عزرائیل: تفاوت میان نسخه‌ها

عزرائیل فرشته مأمور مرگ است. در [[قرآن کریم]] از عزرائیل با کلمه ملک‌الموت یاد شده (قُلْ يَتَوَفَّاکُمْ مَلَکُ الْمَوْتِ الَّذي وُکِّلَ بِکُمْ ثُمَّ إِلي‏ رَبِّکُمْ تُرْجَعُونَ)که مامور [[قبض روح]] و گرفتن جان همه موجودات زنده است.<ref>سوره سجده، آیه۱۱.</ref> در [[روایت|روایاتی]] که در مورد ملک‌الموت وجود دارد از او با عنوان «قابض‌الارواح» و «هادم‌الذات»<ref> این دو کلمه در فارسی به معنی گیرنده‌ی جان‌ها و از بین برنده‌ی ذات‌هاست</ref> نیز یاد شده است.<ref>دایرة‌المعارف تشیع، ۱۳۹۰ش، ج۱۴، ص۴۹۰.</ref> عزرائیل واژه عبری است که از دو جزء «عزرا» به معنی خداوند و «ئیل» به معنی بنده تشکیل شده و ترکیب هر دو جزء به معنی بنده‌ خداست. این واژه از زبان سریانی به زبان عربی راه یافته است.<ref>دهخدا، ج۳، ۱۳۴۱ش، ص۲۲۴.</ref> عزرائیل مظهر و نمایانگر دو اسم «القابض» و «الممیت» <ref> این دو کلمه در فارسی به معنی گیرنده و میراننده جان‌ها هستند</ref> در خداوند تعالی است،<ref>حسینی طهرانی، معاد‌شناسی، ۱۳۶۱ش، ج۶، ص۲۱۱.</ref> زیرا در واقع و حقیقت [[خدا|خداوند]] روح انسان‌ها را بسط  می‌دهد یا قبض می‌کند، هرچند این امور با اسباب و وسیله‌هایی همانند فرشتگان و عزرائیل به انجام برسد.<ref> شجاعی، ملائکه، ۱۳۸۵ش، ص۱۱۵.</ref> در میان فرشتگان الهی، چهار فرشته از مقربین درگاه الهی بوده و از آنها به رئوس ملائکه تعبیر می‌شود که عزرائیل، [[میکائیل]]، [[اسرافیل]] و [[جبرئیل]] هستند.<ref>رجالی تهرانی، فرشتگان تحقیقی قرآنی روایی و عقلی، ۱۳۷۶ش، ص۱۰۶.</ref> همچنین در روایات وارد شده که [[لوح محفوظ]] از چهار رکن( علم، حیات اراده و قدرت) تشکیل شده است و عزرائیل مظهر رکن قدرت آن است.<ref>ابن فناری، ۱۳۷۴ش، مصباح‌الانس، ۱۳۷۴،ص۴۰۳.</ref> در بعضی از منابع روایی صفات جسمانی برای عزرائیل ذکر شده است که چهار بال دارد به گونه‌ای که چهار طرف عالم را فراگرفته‌اند و پاهای وی در عالم پایین و سر او در آسمان بالا قرار دارد،<ref>دایرةالمعارف تشیع، ۱۳۹۰ش، ج۱۵، ص۴۹۰.</ref> اما باید دانست که بال فرشتگان شبیه بال پرندگان نیست و با آن فرق دارد زیرا فرشتگان موجوداتی غیر مادی هستند و وجود و صفات آنها در روایات به گونه‌ای برای مردم بیان و توصیف  شده‌ که قابل فهم و درک برای عموم مردم باشد.<ref>طباطبایی،المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۸، ص۱۷۰.</ref>  

در روایات وارد شده است زمانی که خداوند می‌خواست [[آدم|آدم‌ابوالبشر]] را خلق کند، به فرشتگان دستور داد تا بخشی از زمین را در اختیار او بگذارند، اما هیچکدام از آنان به جز عزرائیل قادر بر این کار نبود، زیرا نیروی قهر و غلبه الهی در نهاد او قرار داده شده بود و همین امر باعث شد که او بتواند چنین کاری را انجام دهد؛ به همین دلیل خداوند او را متولی قبض روح موجودات زنده قرار داد.<ref>رستمی وآل‌بویه، سیری در اسرار فرشتگان، ۱۳۹۳ش، ص۲۶۸.</ref> شیوه‌ی گرفتن جان انسان‌ها با هم متفاوت است؛ عده‌ای به سختی و همراه با عذاب، قبض روح می‌شوند، عده‌ای از آنان با سهولت و مدارا جان می‌دهند. عزرائیل قبض روح [[پیامبران|انبیاء]] و اولیای الهی را به صورت مستقیم انجام می‌دهد و مسؤولیت قبض روح سایر موجودات را به نمایندگان و یاران خود می‌سپارد.<ref>طهرانی، معادشناسی، ۱۳۷۶ش، ص۲۱۲.</ref> در مورد اینکه چگونه ممکن است عزرائیل، در سراسر جهان به طور همزمان جان چندین موجود زنده را  بگیرد، [[فلسفه|فیلسوفان]] و متکلمان می‌گویند: عزرائیل از موجودات فرا‌‌مادی و مجرد است و در یک مکان معینی نیست تا از مکانی به مکان دیگر برود،<ref>مطهری، حرکت و زمان در فلسفه اسلامی، ۱۳۸۹ش، ج۱، ص۱۷۸.</ref> بلکه تمام عالم مادی برای او یکسان است، بنابراین همزمان ارواح چندین موجود از موجودات زنده را به سوی خود فرا می‌خواند و روح آنها را قبض می‌کند.<ref>طباطبایی، انسان از آغاز تا انجام، ۱۳۸۸ش، ص۶۶.</ref> در قران کریم، آیات بسیاری در مورد چگونگی قبض روح وارد شده است؛ در بعضی از آیات قبض روح به خداوند<ref>سوره زمر، آیه۴۲.</ref> و در بعضی دیگر به عزرائیل<ref>سوره سجده، آیه۱۱.</ref> و در بعضی دیگر به سایر ملائکه نسبت داده شده است،<ref>سوره انعام، آیه۶۳.</ref> اما این آیات با هم تناقض ندارند، زیرا در واقع و حقیقت خداوند تعالی فاعل و علت حقیقی قبض روح است، اما این کار  گاهی به وسیله عزرائیل و گاهی به واسطه ملائکه انجام می‌گیرد.<ref>طهرانی، معاد شناسی،۱۳۶۱ش، ص۲۰۸.</ref>

آیه «حَتَّى‌ إِذَا جَاءَ أَحَدَکُمُ‌ الْمَوْتُ‌ تَوَفَّتْهُ‌ رُسُلُنَا»<ref>سوره انعام، آیه۶۱.</ref> بر این مطلب گواهی می‌دهد که مرگ انسان‌ها بر عهده گروهی از فرشتگان است و عزرائیل نمایندگان و یاران بسیاری برای قبض روح افراد دارد، همانند «نازعات»، «سابحات» و «سابقات» که هر کدام وظیفه‌ی قبض روح عده خاصی از موجودات را به عهده دارند؛ مثلا «ناشطات» مامور است که روح [[ایمان|مؤمنین]] عادی را با رأفت و مدارا قبض کند و «نازعات» وظیفه دارد که روح [[کفر|کفار]] را با شدت و عذاب بگیرد.<ref>آلوسی، روح‌المعانی، ۱۴۱۵ق، ج۳۰، ص۲۳.</ref> در آیات قرآن کریم آمده است که جان دادن کفار با سختی و عذاب همراه هست و فرشتگان مرگ، از جلو و پشت سر آنان را احاطه کرده و بر آنان ضربه می‌زنند،<ref>سوره انفال، آیه۵۰.</ref> اما قبض روح مؤمنین به دست ملائکه رحمت انجام می‌گیرد و هنگامی که جان آنان گرفته می‌شود با مدارا و سهولت با آنان برخورد شده و به آنها مژده و بشارت [[بهشت]] داده می‌شود.<ref>سوره نحل، آیه۳۲.</ref>

* شفیعی، سعید، ملک‌الموت، دایرة المعارف تشیع، ج۱۵، تهران، انتشارات حکمت، ۱۳۹۴ش.