دیه انسان: تفاوت میان نسخه‌ها

از نظر شرع [[اسلام]] اگر انسانی هم‌نوع خود را بکشد یا یکی از اعضای او را قطع و یا ناقص نماید و یا وی را مجروح کند؛ باید به وی یا [[طبقات ارث|وارثانش]] مال مشخصی پرداخت کند که به آن مال دیه می‌گویند.<ref>هاشمی‌شاهرودی، فرهنگ فقه، ۱۳۹۴ش، ج۳، ص۶۷۱. </ref>در منابع اسلامی و متون [[فقه|فقهی]] اندازه دیه برای هر نوع آسیب بیان شده است و در مواردی که مقداری معین نشده است به آسیب‌دیده مالی به عنوان [[ارش]] داده می شود.<ref>محقق حلی، شرائع الاسلام، ۱۴۰۸ق، ج۴، ص۲۴۴؛ نجفی، جواهر الکلام، ۱۳۶۲ق، ج۴۳، ص۱۶۸؛ امام خمینی، تحریرالوسیله، دارالعلم، ج۲، ص۵۷۰.</ref>

اگر فردی به [[قتل]] برسد؛ در صورت عمدی بودن قتل، قاتل باید [[قصاص]] شود<ref>شیخ مفید، المقنعه، ۱۴۱۰ق، ص۷۶۰؛ نجفی، جواهر الکلام، ۱۳۶۲ق، ج۴۲، ص۱۱؛ امام خمینی، تحریرالوسیله، دارالعلم، ج۲، ص۵۰۸.</ref> مگر اینکه [[اولیاء دم]] به دیه رضایت دهند.<ref>محقق حلی، شرائع الاسلام، ۱۴۰۸ق، ج۴، ص۲۲۸؛ امام خمینی، تحریرالوسیله، دارالعلم، ج۲، ص۵۵۴.ِ</ref> مقدار دیه جان در این صورت و نیز در صورتی‌که [[قتل شبه عمد]] و یا [[خطای محض]] باشد یکی از موارد زیر است که قاتل در پرداخت هر کدام که خواست اختیار دارد.<ref>شهید ثانی، الروضه البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیه، مجمع الفکر الاسلامی، ج۴، ص۴۸۷؛ نجفی، جواهر الکلام، ۱۳۶۲ق، ج۴۳، ص۴.</ref>

مطابق با منابع [[فقه|فقهی]] [[شیعه]] دیه مرد غیر مسلمان [[یهودی]]، [[مسیحی]] یا [[زرتشت|زرتشتی]] که در اصطلاح [[اهل ذمه]] نامیده می‌شوند ۸۰۰ [[درهم شرعی|درهم]] و دیه زنان آنان ۴۰۰ درهم است.<ref>شهید ثانی، الروضه البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیه، مجمع الفکر الاسلامی، ج۴، ص۴۹۳.</ref> به نظر فقها، به غیر مسلمانی که [[اهل ذمه]] نیست دیه تعلق نمی‌گیرد.<ref>امام خمینی، تحریرالوسیله، دارالعلم، ج۲، ص۵۵۹. </ref>

[[قانون مجازات اسلامی]] جدید در [[جمهوری اسلامی ایران]] که در [[سال ۱۳۹۲ شمسی]] بازنویسی گردید در مواد مختلفی برای حل مشکل عدم تساوی دیه زن و مرد و عوارض جانبی آن تمهیداتی اندیشیده شد.<ref>عباسی، «نقد و بررسی نابرابری دیه زن و مرد در نظام حقوقی جمهموری اسلامی ایران»، ۱۳۹۶، ص۸۹.</ref> پرداخت مابه‌التفاوت دیه زنان نسبت به دیه کامل از صندوق تامین خسارات بدنی {{یادداشت|درکلیه جنایاتی که مجنی‌علیه مرد نیست، معادل تفاوت دیه تا سقف دیه مرد از صندوق تأمین خسارت‌های بدنی پرداخت می‌شود. تبصره ماده۵۵۱ قانون مجازات اسلامی مصوت ۱۳۹۲ش.}}و نیز استفاده از [[بیت‌المال]] برای پرداخت تفاوت دیه جهت اجرای [[قصاص نفس]] قتل زنان در برخی شرایط{{یادداشت|مطابق ماده۴۲۸ قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۹۲:در مواردی که جنایت، نظم و امنیت عمومی را بر هم زند یا احساسات عمومی را جریحه‌دار کند و مصلحت در اجرای قصاص باشد لکن خواهان قصاص تمکن از پرداخت فاضل دیه یا سهم دیگر صاحبان حق قصاص را نداشته باشد، با درخواست دادستان و تأیید رئیس قوه قضائیه، مقدار مذکور از بیت المال پرداخت می‌شود.}}، از جمله این راهکارها است.<ref>عباسی، «نقد و بررسی نابرابری دیه زن و مرد در نظام حقوقی جمهموری اسلامی ایران»، ۱۳۹۶، ص۸۹.</ref>

*نجفی، محمد حسن، جواهر الکلام، محقق: ابراهیم سلطانی‌نسب، بیروت، دار الاحیاءالتراث‌العربی، ۱۳۶۲ق.