الجمل (کتاب): تفاوت میان نسخه‌ها

'''الجمل و النصرة لسید العترة فی حرب البصرة''' تألیف شیخ محمد بن محمد نعمان عکبری بغدادی معروف به شیخ مفید (متوفای 413 ق) است. این کتاب یکی از متون کهن کلامی - تاریخی شیعه می باشد که مؤلف در آن نسبت به جنگ جمل، فتنه ها، ابهامات و آرا و عقاید مسلمانان پرداخته است. این کتاب به زبان های فرنسوی و فارسی ترجمه شده است.

شیخ مفید این کتاب رابه درخواست فردی نگاشته که از او خواسته کتابی پیرامون جنگ جمل و آرا و عقاید مسلمانان درباره آن واقعه بنویسد. وی در مقدمه کتاب می گوید: خداوندت مؤيد دارد، از من خواسته ‏اى كه براى تو اختلاف نظر و آراء اهل قبله را در مورد فتنه بصره (جنگ جمل)، خونريزى و كشتار ميان امير المؤمنين على بن ابى طالب (ع) و طلحه و زبير و عايشه، و اعتقاد هر گروه را در اين باره بيان كنم و شرح دهم و سبب اين فتنه را بازگو كنم و اخبار آن و آنچه را كه ميان ايشان اتفاق افتاده است فراهم آورم.

همه كتابهايى كه در اين باره تصنيف شده است متضمن اخبارى است كه درک آن براى عموم مردم دشوار و شبهه ‏انگيز است و هيچ‏يک از مصنفان چگونگى جنگ را با ترتيب و نظام نياورده ‏اند و اخبار را چنان در هم آميخته‏ اند كه نمى‏ توان به طور دقيق و آشكار از نيت و مقصودشان آگاه شد، و من در اين تأليف براى تو- كه خدايت موفق داراد- آنچه گفته شده است فراهم آورده‏ام و برهانى را ثابت كرده‏ام كه هر كس آن را بنگرد مى‏تواند اعتقاد درستى در مورد آنان و رفتارشان پيدا كند و متوجه شود كه كفر و ايمان و عصيان و طاعت و گمراهى و هدايت چگونه بوده است و اميدوارم تو هم موفق شوى كه از آن عبرت گيرى و از حالت تقليد گمراه‏ كننده بيرون آيى و به حق برسى و آنچه كه موجب اشتباه و سرگردانى است از تو زايل شود و اكنون با توكل به خداى عز و جل و يارى جستن از پيشگاه او و آرزوى توفيق و راهنمايى براى تو، پرسشى را كه كرده‏ اى پاسخ مى‏ دهم.<ref>نبرد جمل، ص 23.</ref>

بخش دوم، تاريخ جنگ جمل و گزارش آن است. مؤلف در اين بخش چكيده و عصاره ماجرا را از لحظه انعقاد نطفه و شروع آن تا پايان كار بر اساس منابع و مآخذ دست اول و معتبر، بدون تعصب و طرفداری بی مورد به طور دقيق نقل كرده است. و در خاتمه كتاب، اسباب بغض عايشه، طلحه و زبير نسبت به اميرالمؤنين را به طور گسترده شرح و توضيح داده است.<ref>سیدعلی میرشریفی، شیخ مفید و کتاب جمل.</ref>

# كتاب هايى كه در زمان نزديك به واقعه جمل نوشته هيچكدام در دسترس ما نيست فقط گزينشى و تكه هايى كه مورخان بعدى نقل كرده‏ اند براى ما باقى مانده است كه آن نيز بى طرفانه نگاشته نشده است. با توجه به اين نكات مى بينيم كه فقط شيخ مفيد است كه اطلاعاتى را درباره اين واقعه مهم براى ما ثبت كرده و از اين جهت اثر او منحصر به فرد است.

# مولف در اين كتاب فقط به منابع اهل سنت استناد جسته و با گفتار خودشان به ايشان پاسخ داده است.

# مولف به هيچ وجه تعصب به خرج نداده و اقوال و افكار ديگران را با رعايت ادب و امانتدارى نقل كرده و با منطق قوى و استدلال مستحكم خصم را مجاب نموده است.ref>سیدعلی میرشریفی، شیخ مفید و کتاب جمل.</ref>

مترجم کتاب نیز پاسخگویی به شبهات و ابهامات، چهره درخشان شیخ مفید، تفصیل و گستردگی کتاب بدون دستبرد، انصاف مؤلف در بررسی اخبار و نشان دادن مظلومیت علی (ع) را ویژگی های کتاب و دلیل ترجمه آن می داند.<ref>نبرد جمل، ص 16.</ref>

* البیان و التبیین جاحظ

* تاریخ الخلفاء ابن اسحاق

* کتاب الجمل ابومخنف

* کتاب الجمل محمد بن عمر واقدی

* کتاب الجمل نصر بن مزاحم منقری

* کتاب الجمل ابن هلال ثقفی

* مقتل عثمان ابو حذیفه قرشی

* کتاب خطب علی، تاریخ الخلفاء الکبیر، مقتل عثمان، الجمل علی بن محمد مدائنی

* نسخه كتابخانه مجلس شوراى اسلامى ،تهران كه به سال 1338ق در نجف اشرف نوشته شده است.

* نسخه كتابخانه آستان قدس رضوى كه در سال 1352 ق در نجف اشرف نگاشته شده است.

* نسخه چاپى نجف که برای اولین بار در سال 1382 ق، در المطبعه الحيدريه نجف اشرف به چاپ رسيده است.

* فرانسوی، اندكي پس از انتشار چاپ نجف فردی آن را به فرانسوی ترجمه كرده و در كشور فرانسه منتشر نموده‌اند.

* فارسی، در سال 1366ش متن چاپ شده در نجف را دكتر محمود مهدوی دامغانی با عنوان «نبرد جمل» به فارسی ترجمه كرده و به سال 1367ش به همت نشر نی منتشر شد.

این کتاب در یک جلد به زبان عربی، به تحقیق سید علی میر شریفی، در سال ۱۳۷۳ ش، به وسیله انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم چاپ و منتشر شده است. از دیگر چاپها می توان به کنگره شیخ مفید اشاره کرد.  

* [http://www.ensani.ir/storage/Files/20131211081952-9893-31.pdf منبع شناسی کتاب «الجمل و النصرة لسید العترة فی حرب البصرة»]