آیه قبله: تفاوت میان نسخه‌ها

این آیه که حکم تغییر [[قبله]] را در خود دارد، به آیه قبله<ref>مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۸۱، ص۳۳؛ طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۳۲۵.</ref> مشهور است. از آیات ۱۴۲،<ref>التبیان، ج۲، ص۳-۴؛ طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۱، ص۴۱۴.</ref> ۱۴۳<ref>التفسیر الکبیر، ج۴، ص۱۰۷.</ref> و ۱۵۰<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۳۲۹.</ref> [[سوره بقره]] نیز به عنوان آیه تغییر قبله یاد کرده‌اند. بعضی از مفسران آیات ۱۴۲-۱۴۴ بقره را آیات تغییر قبله دانسته‌اند.<ref>الوسیط، ج۱، ص۲۹۴.</ref>

پس از این تغییر، زبان یهود و برخی مسلمانان سطحی‌نگر به اعتراض باز شد و خداوند در پاسخ آنان آیه زیر را نازل کرد:

<blockquote>{{متن قرآن|{{قلم رنگ۱|سیاه| سَیقُولُ السُّفَهَاء مِنَ النَّاسِ مَا وَلاَّهُمْ عَن قِبْلَتِهِمُ الَّتِی کانُواْ عَلَیهَا قُل لِّلّهِ الْمَشْرِقُ وَالْمَغْرِبُ یهْدِی مَن یشَاء إِلَی صِرَاطٍ مُّسْتَقِیمٍ}}|ترجمه=به زودی بیخردان مردم می‌گویند چه چیز ایشان را از قبله‌ای که بر آن بودند برگرداند؟! بگو: خاور و باختر از آن خداست؛ او هر که را می‌خواهد به راه راست هدایت می‌کند.|سوره=[[سوره بقره|بقره]]|آیه=١٤٢}}</blockquote>{{مدرک}}

بنابر منابع تفسیری، سبب نزول آیه قبله، تغییر قبله مسلمانان از [[بیت المقدس]] به [[کعبه]] بوده است. پس از [[هجرت]] مسلمانان به [[مدینه]]، ساکنان یهودی این شهر از توجه مسلمانان به بیت المقدس به عنوان دلیلی بر اصالت نداشتن آیین [[اسلام]] یاد می‌کردند. آنان اظهار می‌داشتند که اگر [[پیامبر اسلام]] [[شریعت|شریعتی]] مستقل آورده، چرا به سوی قبله ما [[نماز]] می‌گزارد.<ref>طبری، جامع البیان، ۱۴۱۵ق، ج۲، ص۲۹؛ رازی، روض الجنان، ۱۳۷۵ش، ج۲، ص۲۰۸؛ ابن کثیر، تفسیر ابن کثیر، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۱۹۸.</ref> از روایات برمی‌آید که این عامل و عواملی دیگر، موجب شده بود تا پیامبر(ص) آرزو کند کعبه قبله مسلمانان باشد؛ اما او برای رعایت ادب در پیشگاه الهی هیچگاه خواسته‌اش را به زبان نیاورد.<ref> رازی، روض الجنان، ۱۳۷۵ش، ج۲، ص۲۰۸؛ طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۱، ص۴۲۰؛ طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۴۹۰.</ref> آیۀ «قَد نَرَی تَقَلُّبَ وَجهِکَ فِی السَّمَاء...» به انتظار پیامبر(ص) برای تغییر قبله اشاره دارد.<ref>. نک: طبری، جامع البیان، ۱۴۱۵ق، ج۲، ص۲۸؛ واحدی، اسباب النزول، ۱۳۸۸ق، ص۲۷؛ تفسیر قمی، ج۱، ص۶۳؛ مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۱۹، ص۱۹۸؛ طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۳۵.</ref>

# پیامبر(ص) آرزوی تغییر قبله را بر زبان نیاورد و به آسمان می‌نگریست و منتظر بود؛ زیرا برای پیامبران جایز نیست بی‌اذن الهی چیزی را از خداوند بخواهند.<ref>طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۱، ص۴۲۲؛ التفسیر الکبیر، ج۴، ص۱۲۲- ۱۲۳.</ref>

مفسران درباره زمان نزول آیه قبله و تغییر آن اتفاق نظر ندارند و زمان آن را بین شش<ref>طبری، جامع البیان، ۱۴۱۵ق، ج۲، ص۲۸؛ طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۱، ص۴۱۴.</ref> تا نوزده<ref>السمهودی، وفاء الوفاء، ۲۰۰۶م، ج۱، ص۲۷۸؛ طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۳۳۳.</ref> ماه پس از [[هجرت به مدینه|هجرت]] یاد کرده‌اند. گروهی از مفسران با توجه به تاریخ تغییر [[قبله]] که در ماه [[رجب المرجب|رجب]] [[سال دوم هجری قمری|سال دوم هجرت]] بوده، صحیح‌ترین زمان را ۱۷ ماه پس از هجرت می‌دانند.<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۳۳۱.</ref> نیز در این که آیه تغییر قبله بین [[نماز]] [[نماز صبح|صبح]]، [[نماز ظهر|ظهر]] یا [[نماز عصر|عصر]] نازل شده، اختلاف نظر است.<ref>ابن سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۸ق، ج۱، ص۱۸۶-۱۸۷؛ البغوی، تفسیر بغوی، دار المعرفه، ج۱، ص۱۲۵.</ref>

* مسجد محله بنی سَلِمة<ref>ابن سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۸ق، ج۱، ص۱۸۶؛ یعقوبی، تاریخ الیعقوبی، ۱۴۱۵ق، ج۲، ص۴۲؛ زمخشری، الکشاف، ۱۴۱۵ق، ج۱، ص۲۰۲.</ref> در شمال غربی مدینه<ref> قائدان، تاریخ و آثار اسلامی مکه مکرمه و مدینه منوره، ۱۳۸۶ش، ص۲۶۸.</ref> که به [[مسجد ذو قبلتین]]<ref>ابن النجار، الدرة الثمینه، دار الارقم، ص۱۱۵؛ ابن سید الناس، عیون الاثر، ۱۴۱۴ق، ج۱، ص۳۰۸.</ref> مشهور است. بییشتر منابع این مسجد را مکان وقوع تغییر قبله دانسته‌اند؛<ref>ابن سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۸ق، ج۱، ص۱۸۶؛ یعقوبی، تاریخ الیعقوبی، ۱۴۱۵ق، ج۲، ص۴۲؛ زمخشری، الکشاف، ۱۴۱۵ق، ج۱، ص۲۰۲.</ref>؛

* مسجد قبیله «بنی سالم بن عوف» که پیامبر(ص) نخستین [[نماز جمعه]] را در آن گزارد؛<ref> تفسیر قمی، ج۱، ص۶۳؛ اعلام الوری، ج۱، ص۱۵۴.</ref>

* [[مسجدالنبی]].<ref>ابن سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۸ق، ج۱، ص۱۸۶؛ السمهودی، وفاء الوفاء، ۲۰۰۶م، ج۱، ص۲۷۸.</ref>

* ابن سعد، الطبقات الکبری، به کوشش محمد عبدالقادر، بیروت، ‌دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۸ق.

* ابن سید الناس، عیون الاثر، بیروت، ‌دار القلم، ۱۴۱۴ق

* ابن کثیر، تفسیر ابن کثیر (تفسیر القرآن العظیم)، به کوشش مرعشلی، بیروت، ‌دار المعرفه، ۱۴۰۹ق.

* ابن نجار، محمد، الدرة الثمینه، به کوشش شکری، بیروت، ‌دار الارقم.

* بغوی، تفسیر بغوی (معالم التنزیل)، به کوشش خالد عبدالرحمن، بیروت، ‌دار المعرفه.

* زمخشری، الکشاف، قم، بلاغت، ۱۴۱۵ق.

* سمهودی، وفاء الوفاء، به کوشش محمد عبدالحمید، بیروت، ‌دار الکتب العلمیه، ۲۰۰۶م.

* طباطبایی، سیدمحمدحسین، المیزان فی تفسیرالقرآن، قم، انتشارات اسلامی، ۱۴۱۷ق.

* طبرسی، إعلام الوری، قم، آل البیت، ۱۴۱۷ق.

* طوسی، التبیان، به کوشش العاملی، بیروت، ‌دار احیاء التراث العربی.

* طبری، جامع البیان، به کوشش صدقی جمیل، بیروت، ‌دار الفکر، ۱۴۱۵ق.

* فخر الرازی، التفسیر الکبیر، بیروت، ‌دار احیاء التراث العربی، ۱۴۱۵ق.

* فخر الرازی، التفسیر الکبیر، قم، دفتر تبلیغات، ۱۴۱۳ق.

* قمی، تفسیر القمی، به کوشش الجزائری، قم، ‌دار الکتاب، ۱۴۰۴ق.

* واحدی، اسباب النزول، قاهره، الحلبی و شرکاه، ۱۳۸۸ق.