8%A8%D8%B1-%D8%A2%D9%88%D8%B1%D8%AF-%D9%86%D9%81%D9%88%D8%B3-%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1-%D8%B3%D8%A7%D9%84-1398.pdf «بر-آورد-نفوس-کشور-سال-۱۳۹۸»، سایت اداره مرکزی امار افغانستان]</ref> | ||
اقوام متعددی در افغانستان زندگی می‌کنند که در قانون اساسی مصوب ۱۳۸۲ش، به تعدادی از آن اشاره شده بود: پشتون{{یادداشت|نام افغانستان برگرفته از افغان، نام مشهور پشتون‌ها است}}، تاجیک، [[هزاره]]، ازبک، ترکمن، پارسی، بلوچ، پشه‌یی، نورستانی، ایماق، [[قزلباش]] و براهوی.<ref>[http://moj.gov.af/fa/page/legal-frameworks/168329941684 ماده چهار، متن قانون اساسی افغانستان، سایت وزارت عدلیه]</ref> دری (فارسی) و پشتو دو زبان و خط رسمی افغانستان است.{{یادداشت|اکثر حروف زبان پشتو همان حروف فارسی است و چند حرف تغییر شکل یافته}} زبان‌های ترکی (ازبکی و ترکمنی و قرقیزی) و دراویدی (براهوی) نیز در بخش‌هایی از افغانستان رایج است.<ref> | اقوام متعددی در افغانستان زندگی می‌کنند که در قانون اساسی مصوب ۱۳۸۲ش، به تعدادی از آن اشاره شده بود: پشتون{{یادداشت|نام افغانستان برگرفته از افغان، نام مشهور پشتون‌ها است}}، تاجیک، [[هزاره]]، ازبک، ترکمن، پارسی، بلوچ، پشه‌یی، نورستانی، ایماق، [[قزلباش]] و براهوی.<ref>[http://moj.gov.af/fa/page/legal-frameworks/168329941684 ماده چهار، متن قانون اساسی افغانستان، سایت وزارت عدلیه]</ref> دری (فارسی) و پشتو دو زبان و خط رسمی افغانستان است.{{یادداشت|اکثر حروف زبان پشتو همان حروف فارسی است و چند حرف تغییر شکل یافته}} زبان‌های ترکی (ازبکی و ترکمنی و قرقیزی) و دراویدی (براهوی) نیز در بخش‌هایی از افغانستان رایج است.<ref> سایت دانشنامه بریتانیکا، صفحه افغانستان</ref> قانون اساسی قبلی، حق خواندن و نوشتن و نشر رسانه را برای زبان‌های رایج دیگر محترم شمرده بود. | ||
[[اسلام]] دین رسمی افغانستان است که در ماده دوم قانون اساسی [[سال ۱۳۸۲ هجری شمسی|۱۳۸۲ش]] ثبت شده بود.<ref>[http://moj.gov.af/fa/page/legal-frameworks/168329941684 متن قانون اساسی افغانستان، سایت وزارت عدلیه]</ref> در ماده بعدی آمده بود که «در افغانستان هیچ قانون نمی‌تواند مخالف معتقدات واحکام دیـــن اسلام باشد.»<ref> | [[اسلام]] دین رسمی افغانستان است که در ماده دوم قانون اساسی [[سال ۱۳۸۲ هجری شمسی|۱۳۸۲ش]] ثبت شده بود.<ref>[http://moj.gov.af/fa/page/legal-frameworks/168329941684 متن قانون اساسی افغانستان، سایت وزارت عدلیه]</ref> در ماده بعدی آمده بود که «در افغانستان هیچ قانون نمی‌تواند مخالف معتقدات واحکام دیـــن اسلام باشد.»<ref>متن قانون اساسی افغانستان، سایت وزارت عدلیه</ref> تقویم رسمی این کشور، هجری خورشیدی است و ماه‌های آن، همان برج‌های دوازده گانه فلکی است.<ref>متن قانون اساسی سابق افغانستان، سایت وزارت عدلیه</ref> دین مردم افغانستان پیش از ظهور اسلام، بودایی و نیز زرتشتی بوده است. اکنون پیروان مذهب حنفی (سنی) در اکثریت و پیروان مذهب [[شیعه ]] در اقلیت هستند. هم‌چنین پیروان گروه‌های [[صوفی]] مانند [[نقشبندیه]] و نیز طرفداران عقاید [[سلفیه]] در این کشور وجود دارند؛{{یادداشت|منظور از گروه‌های سلفیه، پیروان ابن‌تیمیه و پیروان دیوبندیه است}} اما آمارهای دقیقی درباره تعداد پیروان ادیان و مذاهب مختلف در افغانستان وجود ندارد. | ||
===شیعیان=== | ===شیعیان=== | ||
| خط ۷۲: | خط ۷۲: | ||
[[پرونده:محمدحسن آخوند.jpg|بندانگشتی|محمد حسن آخوند، رییس دولت امارت اسلامی (طالبان) افغانستان]]<br> | [[پرونده:محمدحسن آخوند.jpg|بندانگشتی|محمد حسن آخوند، رییس دولت امارت اسلامی (طالبان) افغانستان]]<br> | ||
پس از توافق صلح دولت امریکا با [[طالبان]] در زمستان ۱۳۹۸ش و خروج نیروهای این کشور از افغانستان در مرداد۱۴۰۰ش/اگوست۲۰۲۱م، گروه طالبان توانست در ۲۴مرداد ۱۴۰۰ش وارد [[کابل]] شود و دوباره [[امارت اسلامی]] را تاسیس کند. طالبان در ۱۶شهریور/۷سپتامبر کابینه دولت خود را به ریاست ملا محمدحسن، از اعضای مؤسس و شورای رهبری طالبان، و ملایان دیگر اعلام کرد.<ref>«کابینه طالبان معرفی شد»، خبرگزاری ایسنا.</ref><br> | پس از توافق صلح دولت امریکا با [[طالبان]] در زمستان ۱۳۹۸ش و خروج نیروهای این کشور از افغانستان در مرداد۱۴۰۰ش/اگوست۲۰۲۱م، گروه طالبان توانست در ۲۴مرداد ۱۴۰۰ش وارد [[کابل]] شود و دوباره [[امارت اسلامی]] را تاسیس کند. طالبان در ۱۶شهریور/۷سپتامبر کابینه دولت خود را به ریاست ملا محمدحسن، از اعضای مؤسس و شورای رهبری طالبان، و ملایان دیگر اعلام کرد.<ref>«کابینه طالبان معرفی شد»، خبرگزاری ایسنا.</ref><br> | ||
نظام کنونی اقتصاد افغانستان، اقتصاد بازار است. کشاورزی و دامپروری نیمه سنتی، نیمی از تولید ناخالص داخلی و بخش بزرگ صادرات این کشور را تشکیل می‌دهند اما بخشی از مواد غذایی افغانستان نیز وارد می‌شود. بخش خدمات با گسترش شهرها بویژه کابل، در حال افزایش سهم خود در اقتصاد است. با کاهش سرمایه‌گذاری، سهم صنعت کوچکتر شده است. در چند سال اخیر، دولت سابق افغانستان تلاش کرد که با افزایش مالیات و کمک به افزایش صادرات، سهم منابع داخلی بودجه را نسبت به کمک‌های خارجی افزایش دهد. پایین بودن بهره‌وری، سطح فن‌آوری و تولید داخلی، بالا بودن نرخ فقر و بیکاری و هم‌چنین فساد اقتصادی، همراه با ناامنی، چالش‌های اصلی اقتصاد این کشور است.<ref> | نظام کنونی اقتصاد افغانستان، اقتصاد بازار است. کشاورزی و دامپروری نیمه سنتی، نیمی از تولید ناخالص داخلی و بخش بزرگ صادرات این کشور را تشکیل می‌دهند اما بخشی از مواد غذایی افغانستان نیز وارد می‌شود. بخش خدمات با گسترش شهرها بویژه کابل، در حال افزایش سهم خود در اقتصاد است. با کاهش سرمایه‌گذاری، سهم صنعت کوچکتر شده است. در چند سال اخیر، دولت سابق افغانستان تلاش کرد که با افزایش مالیات و کمک به افزایش صادرات، سهم منابع داخلی بودجه را نسبت به کمک‌های خارجی افزایش دهد. پایین بودن بهره‌وری، سطح فن‌آوری و تولید داخلی، بالا بودن نرخ فقر و بیکاری و هم‌چنین فساد اقتصادی، همراه با ناامنی، چالش‌های اصلی اقتصاد این کشور است.<ref>سایت دانشنامه بریتانیکا، صفحه افغانستان</ref> | ||
==ورود اسلام به افغانستان== | ==ورود اسلام به افغانستان== | ||