محمد بن ادریس شافعی: تفاوت میان نسخه‌ها

محمد بن ادریس شافعی با نام کامل «محمد بن إدریس بن عباس بن عثمان بن شافع بن سائب بن عبید بن عبدیزید بن هاشم بن عبدالمطلب بن عبدمناف‏» است.<ref>ابن‌عثمان، الدرر المنظم فى زیارة الجبل المقطم، ۱۴۱۵ق، ج۱، ص۴۸۳.</ref> او را قُرشی، مُطلبی و شافعی خوانده‌اند.<ref>ابن‌خلكان، وفیات الأعیان و أنباء أبناء الزمان، بیروت،‌ ج۴، ص۱۶۳.</ref> او همچنین به امام شافعی نیز شهرت دارد.<ref>ابن‌کثیر، طبقات الشافعية، ۲۰۰۴م، ج۱، ص۱۷.</ref> نسل او در عبدمناف با [[پیامبر اسلام(ص)]] یکی می‌شود.<ref>ابن‌خلكان، وفیات الأعیان و أنباء أبناء الزمان، بیروت،‌ ج۴، ص۱۶۳.</ref> جد شافعی به نام سائب در [[جنگ بدر]] پرچمدار [[بنی‌هاشم]] در سپاه مکه بود و [[اسیر]] شد. مبلغی را پرداخت کرد، آزاد شد و پس از آن مسلمان گردید.<ref>ابن‌کثیر، طبقات الشافعیة، ۲۰۰۴م، ج۱،‌ ص۱۸.</ref>

شافعی در سال ۱۵۰هجری در غزه فلسطین متولد شد<ref name=":4" /> و در کودکی پدر خود را از دست داد.<ref>بیهقی، احکام القرآن، بیروت، ص۱۰.</ref> در دو سالگی به همراه مادرش به [[مکه]] رفت<ref name=":4">بیهقی، احکام القرآن، بیروت، ص۱۰.</ref> و در آنجا بزرگ شد.<ref>إسنوی، طبقات الشافعیه، ۱۹۹۶م، ص۸.</ref> شافعی در هفت سالگی [[قرآن]] را حفظ کرد و در ده سالگی کتاب «الموطأ» مهم‌ترین اثر [[مالک بن انس]] را حفظ کرد.<ref>إسنوی، طبقات الشافعیه، ۱۹۹۶م، ص۹.</ref> او پس از مدتی به [[مدینه]] رفت و کتاب مالک را از حفظ برای او خواند و مالک نیز او را تأیید و تحسین کرد.<ref>ابن‌عثمان، الدرر المنظم فى زیارة الجبل المقطم، ۱۴۱۵ق، ج۱، ص۴۸۴.</ref> شافعی تا وفات مالک در سال ۱۷۹هجری در مدینه ماند و پس از آن به [[یمن]] رفت.<ref>امین، ضحی الإسلام، بیروت، ص۲۱۹.</ref>  

شافعی ۵۴ سال عمر کرد.<ref>یاقوت حموی، معجم الأدباء، ۱۹۹۳م، ج۶، ص۲۴۱۲.</ref> او در روز آخر [[رجب]] سال ۲۰۴هجری در مصر وفات کرد و در همان‌جا دفن شد.<ref>ابن‌خلكان، وفیات الأعیان و أنباء أبناء الزمان، بیروت،‌ ج۴، ص۱۶۵.</ref> در زمان [[ایوبیان]] بر روی قبر شافعی بارگاهی ساختند که تا امروز باقی مانده و توسط مردم زیارت می‌شود. <ref>[https://al-ain.com/article/theft-of-antiquities-archeological-sites ریاض، «بالصور.. قبة الشافعی.. أقدم أضرحة مصر فی مواجهة السرقات».]</ref>

محققان، شافعی را در [[فقه]]،‌ [[حدیث]]، ادبیات عرب و [[شعر]] بسیار متبحر دانسته‌اند.<ref>ابن‌خلكان، وفیات الأعیان و أنباء أبناء الزمان، بیروت،‌ ج۴، ص۱۶۳.</ref> برخی محققان ۱۱۳ کتاب را به شافعی نسبت داده‌اند.<ref name=":3" /> اما [[یاقوت حموى|یاقوت حموى‏]] در [[کتاب معجم الأدباء]] بیش از ۱۲۰ کتاب از شافعی نام می‌برد.<ref>یاقوت حموی، معجم الأدباء، ۱۹۹۳م، ج۶، ص۲۴۱۶ - ۲۴۱۷</ref> کتاب «الأم» مهم‌ترین و مشهورترین کتاب شافعی می‌باشد.<ref>ابراهیم بن علی وزیر، الامام الشافعی، ۲۰۰۰م، ص۱۷۸.</ref>

برخی محققان اهل‌سنت فتاوای شافعی علیه شیعیان را جمع کرده و معتقدند شافعی از مخالفان سرسخت شیعه بوده است.<ref>برای اطلاعات بیشتر ر.ک: أبوعبدالبر محمد كاوا، الإمام الشافعی وموقفه من الرافضة.</ref> در مقابل برخی محققان شیعه، نظرات و آراء شافعی که نشان از گرایشات او به شیعه است را جمع کرده‌اند.<ref>برای اطلاعات بیشتر ر.ک: الطائی، هل تشیع الشافعی، ۲۰۱۱م.</ref>

{{شعر2

| یَا آلَ بَیتِ رَسولِ الله حُبُّکُمُ| فَرضٌ مِنَ الله فی القُرآنِ أنزَلَهُ

|یَکفیکم فی عظیم الفخر انكم|من لم یُصلّ علیكم  لا صلاة له

<ref>ابراهیم سلیم، دیوان الامام الشافعی،‌ قاهره، ص۱۲۱.</ref> {{یادداشت|ترجمه: ای خاندان پیامبر، دوستی شما، فریضه‌ای است كه خدا در قرآن فرستاده است. در بزرگی مقام شما همین بس كه هر كس بر شما درود نفرستد، نمازش باطل است.}}}}

|آلُ النبی ذَریعتی             |و هُم إِلَیهِ وسیلتی

|أَرْجُو بهم أعْطى غَدا           |یُبْدِی الْیمین صحیفتی <ref>ابن‌حجر، الصواعق المحرقة على أهل الرفض والضلال والزندقة،‌ ۱۹۹۷م، ج۲، ص۵۲۵.</ref> {{یادداشت|خاندان پیامبر دستاویز من هستند و ایشان وسیله رسیدن من به پیامبر هستند. امیدوارم که فردای قیامت نامه اعمال در دست راستم داد شود}}}}

| یا راكِباً قِف بالمُحَصَّبِ مِن منی |وَاهتِف بِقاعِدِ خَیفِها وَالنَّاهِضِ

|سَحَراً إذا فاضَ الحَجیجُ إلی مِنی |فَیضاً كَمُلتَطِمِ الفُراتِ الفائِضِ  

|إن كانَ  رَفضاً   حُبُّ آلِ   مُحمَّدٍ |فَلیشهَدِ الثَّقَلانِ أنّی رَافضِی <ref>ابراهیم سلیم، دیوان الامام الشافعی،‌ قاهره، ص۸۹.</ref>{{یادداشت|ترجمه: ای سوارگان بر شن‌زارهای منی، سواره بمانید و به نشستگان درّه‌ها و بلندی‌ها خبر دهید. به زائرانی كه سپیده دمان به مانند رود خروشان فرات بسوی منی سرازیر می شوند، بگویید: اگر محبت اهل بیت رفض و كفر است، جنّ و انس بدانند كه من رافضی هستم.}}}}

|إنّا عَبــیدٌ لِفتی أنزلَ فِیـــهِ  هَل أتَی |إلی مَتــی أكتُمُهُ؟ إلی مَتی؟ إلی مَتی؟<ref>زمانی، آزادی، «چرایی کثرت مناقب‌نگاری امام علی (ع) توسط علمای شافعی مذهب». ص۳۲۸.</ref> {{یادداشت| ترجمه: ما چاكران آن جوانمرد هستیم كه درباره او سوره (هل أتی) نازل شده- تاكی آن را پنهان كنم؟ تا كی؟ تا كی؟}}}}

| قَالُوا: تَرَفَّضتَ قُلتُ: كَلَّا |مَا الَّرفضُ دینی وَ لا إعتِقادی

|لكِن تَوَلَّیتُ غَیرَ شَكٍّ |خَیرَ إمَامٍ وَ خَیرَ هَادی

|إن كَانَ حُبُّ الوَلِی رَفضاً |فإنَّ رفضی الی العِبادَ<ref>ابراهیم سلیم، دیوان الامام الشافعی،‌ قاهره، ص۴۸.</ref> {{یادداشت| ترجمه: می‌گویند: تو رافضی و مرتد شدی، گویم: هرگز رفض و ارتداد آیین من نیست. اما بی‌شك من بهترین امام و بهترین راهنما را دوست دارم. اگر محبت علی (كه دوست خداست) دلیل بر رفض و بی‌دینی است، دنیا بدانند كه من بی‌دین‌ترین مردمان هستم.}}}}

فقه شافعی برپایه حدیث بنا شده بود، به نحوی که برخی فقه شافعی را فقهی «حدیث مدار»<ref name=":0">پاکتچی، «اسلام»، ج۸، ص۴۴۶.</ref> و شافعی را «ناصر الحدیث»<ref>صفدی، الوافی بالوفیات، ۱۴۲۰ق، ج۲،‌ ص۱۷۸.</ref> معرفی کرده‌اند. منابع روایی شافعی گسترده بود و از صورت تک‌بومی خارج شده و محدود به مدینه نبود. به همین جهت مسأله احادیث متعارض در فقه شافعی جایگاهی پر اهمیت یافت<ref name=":0" /> و شافعی كتابی با عنوان «اختلاف الحدیث» تألیف کرد.<ref>یاقوت حموی، معجم الأدباء، ۱۹۹۳م، ج۶، ص۲۴۱۶.</ref>  

شافعی در فقه خود از برخی روش‌های اصحاب رای نیز استفاده می‌کرد. او توانست جمعی میان این دو روش داشته باشد.<ref>ابراهیم بن علی وزیر، الامام الشافعی، ۲۰۰۰م، ص۱۷۸.</ref> روش او به نحوی بود که احمد بن حنبل برجسته‌ترین شاگرد او می‌گفت: ما اصحاب رأی را لعن می‌کردیم و آنان نیز ما را لعن می‌کردند تا اینکه شافعی آمد و این دو روش را با یکدیگر یکی ساخت.<ref>ابراهیم بن علی وزیر، الامام الشافعی، ۲۰۰۰م، ص۱۸۶.</ref>

در اذهان و افكار عمومی جامعه شیعه، معمولا شافعی مذهب‌ها را به شیعه امامیه نزدیک‌تر می‌دانند.<ref>[http://www.magiran.com/npview.asp?ID=2055676 برفی، «بررسی علل همگرایی و ناهمگرایی دو مذهب شافعی و حنفی با شیعه امامیه»]</ref> شافعی [[صلوات شعبانیه|صلوات بر پیامبر]] در [[تشهد نماز]] را لازم و ضروری می‌دانست<ref>ابن‌کثیر، طبقات الشافعیة، ۲۰۰۴م، ج۱،‌ ص۸۰.</ref> و همچنین گفتن «الصلاه خیر من النوم» در [[اذان]] را مکروه اعلام کرد.<ref>شوکانی یمنی، ۱۹۹۳م، نیل الأوطار،‌ ج۲، ص۴۶.</ref>

[[پرونده:Parakandeghy mazaheb dar keshvarha.png|بندانگشتی|200px|گستره مذهب شافعی در کشورهای اسلامی]]فقه شافعی در کشورهایی چون یمن، مصر، کشورهای شرق آسیا همچون [[اندونزی]] و [[مالزی]] طرفداران بسیار دارد.<ref>ابراهیم بن علی وزیر، الامام الشافعی، ۲۰۰۰م، ص۱۷۹.</ref> این مذهب در [[فلسطین]] و اهل سنت یمن نیز اکثریت را دارا است و در میان اهل سنت [[عراق]] دومین مذهب بوده است.<ref>[http://www.hajij.com/fa/islamic-countries-and-sects/islamic-sects/item/523-1390-10-11-10-09-45 زارع‌زاده، «مذهب شافعی»]</ref>

[[عطار نیشابوری]] شافعی را سلطان شریعت و طریقت، مفتی اسرار الهیه و وارث پیامبر اسلام معرفی می‌کند.<ref>عطار، تذكرة الأولیاء، ۲۰۰۶م، ص۴۴۵.</ref>

احمد بن حنبل شافعی را به خورشید دنیا و سلامتی بدن تشبیه می‌کند.<ref>ابن‌خلكان، وفیات الأعیان و أنباء أبناء الزمان، بیروت،‌ ج۴، ص۱۶۴.</ref> [[ابن‌کثیر]] نیز شافعی را به عنوان یکی از ائمه اسلام<ref>ابن كثیر، طبقات الشافعیة، ۲۰۰۴م، ج۱، ص۱۸.</ref> و [[خطیب بغدادی]] نیز او را با عنوان «ربّ الفقهاء و تاج العلماء» معرفی می‌کند.<ref>صفدی، الوافی بالوفیات، ۱۴۲۰ق، ج۲،‌ ص۱۷۸.</ref>  

شافعی خوابی را نقل می‌کند که در آن، امام علی(ع) را دیده و ایشان انگشتر خود را در آورده و در دهان شافعی قرار داده است تا علم ایشان و علم پیامبر(ص) به شافعی منتقل شود.<ref>عطار، تذكرة الأولیاء، ۲۰۰۶م، ص۴۴۷.</ref>

[[فخر رازی]] کتابی با نام «ترجیح مذهب الشافعى على غیره» نوشته و در آن مناقب بسیاری را به شافعی نسبت می‌دهد. <ref>صفدی، الوافی بالوفیات، ۱۴۲۰ق، ج۲،‌ ص۱۸۱.</ref> عطار نیز داستان‌های بسیاری را از شافعی نقل می‌کند.<ref>عطار، تذكرة الأولیاء، ۲۰۰۶م، ص۴۴۸.</ref>

* ابن‌حجر، احمد بن محمد، الصواعق المحرقة على أهل الرفض والضلال والزندقة،‌ المحقق: عبدالرحمن بن عبدالله التركی، كامل محمد الخراط، لبنان، مؤسسة الرسالة، ۱۹۹۷م.

* ابن‌خلكان، احمد بن محمد، وفیات الأعیان و أنباء أبناء الزمان، ‏محقق: احسان‏ عباس، بیروت‏، دارالفكر،  بی‌تا.

* ابن‌عثمان، موفق الدین‏، الدرر المنظم فى زیارة الجبل المقطم، مقدمه: حسن‏ باشا،‌ محقق: محمد فتحى ابوبكر‏،‌ قاهره‏، الدار المصریة اللبنانیة، ۱۴۱۵ق.

* ابن‌كثیر، اسماعیل بن عمر، طبقات الشافعیة، مصحح: عبدالحفیظ منصور، بیروت‏، دارالمدار الإسلامی، ۲۰۰۴م.

* أبوعبدالبر محمد كاوا، الإمام الشافعی وموقفه من الرافضة، بی‌جا، بی‌تا.

* زمانی، محمد حسن، آزادی، علی‌رضا، «چرایی کثرت مناقب‌نگاری امام علی (ع) توسط علمای شافعی مذهب»،‌ پژوهشنامه ثقلین، شماره۲، تابستان۱۳۹۴ش.

* شوكانی یمنی، محمد بن علی، نیل الأوطار، تحقیق: عصام الدین الصبابطی، مصر، دارالحدیث، ۱۹۹۳م.

* صفدی، صلاح الدین خلیل بن أیبک، الوافی بالوفیات، دار إحیاء التراث، بیروت، ۱۴۲۰ق.

* عطار، محمد بن ابراهیم‏، تذكرة الأولیاء، ترجمه و تعلیق: عبدالعزیز منال یمنى‏، قاهره‏، الهیئة المصریة العامة للكتاب‏، ۲۰۰۶م.

* یاقوت حموى، یاقوت بن عبد الله‏، معجم الأدباء، محقق: احسان‏ عباس، بیروت‏، دارالغرب الإسلامیی، ۱۹۹۳م.