پرش به محتوا

اسرافیل: تفاوت میان نسخه‌ها

۲۹۳ بایت حذف‌شده ،  ‏۴ فوریهٔ ۲۰۱۷
ویرایش کلی
imported>Movahhed
(ویرایش کلی عزراییل)
imported>Movahhed
(ویرایش کلی)
خط ۱: خط ۱:
{{در دست ویرایش ۲|ماه=[[بهمن]]|روز=[[۱۰]]|سال=[[۱۳۹۵]]|کاربر=Movahhed  }}
{{در دست ویرایش ۲|ماه=[[بهمن]]|روز=[[۱۰]]|سال=[[۱۳۹۵]]|کاربر=Movahhed  }}
'''اسرافیل''' [[فرشته]] مأمور دمیدن صور(شیپور) در زمان پایان یافتن دنیا و برپایی [[قیامت]] است. این فرشته یکی از [[ملائکه]] مقرب [[خداوند]] و مظهر رکن «حیات» در [[لوح محفوظ]] است که دمیدن در صور، ابلاغ پیام الهی به فرشتگان و دریافت نامه اعمال انسان از ملائکه موکل انسان از وظایف اوست و طبق روایات مأموریت‌هایی همانند یاری کردن [[پیامبر(ص)|پیامبر]] در [[جنگ بدر]]، همراهی پیامبر در [[معراج]]، بیدار کردن [[اصحاب کهف]] از خواب چندین ساله، همراهی پیامبر قبل از [[بعثت]] به مدت سه سال را نیز انجام داده است.
'''اسرافیل''' [[فرشته]] مأمور دمیدن صور (شیپور) در زمان پایان یافتن دنیا و برپایی [[قیامت]] است. بر اساس روایات این [[فرشته]] یکی از ملائکه مقرب [[خداوند]] است که دمیدن در صور، ابلاغ پیام الهی به فرشتگان دیگر و دریافت نامه اعمال روزانه انسان از ملائکه موکل اعمال، از وظایف اوست و مأموریت‌هایی همانند بیدار کردن [[اصحاب کهف]] از خواب چندین ساله، یاری کردن [[پیامبر(ص)|پیامبر]] در [[جنگ بدر]] و همراهی پیامبر در [[معراج]] را نیز انجام داده است.
== صفات و ویژگی‌ها==
== صفات و ویژگی‌ها==
اسرافیل واژه‌ای عبری و به معنی بنده خداست.<ref>دایرةالمعارف بزرگ اسلامی، ۱۳۷۷ش، ج۸، ص۲۸۷.</ref> نام ديگر او «عبدالرحمان» و كنيه‌اش «ابوالمنافخ» است.<ref>ضیائی ارزگانی، دانشنامه کلام اسلامی، ۱۳۸۷ش، ج۱، ص۲۴۱.</ref> در [[قرآن|قرآن کریم]] لفظ اسرافیل ذکر نشده است، اما چندین آیه درباره [[نفخ صور]] وجود دارد<ref>سوره زمر، آیه۶۷.</ref> <ref>سوره یس، آیه۵۳.</ref> که بر اساس روایات، دمیدن در صور بر عهده اسرافیل گذاشته شده است.<ref>ر.ک علامه مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۶، ص۳۴۰.</ref> طبق [[حدیث|احادیث]]، این [[فرشته]] مظهر اسم «الرحمن» در خداوند<ref>رستمی و آل‌بویه، سیری در اسرار فرشتگان، ۱۳۹۳ش، ص۲۵۹.</ref> و مظهر رکن «حیات» در [[لوح محفوظ]] است، <ref>ابن فناری، مصباح الانس، ۱۳۷۴ش، ص۴۰۲.</ref> همچنین نخستین کسی است که ذکر «سبحان ربی الاعلی و بحمده» را بر زبان آورد.<ref>دایرةالمعارف بزرگ اسلامی،‌ ۱۳۷۷ش، ص۲۸۶.</ref> درباره صفات این [[فرشته]] در روایات وارد شده است که اسرافیل دوازده بال دارد که یکی از آنها در مشرق و دیگری در مغرب است و [[عرش]] نیز بر شانه او قرار دارد، ولی در برابر عظمت پروردگار حتی از گنجشکی نیز کوچکتر می‌شود،<ref> طیاطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۱۷، ص۱۱.</ref> همچنین در مقابل خداوند به اندازه‌ای خود را کوچک می‌بیند که از شدت حیاء، خود را در زیر یکی از بال‌هایش پنهان می‌کند.<ref>دایرةالمعارف بزرگ اسلامی، ۱۳۷۷ش، ج۸، ص۲۸۷.</ref> اما ذکر این نکته لازم است که بر اساس عقیده [[کلام امامیه|متکلمین]] و [[فلسفه اسلامی|فلاسفه شیعه]]، فرشتگان موجوداتی غیر مادی هستند و بال فرشتگان شبیه بال پرندگان نیست بلکه با آن فرق دارد.<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۸، ص۱۷۰.</ref>
اسرافیل یکی از فرشتگان مقرب الهی است که بیشتر او را با دمیدن در صور (شیپور) پایان دنیا می‌شناسند. در روایات نام ديگر او «عبدالرحمان» و كنيه‌اش «ابوالمنافخ» ذکر شده است.<ref>ضیائی ارزگانی، دانشنامه کلام اسلامی، ۱۳۸۷ش، ج۱، ص۲۴۱.</ref> در [[قرآن|قرآن کریم]] واژه اسرافیل ذکر نشده است، اما چندین آیه درباره [[نفخ صور]] وجود دارد<ref>سوره زمر، آیه۶۷؛ سوره یس، آیه۵۳.</ref> که بر اساس روایات، دمیدن در آن در صور، بر عهده اسرافیل است.<ref>ر.ک علامه مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۶، ص۳۴۰.</ref> طبق [[حدیث|احادیث]]، این [[فرشته]] مظهر اسم «الرحمن» در خداوند<ref>رستمی و آل‌بویه، سیری در اسرار فرشتگان، ۱۳۹۳ش، ص۲۵۹.</ref> و مظهر رکن «حیات» در [[لوح محفوظ]] است، <ref>ابن فناری، مصباح الانس، ۱۳۷۴ش، ص۴۰۲.</ref> همچنین نخستین کسی است که ذکر «سبحان ربی الاعلی و بحمده» را بر زبان آورد.<ref>دایرةالمعارف بزرگ اسلامی،‌ ۱۳۷۷ش، ص۲۸۶.</ref> درباره صفات این [[فرشته]] در روایات وارد شده است که اسرافیل دوازده بال دارد که یکی از آنها در مشرق و دیگری در مغرب است و [[عرش]] نیز بر شانه او قرار دارد، ولی در برابر عظمت پروردگار حتی از گنجشکی نیز کوچکتر می‌شود،<ref> طیاطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۱۷، ص۱۱.</ref> همچنین در مقابل خداوند به اندازه‌ای خود را کوچک می‌بیند که از شدت حیاء، خود را در زیر یکی از بال‌هایش پنهان می‌کند.<ref>دایرةالمعارف بزرگ اسلامی، ۱۳۷۷ش، ج۸، ص۲۸۷.</ref> اما ذکر این نکته لازم است که بر اساس عقیده [[کلام امامیه|متکلمین]] و [[فلسفه اسلامی|فلاسفه شیعه]]، فرشتگان موجوداتی غیر مادی هستند و بال فرشتگان شبیه بال پرندگان نیست بلکه با آن فرق دارد.<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۸، ص۱۷۰.</ref>  
== فضائل ==
درگاه خداوند چهار فرشته مقرب و بزرگ به نام‌های [[اسرافیل]]، [[جبرئیل]]، [[میکائیل]] و [[عزرائیل]] دارد که از آنها به «رئوس ملائکه» یاد می‌شود.<ref>رجالی تهرانی، فرشتگان تحقیقی قرآنی روایی و عقلی، ۱۳۷۶ش، ص۱۰۶.</ref> در روایات وارد شده است که خداوند اسرافیل و جبرئیل و میکائیل را از یک [[تسبیح]] آفرید،<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۱۷، ص۸.</ref> و اسرافیل و جبرئیل نزدیک‌ترین مخلوقات به خداوند هستند، زیرا بین آنها و خداوند تنها چهار حجاب فاصله است، ولی بین سایر مخلوقات با [[خدا|خداوند]] هفتاد هزار حجاب فاصله وجود دارد<ref>رستمی و آل‌بویه، سیری در اسرار فرشتگان، ۱۳۹۳ش، ص۲۴۷.</ref> در حدیثی وارد شده که پیامبر هر شب هنگام [[نماز شب]]، خداوند را این‌گونه خطاب می‌کرد: «اللَّهُمَّ ربّ جبرئیل و میکائیل و اسرافیل»<ref>دایرةالمعارف بزرگ اسلامی،‌ ۱۳۷۷ش، ج۸، ص۲۸۶.</ref>و [[امام سجاد]] نیز در حق او چنین [[دعا]] می‌کند که خدایا بر اسرافیل درود بفرست که صاحب صور است و در انتظار توست تا با دمیدن در آن خفتگان [[قبر]] را بیدار کند.<ref>صحیفه سجادیه، ۱۳۸۷ش، دعای سوم، ص۲۰.</ref>
== وظایف ==
== وظایف ==
بر اساس روایات یکی از وظایف مهم اسرافیل که با نام وی نیز شناخته می‌شود دمیدن در صور در هنگام پایان دنیا و شروع [[قیامت]] است.<ref>سیری در اسرار فرشتگان، ۱۳۹۳ش، ص۲۴۹.</ref> او مأمور ابلاغ پیام الهی به سایر فرشتگان نیز هست و هرگاه خداوند بخواهد [[وحى|وحی]] بفرستد، [[لوح محفوظ]] را به اسرافیل نشان می‌دهد که او آنچه را می‌بیند به [[جبرئیل]] وحی کند.<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۲۰، ص۲۵۷.</ref> در حدیثی دیگر آمده است هنگامی که نمرود [[ابراهیم(ع)]] را به آتش انداخت، «اسرافیل» نخستین فرشته‌ای بود که به فرمان خدا به کمک او شتافت.<ref>ضیائی ارزگانی، دانشنامه کلام اسلامی، ۱۳۸۷ش، ج۱، ص۲۴۳.</ref> بعضی از علماء، اسرافیل را یکی از فرشتگان حامل عرش می‌دانند.<ref>امام خمینی، آداب‌الصلواة، ‍۱۳۸۶ش، ص۲۷۳.</ref> وظایف دیگری نیز در [[روایات]] برای اسرافیل ذکر شده است که عبارتند از؛  
بر اساس روایات یکی از وظایف مهم اسرافیل دمیدن در صور است.<ref>سیری در اسرار فرشتگان، ۱۳۹۳ش، ص۲۴۹.</ref> اسرافیل لشکری از [[فرشتگان]] را در اختیار دارد که از پیروان او هستند<ref>رستمی و آل‌بویه، سیری در اسرار فرشتگان، ۱۳۹۳ش، ص۲۴۸.</ref> و زمانی که [[قیامت]] نزدیک میشود، خداوند به آنها دستور می‌دهد تا زمینه قیامت را برپا کنند. پس از آن اسرافیل در صور خود می‌دمد، همه موجودات میمیرند و دنیا به پایان می‌رسد<ref>سوره یس، آیه۵۳.</ref>پس از آن دوباره در صور خویش می‌دمد تا همه موجودات زنده شوند و قیامت برپا شود. <ref>سوره زمر، آیه۶۸.</ref> او مأمور ابلاغ پیام الهی به سایر فرشتگان نیز هست و هرگاه خداوند بخواهد [[وحى|وحی]] بفرستد، [[لوح محفوظ]] را به اسرافیل نشان می‌دهد که او آنچه را می‌بیند به [[جبرئیل]] وحی کند.<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۲۰، ص۲۵۷.</ref> در حدیثی دیگر آمده است هنگامی که نمرود [[ابراهیم(ع)]] را به آتش انداخت، «اسرافیل» نخستین فرشته‌ای بود که به فرمان خدا به کمک او شتافت.<ref>ضیائی ارزگانی، دانشنامه کلام اسلامی، ۱۳۸۷ش، ج۱، ص۲۴۳.</ref> بعضی از علماء، اسرافیل را یکی از فرشتگان حامل عرش می‌دانند.<ref>امام خمینی، آداب‌الصلواة، ‍۱۳۸۶ش، ص۲۷۳.</ref> وظایف دیگری نیز در [[روایات]] برای اسرافیل ذکر شده است که عبارتند از؛  
{{ستون-شروع|3}}
{{ستون-شروع|3}}
*برداشتن عذاب از قوم [[یونس(ع)]]<ref>رستمی و آل‌بویه، سیری در اسرار فرشتگان، ۱۳۹۳ش، ص۲۶۱.</ref>
*برداشتن عذاب از قوم [[یونس(ع)]]<ref>رستمی و آل‌بویه، سیری در اسرار فرشتگان، ۱۳۹۳ش، ص۲۶۱.</ref>
*سه سال همراهی پیامبر قبل از بعثت<ref>ضیائی ارزگانی، دانشنامه کلام اسلامی، ۱۳۸۷ش، ج۱، ص۲۴۳.</ref>  
*هلاکت قوم لوط(ع)<ref>رستمی و آل‌بویه، سیری در اسرار فرشتگان، ۱۳۹۳ش، ص۲۶۱.</ref>
*بشارت دادن ابراهیم(ع)به ولادت اسحاق<ref>رستمی و آل‌بویه، سیری در اسرار فرشتگان، ۱۳۹۳ش، ص۲۶۱.</ref>
*بیدار کردن اصحاب کهف از خواب <ref>رستمی و آل‌بویه، سیری در اسرار فرشتگان، ۱۳۹۳ش، ص۲۶۱.</ref>
*سه سال همراهی پیامبر قبل از بعثت<ref>ضیائی ارزگانی، دانشنامه کلام اسلامی، ۱۳۸۷ش، ج۱، ص۲۴۳.</ref>
*یاری کردن پیامبر در [[بدر|جنگ بدر]]<ref>دایرةالمعارف بزرگ اسلامی، ۱۳۷۷ش، ج۸، ص۲۸۸.</ref>
*یاری کردن پیامبر در [[بدر|جنگ بدر]]<ref>دایرةالمعارف بزرگ اسلامی، ۱۳۷۷ش، ج۸، ص۲۸۸.</ref>
*کمک به سپاهیان مسلمان آخر الزمان<ref>دایرةالمعارف بزرگ اسلامی، ۱۳۷۷ش، ج۸، ص۲۸۸.</ref>
*هلاکت قوم لوط(ع)<ref>رستمی و آل‌بویه، سیری در اسرار فرشتگان، ۱۳۹۳ش، ص۲۶۱.</ref>
*همراهی پیامبر در معراج <ref>طیاطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۱۳، ص۸.</ref>
*همراهی پیامبر در معراج <ref>طیاطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۱۳، ص۸.</ref>
*مؤذن بودن در آسمان‌ها<ref>ضیائی ارزگانی، دانشنامه کلام اسلامی، ۱۳۸۷ش، ج۱، ص۲۴۳.</ref>
*نماز گزاردن بر پیامبر<ref>دایرةالمعارف بزرگ اسلامی، ۱۳۷۷ش، ج۸، ص۲۸۸.</ref>
*نماز گزاردن بر پیامبر<ref>دایرةالمعارف بزرگ اسلامی، ۱۳۷۷ش، ج۸، ص۲۸۸.</ref>
*بشارت دادن ابراهیم(ع)به ولادت اسحاق<ref>رستمی و آل‌بویه، سیری در اسرار فرشتگان، ۱۳۹۳ش، ص۲۶۱.</ref>
*مؤذن بودن در آسمان‌ها<ref>ضیائی ارزگانی، دانشنامه کلام اسلامی، ۱۳۸۷ش، ج۱، ص۲۴۳.</ref>
*دریافت نامه اعمال انسان‌ها از فرشتگان موکل<ref>رستمی و آل‌بویه، سیری در اسرار فرشتگان، ۱۳۹۳ش، ص۲۶۰.</ref>
*دریافت نامه اعمال انسان‌ها از فرشتگان موکل<ref>رستمی و آل‌بویه، سیری در اسرار فرشتگان، ۱۳۹۳ش، ص۲۶۰.</ref>
*بیدار کردن اصحاب کهف از خواب چندین ساله<ref>رستمی و آل‌بویه، سیری در اسرار فرشتگان، ۱۳۹۳ش، ص۲۶۱.</ref>
*کمک به سپاهیان مسلمان آخر الزمان<ref>دایرةالمعارف بزرگ اسلامی، ۱۳۷۷ش، ج۸، ص۲۸۸.</ref>  
{{پایان}}
{{پایان}}
طبق روایات، اسرافیل لشکری از [[فرشتگان]] را در اختیار دارد که از پیروان او هستند<ref>رستمی و آل‌بویه، سیری در اسرار فرشتگان، ۱۳۹۳ش، ص۲۴۸.</ref> و زمانی که [[قیامت]] نزدیک میشود، خداوند به اسرافیل دستور می‌دهد تا زمینه قیامت را برپا کنند. پس از آن اسرافیل در صور خود می‌دمد، همه موجودات میمیرند و دنیا به پایان می‌رسد<ref>سوره یس، آیه۵۳.</ref>پس از آن دوباره در صور خویش می‌دمد تا همه موجودات زنده شوند و قیامت برپا شود. <ref>سوره زمر، آیه۶۸.</ref>
 
== فضائل ==
درگاه خداوند چهار فرشته مقرب و بزرگ به نام‌های [[اسرافیل]]، [[جبرئیل]]، [[میکائیل]] و [[عزرائیل]] دارد که از آنها به «رئوس ملائکه» یاد می‌شود.<ref>رجالی تهرانی، فرشتگان تحقیقی قرآنی روایی و عقلی، ۱۳۷۶ش، ص۱۰۶.</ref> در روایات وارد شده است که خداوند اسرافیل و جبرئیل و میکائیل را از یک [[تسبیح]] آفرید،<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۱۷، ص۸.</ref> و اسرافیل و جبرئیل نزدیک‌ترین مخلوقات به خداوند هستند، زیرا بین آنها و خداوند تنها چهار حجاب فاصله است، ولی بین سایر مخلوقات با [[خدا|خداوند]] هفتاد هزار حجاب فاصله وجود دارد.<ref>رستمی و آل‌بویه، سیری در اسرار فرشتگان، ۱۳۹۳ش، ص۲۴۷.</ref> در حدیثی وارد شده که پیامبر هر شب هنگام [[نماز شب]]، خداوند را این‌گونه خطاب می‌کرد: «اللَّهُمَّ ربّ جبرئیل و میکائیل و اسرافیل»<ref>دایرةالمعارف بزرگ اسلامی،‌ ۱۳۷۷ش، ج۸، ص۲۸۶.</ref>و [[امام سجاد]] نیز در حق او چنین [[دعا]] می‌کند که خدایا بر اسرافیل درود بفرست که صاحب صور است و در انتظار توست تا با دمیدن در آن خفتگان [[قبر]] را بیدار کند.<ref>صحیفه سجادیه، ۱۳۸۷ش، دعای سوم، ص۲۰.</ref>
 
== اسرافیل در ادیان و فرهنگ‌ها==
== اسرافیل در ادیان و فرهنگ‌ها==
بعضی از اندیشمندان، اسرافیل را همان «سرافین» در فرهنگ [[یهود]] می‌دانند. در کتاب عهدین از فرشتگانی به نام «سرافین» یاد شده‌است که بر بالای [[کرسی]] نشسته و ذکر «قدوس قدوس قدوس یهوه صبایوت» را بر زبان دارند.<ref> كتاب مقدس، اشعیاء نبى، ۶: ۲-۷.</ref> اما باید دانست هرچند روایاتی درباره [[تسبیح]] گفتن و حامل عرش بودن اسرافیل وجود دارد، ولی تنها نام یک فرشته است اما سرافین در فرهنگ یهود به صورت جمع است و نام عده‌ای از ملائکه است<ref>ضیائی ارزگانی، دانشنامه کلام اسلامی، ۱۳۸۷ش، ج۱، ص۲۴۳.</ref>  
در کتاب تورات از [[فرشتگان|فرشتگانی]] به نام «سرافین» یاد شده‌است که بر بالای کرسی نشسته و ذکر «مقدس، مقدس، مقدس است» را بر زبان دارند.<ref> کتاب مقدس، اشعیاء نبى، ۶: ۲-۳.</ref> هرچند روایاتی درباره [[تسبیح]] گفتن و حامل عرش بودن اسرافیل در منابع اسلامی وجود دارد، ولی تنها نام یک فرشته است اما «سرافین» در [[دین یهود]] نام عده‌ای از ملائکه است.<ref>ضیائی ارزگانی، دانشنامه کلام اسلامی، ۱۳۸۷ش، ج۱، ص۲۴۳.</ref>  


دمیدن در صور به وسیله اسرافیل بی‌شباهت به کار «شیوا» در [[هندوئیزم]] نیست که با کوبیدن بر طبل خویش، انسان‌ها را می‌میراند یا زنده می‌کند.<ref>بلخاری، طبل شیوا و صوراسرافیل، ص۵۳.</ref> در میان مردم مصر قدیم نیز این عقیده وجود داشت که [[بهشت|بهشتیان]] از شنیدن آواز و غنای اسرافیل لذت می‌برند.<ref>دایرة‌المعارف بزرگ سلامی، ۱۳۷۷ش، ج۸، ص۲۸۷.</ref> همچنین یکی از دانشمندان شام قدیم از فرشته‌ای خوش‌آواز به نام اسرافیل سخن می‌گوید که هنگام تسبیح گفتن او، اهل آسمان از عبادت خود دست می‌کشند و به تسبیح گفتن او گوش می‌سپارند.<ref>دایرةالمعارف بزرگ اسلامی، ۱۳۷۷ش، ج۸، ص۲۸۶.</ref>
دمیدن در صور به وسیله اسرافیل بی‌شباهت به کار «شیوا» در [[هندوئیزم]] نیست که با کوبیدن بر طبل خویش، انسان‌ها را می‌میراند یا زنده می‌کند.<ref>بلخاری، طبل شیوا و صور اسرافیل، ص۵۳.</ref> در میان مردم مصر قدیم نیز این عقیده وجود داشت که [[بهشت|بهشتیان]] از شنیدن آواز و غنای اسرافیل لذت می‌برند.<ref>دایرة‌المعارف بزرگ سلامی، ۱۳۷۷ش، ج۸، ص۲۸۷.</ref> همچنین یکی از دانشمندان شام قدیم از فرشته‌ای خوش‌آواز به نام اسرافیل سخن می‌گوید که هنگام تسبیح گفتن او، اهل آسمان از عبادت خود دست می‌کشند و به تسبیح گفتن او گوش می‌سپارند.<ref>دایرةالمعارف بزرگ اسلامی، ۱۳۷۷ش، ج۸، ص۲۸۶.</ref>


== جستارهای وابسته==
{{ستون-شروع|۳}}
*[[فرشته]]
*[[نفخ صور]]
*[[آخرالزمان]]
*[[قیامت]]
{{پایان}}
==پانویس==
==پانویس==
{{پانویس2}}
{{پانویس2}}
== منابع ==
== منابع ==
* ابن فناری، محمدبن همزه، مصباح الانس، تهران، نشر موالی ،1374ش.  
*قرآن کریم
* ابن فناری، محمد بن حمزه، مصباح الانس، تهران، نشر موالی ،۱۳۷۴ش.  
* بلخاری، حسن، صور اسرافیل، فصلنامه فرهنگ و هنر، بهار، ۱۳۸۳ش.  
* بلخاری، حسن، صور اسرافیل، فصلنامه فرهنگ و هنر، بهار، ۱۳۸۳ش.  
* رجالی تهرانی، علیرضا، فرشتگان تحقیقی قرآنی روایی و عقلی ، قم، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی، ۱۳۷۶ش.
* رجالی تهرانی، علیرضا، فرشتگان تحقیقی قرآنی روایی و عقلی ، قم، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی، ۱۳۷۶ش.
* رجالی تهرانی، علیرضا، فرشتگان تحقیقی قرآنی روایی و عقلی ، قم، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی، ۱۳۷۶ش.  
* رستمی، محمد زمان و طاهره آل بویه، سیری در اسرار فرشتگان با رویکردی قرآنی و عرفانی،  قم، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، ۱۳۹۳ش.  
* رستمی، محمد زمان و طاهره آل بویه، سیری در اسرار فرشتگان با رویکردی قرآنی و عرفانی،  قم، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی،۱۳۹۳ش.  
* صحیفه سجادیه، مشهد، انتشارات آستان قدس، ۱۳۸۷ش.  
* صحیفه سجادیه، مشهد، انتشارات آستان قدس، ۱۳۸۷ش.  
* ضیائی ارزگانی، رحمت‌الله دانشنامه کلام اسلامی، قم، انتشارات موسسه امام صادق، ۱۳۸۷ش.  
* ضیائی ارزگانی، رحمت‌الله، دانشنامه کلام اسلامی، قم، انتشارات موسسه امام صادق، ۱۳۸۷ش.
*کتاب مقدس، اشعیاء، ۶: ۲-۳.
* طباطبایی، محمدحسین، تفسیر المیزان، قم، انتشارات جامعه مدرسین، ۱۴۱۷ق.  
* طباطبایی، محمدحسین، تفسیر المیزان، قم، انتشارات جامعه مدرسین، ۱۴۱۷ق.  
* مجلسی، محمد باقر، بحار‌ الانوار،  بیروت، دار احیاءالتراث، ۱۴۰۳ق.   
* مجلسی، محمد باقر، بحار‌ الانوار،  بیروت، دار احیاءالتراث، ۱۴۰۳ق.   
* موسوی خمینی، روح الله، آداب الصلواة، تهران، مؤسسه تنظیم نشر و آثار امام خمینی، ۱۳۸۷ش،
* موسوی خمینی، روح الله، آداب الصلواة، تهران، مؤسسه تنظیم نشر و آثار امام خمینی، ۱۳۸۷ش،


[[رده:معاد]]
== پیوند به بیرون ==
[[رده:اعلام قرآنی]]
* دایرةالمعارف بزرگ اسلامی، مدخل [http://lib.eshia.ir/23022/8/3376 اسرافیل]
[[رده:فرشتگان]]


[[رده:معاد]]
[[رده:معاد]]
[[رده:اعلام قرآنی]]
[[رده:اعلام قرآنی]]
[[رده:فرشتگان]]
[[رده:فرشتگان]]
کاربر ناشناس