قبرستان وادی‌السلام (نجف): تفاوت میان نسخه‌ها

'''قبرستان وادِی السَّلام''' نام قبرستانی بزرگ و تاریخی در شهر [[نجف]] [[عراق]] که به سبب وجود احادیث بسیاری درباره فضیلت آن، برای [[شیعیان]] اهمیت مذهبی دارد. بنابر برخی روایات مذهبی، این قبرستان محل [[رجعت]] برخی از پیامبران و صالحان است و هر مؤمنی در هر جای دنیا که وفات کند، روح او به این مکان خواهد آمد. وجود وادی السلام در شهر نجف، که مرقد امام اول شیعیان، [[امام علی(ع)]] در آن قرار دارد، بر اهمیت آن افزوده و زائران [[عتبات عالیات]] عراق، غالبا همراه [[زیارت]] مکانهای مذهبی، این قبرستان را نیز زیارت می‌کنند. همچنین بسیاری از مشاهیر مذهبی، سیاسی و اجتماعی شیعه در این قبرستان مدفونند.

[[پرونده:وادی السلام (2).jpg|400px|بندانگشتی]]

کلمه «‌وادی‌» در عربی به معنای سیل‌گاه و جایی میان دو کوه و آبراهی است که سیلاب در آن جاری می‌شود و اندک اندک در زمین فرو می‌رود. در فارسی، این کلمه را برای بیابان و صحرا به کار می‌برند<ref>فراهیدی، ج۸، ص۹۸؛ راغب اصفهانی، ۸۶۲؛ دهخدا، ذیل مدخل «‌وادی ».</ref>و کلمه «‌السلام‌» نزد مسلمانان از نام‌های خدا و در عربی از جمله به معنای سلامت از آسیب و آفات ظاهری و باطنی است.<ref>راغب، ۴۲۱؛ قرشی، ج‏۳ ص۲۹۶.</ref>

 

برخی منابع درباره سبب نامگذاری قبرستان وادی السلام برآنند که این نام را پیامبر اسلام(ص) و بلکه جبرئیل بر آن نهاده به این معنا که مدفون در این قبرستان از محاسبه و عذاب عالم برخ معاف و در سلامت است.<ref>براقی، ص۲۴۳.</ref> کلینی (م. ۳۲۸ق.) روایتی درباره این قبرستان از امام علی(ع) نقل کرده که در آن، از کلمه «‌وادی السلام‌» برای اشاره به این قبرستان استفاده شده است.<ref>کلینی، ج۳، ص۲۴۳.</ref>

 

در برخی روایات بدون ذکر نام «‌وادی السلام‌» با عبارت «‌ظَهر الکوفَه‌» (پشت کوفه) به این قبرستان اشاره شده مانند روایتی که مجلسی دوم از عیاشی نقل کرده: «‌قال أمیر المؤمنین- صلوات اللّه علیه: أول بقعة عبد اللّه علیها ظهر الکوفة لما أمر اللّه الملائکة ان یسجدوا لآدم، سجدوا علی ظهر الکوفة<ref>مجلسی، ج۲۲، ص۳۷.</ref>: امیر مومنان(ع) فرمود: نخستین جایی[در زمین]که خدا را در آن عبادت کردند، پشت کوفه بود؛ وقتی که خداوند فرشتگاه را امر به سجده بر آدم کرد، آنان در پشت کوفه سجده کردند.‌»

وادی السلام در شهر [[نجف]] کشور [[عراق]] واقع است و از جنوب به مرقد [[امام علی(ع)]] و خیابان موسوم به علی بن ابی طالب و از شرق به جاده نجف - [[کربلا]] و از شمال به منطقه حی المهندسین و از سمت غرب به دریای سابق نجف می‌رسد.

 

بنابر روایات دینی پیشینه این قبرستان به پیش از [[اسلام]] می‌رسد؛ اما روایات تاریخی چندانی از وضعیت قبرستان در پیش از اسلام در دست نیست. با این حال، به نظر می‌رسد که این مکان از قدیم محل دفن مردگان بوده است. روایات دینی، تاریخ این مکان را تا زمان سجده [[فرشتگان]] بر [[حضرت آدم(ع) |آدم]] پیش برده‌اند؛ چنان که در روایتی منسوب به امام علی(ع)، وقتی خداوند فرشتگان را به سجده بر آدم(ع) امر کرد، آنان در همین مکان بر زمین [[سجده]] کردند.<ref>مجلسی، ج۲۲ ص۳۷.</ref> بنابر برخی روایات دینی دیگر، چند تن از پیامبران(ع) در وادی السلام دفن شده‌اند. به روایت مجلسی از عیاشی، این مکان، نمازگاه حضرت آدم(ع) و [[:رده:پیامبران|پیامبران]] پس از او بوده است.<ref>مجلسی، ج۱۸ ص۳۸۴.</ref>

 

قبرستان وادی السلام از قدیم یکی از مکانهای دیدنی و زیارتی کاروانهای زائران ایرانی بوده؛ اما در سالهای اخیر که کشور عراق در برخی ناامنی‌ها به سر می‌برد، غالب کاروانها اعضای خود را رفتن به این مکان بازمی دارند؛ زیرا قبرستان به سبب وسعت بسیار و وجود مقبره‌های بلند و اتاقهای قدیمی بسیار، ناامن به نظر می‌رسد.

از مهم‌ترین وجوه اهمیت این قبرستان، همجواری آن با مرقد منسوب به [[امام علی(ع)]] است. افزون بر این فضیلت، در منابع [[شیعه]] از قبرستان وادی السلام بسیار سخن آمده و فضائل دیگری برای آن برشمرده شده است. گویا قدیم‌ترین روایتی که در این باره در منابع معتبر شیعی نقل شده، روایت [[کلینی]] (۲۵۸- ۳۲۸ق.) ست که به امام علی(ع) رسیده و منابع بعدی نیز آن را بسیار نقل کرده‌اند.

 

در این روایت، امام علی(ع) همراه یکی از اصحاب خویش، به وادی السلام می‌رود و در آنجا می‌فرماید: «... مَا مِنْ مُؤْمِنٍ یمُوتُ فِی بُقْعَةٍ مِنْ بِقَاعِ الْأَرْضِ إِلَّا قِیلَ لِرُوحِهِ الْحَقِی بِوَادِی السَّلَامِ وَ إِنَّهَا لَبُقْعَةٌ مِنْ جَنَّةِ عَدْنٍ؛ <ref>کلینی، ج۳، ص۲۴۳.</ref> هیچ مومنی در جایی از زمین نمیرد مگر آن که به روح او فرمان دهند که به وادی السلام آید. اینجا، نقطه‌ای از بهشت است.‌»

 

[[مجلسی دوم]] روایتی نقل کرده که بنابر آن، [[پیامبر(ص)]]در شب [[معراج]] همراه [[جبرئیل]] به [[کوفه]] و وادی السلام رفته و در آنجا نماز گزارده است. بنابر این نقل، وادی السلام نمازگاه [[حضرت آدم]] و پیامبران بوده است.<ref>مجلسی، ج۱۸ ص۳۸۴.</ref> همچنین روایت است که این مکان، نخستین جایی در زمین بوده که خدا را در آن عبادت کرده‌اند.<ref>مجلسی، ج۲۲، ص۳۷.</ref> روایاتی نیز از امام علی(ع) درباره علاقه آن حضرت به شهر [[نجف]] و وادی السلام و دفن در این شهر و قبرستان نقل شده است؛ مانند روایتی که آن حضرت از خدا خواسته است مدفن او را در این شهر قرار دهد.<ref>إرشاد القلوب دیلمی، ج۲، ص۲۳۸.</ref>

 

در بخش شمالی وادی السلام جایی است که آن را مقام [[امام زمان(ع) |امام مهدی]] و [[امام صادق]](ع) می‌خوانند. در آنجا ساختمانی نسبتاً کهن با دو تابلو قرار دارد که مکان نماز آن دو بزرگوار را مشخص می‌کند و گنبدی به رنگ آبی برفراز آن استوار است. در داخل ساختمان چاهی است که به «‌بئر امام مهدی(ع)‌» معروف است و اطراف آن را چند قبر فرا گرفته است. گویند امام مهدی(ع) را در این مکان مشاهده کرده‌اند.

در داخل بنا، سنگی وجود دارد که زیارت حضرت حجّت بر آن حک شده است. تاریخ کتابت این سنگ  ۱۲۰۰ ق است. از امام صادق(ع) نقل شده:

:«‌هرکس حرم جدم را زیارت کرد، دو رکعت نماز بخواند و دوباره دو رکعت نماز دیگر و آنگاه دو رکعت دیگر بخواند. اولین آن بر در محل [[حرم امام علی|قبر امیر المؤمنین]](ع) و دومین در محل [[رأس الحسین]] و سومین در محل منبر حضرت مهدی(ع).‌»<ref>قائدان، ص۵۰.</ref> 

در داخل این مکان، مقام دیگری وجود دارد که به امام صادق(ع) منسوب است. از وجه تسمیه این مقام اطلاعی در دست نیست. حدود یک کیلومتری غرب حرم، کنار دریاچه «‌بحر النجف‌» به فاصله حدود  ۲۵۰  متر و کنار بقعه صافی صفا مسجد و مقامی به یاد بیتوته و نماز امام سجاد(ع)، احداث شده است. این مسجد، که ابعاد آن  ۱۸ * ۱۵  متر است، گنبد و دیوارهای کاشی کاری دارد و داخل آن محرابی به عنوان محل نماز امام سجاد تعبیه شده است. گویند زمانی که ایشان برای زیارت امام علی(ع) به نجف آمد در این مکان نماز گزارد و بیتوته کرد.  

*[[سید جمال الدین افجه ای]]