کتب اربعه: تفاوت میان نسخه‌ها

'''کُتُب اَربعه''' یا '''اصول اربعه''' چهار کتاب [[حدیث|حدیثی]] است که [[شیعیان]] آنها را معتبرترین منابع حدیثی خود می‌دانند. کتب اربعه عبارت‌اند از: [[الکافی]]، [[من لایحضر|مَن لایَحضُرُه الفقیه]]، [[تهذیب الاحکام]] و [[الاستبصار|الاِستِبصار]]. کتاب کافی نوشته [[کلینی|کُلِینی]] و من لایحضره الفقیه  تألیف [[شیخ صدوق]] است. تهذیب الاحکام و استبصار را هم [[شیخ طوسی]] نگاشته است.

نخستین بار [[شهید ثانی]] در یک [[اجازه روایت]] از اصطلاح کتب اربعه برای اشاره به این چهار کتاب استفاده کرد. پس از آن این اصطلاح در متون [[فقه|فقهی]] به کار رفت و به تدریج رواج یافت. برخی از علماء شیعه همه احادیث کتب اربعه را معتبر می‌دانند؛ اما بیشتر آنها آن دسته از احادیث آنها را می‌پذیرند که یا [[متواتر|مُتواتِر]] یا دارای سند معتبری باشد.   

==جایگاه==

[[شیعیان]]، چهار کتاب [[کافی]]، [[تهذیب الاحکام|تهذیب]]، [[استبصار]] و [[من لایحضر]] را معتبرترین منابع [[حدیث|حدیثی]] خود می‌دانند و از آنها با عنوان «کتب اربعه» (کتاب‌های چهارگانه» یاد می‌کنند.{{منبع}} البته بیشتر علماء شیعه، عمل به همه روایات این کتا‌ب‌ها را [[واجب]] نمی‌دانند و برای عمل به آنها [[سند روایت|سندها]] و دلالت‌های روایات را بررسی می‌کنند.<ref>امینی، الغدیر، ۱۴۱۶ق، ج۳، ص۳۸۳-۳۸۴.</ref>

==پیشنیه اصطلاح==

حدودا سه دهه بعد از این تاریخ، [[محقق اردبیلی]] این اصطلاح را در کتاب فقهی خود، [[مجمع الفائده و البرهان]] که آغاز نگارش آن سال ۹۷۷ق و پایان آن ۹۸۵ق بود به کار برد و بدین ترتیب این اصطلاح از فضای حدیثی به کتب فقهی نیز راه یافت. پس از آن به ترتیب در کتاب‌های [[زبدةالبیان|زُبدةالبیان]] (نوشته‌شده در ۹۸۹ق)، [[منتقی الجمان|مُنتَقَی الجُمان]] (نوشته‌شده در ۱۰۰۶ق) و [[الوافیه]] (نوشته‌شده در ۱۰۵۹ق) به کار رفت.<ref>[http://toumar.info/fa/note/%DA%86%D9%87%D8%A7%D8%B1-%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8-%D8%AD%D8%AF%DB%8C%D8%AB%DB%8C-%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85%DB%8C%D9%87-%D9%88-%D8%B1%D9%88%D8%A7%D8%AC-%D8%A7%D8%B5%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%AD-%D8%A7%D9%84%DA%A9%D8%AA%D8%A8-%D8%A7%D9%84%D8%A3%D8%B1%D8%A8%D8%B9%D8%A9-%D9%86%D9%82%D8%AF%DB%8C-%D8%A8%D8%B1-%D8%AF%DB%8C%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%87-%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%B1%D9%88-%D9%86%DB%8C%D9%88%D9%85%D9%86/ باقری، «چهار کتاب حدیثی امامیه و رواج اصطلاح «الکتب الأربعة»: نقدی بر دیدگاه اندرو نیومن».]</ref>

فقهای شیعه، اعتبار کلی کتب اربعه را پذیرفته‌اند. [[شیخ انصاری]] بعید ندانسته که باور به اعتبار کتب معروف از جمله این کتاب‌ها، از [[ضروری مذهب|ضروریات مذهب]] باشد.<ref>رک: انصاری، فرائد الاصول، ۱۴۲۸ق، ج۱، ص۲۳۹.</ref> با این حال در میان عالمان شیعه، درباره قطعیت یا عدم قطعیت صدور و پس از آن درباره اعتبار و صحت تمام روایات اختلاف است. در این باره می‌توان به سه دیدگاه اشاره کرد:

* '''قطعیت صدور و اعتبار تمام روایات''': [[اخباریان]] تمام روایات کتب اربعه را معتبر دانسته و انتساب همه روایات این کتب را به [[معصومین|معصومان]] قطعی می‌دانند.<ref>استرآبادی،‌الفواید المدنیه، ص۱۱۲؛ الکرکی، هدایة الأبرار، ۱۳۹۶ق، ص۱۷.</ref> دیدگاه [[سید مرتضی]] به نظر اخباریان نزدیک است. او اکثر اخبار این کتاب‌ها را [[متواتر]] یا قطعی الصدور می‌داند.<ref>به نقل از حسن عاملی، معالم الاصول، ص۱۵۷</ref>

*'''صحت همه روایات و عدم قطعیت''': برخی از فقها مانند [[عبدالله فاضل تونی|فاضل تونی]]<ref>فاضل تونی، الوافیه فی أصول الفقه، ۱۴۱۵ق، ص۱۶۶.</ref>، [[ملا احمد نراقی]]<ref>ملااحمد نراقی، مناهج، ص۱۶۶</ref> و [[میرزا محمدحسین نایینی]] قطعیت همه روایات کتب اربعه را نپذیرفته‌اند اما به اعتبار روایات آن رأی داده‌اند. از [[آیت الله خویی]] نقل شده که خدشه سندی در روایات [[الکافی (کتاب)|کتاب کافی]]، تلاش نافرجام افراد ناتوان است.<ref>خویی، معجم رجال الحدیث، ۱۳۷۲ش، ج۱، ص۸۷.</ref>

*'''ظنی بودن اکثر و حجیت موثوق السندها''': رأی رایج فقیهان [[اصول|اصولی]] شیعه این است که غیر از اخبار معدود متواتر، دیگر اخبار کتاب کافی ظنی‌اند و تنها آن دسته که از نظر سند واجد شرایط اعتبارند، حجتند. اگرچه درباره شرایط اعتبار خبر اختلاف است.<ref> سید ابوالقاسم خویی، معجم رجال الحدیث، ج۱، ص۸۷-۹۷</ref>

* [http://www.ensani.ir/storage/Files/20101121094256-20.pdf «بررسی اعتبار کتب اربعه از دیدگاه آیت الله نمازی شاهرودی»]

* [http://www.ensani.ir/storage/Files/20120426172047-5188-256.pdf «کتب اربعه حدیث شیعه»]