نماز جماعت: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
Hasanejraei (بحث | مشارکتها) |
Hasanejraei (بحث | مشارکتها) بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۸: | خط ۸: | ||
==مفهوم‌شناسی== | ==مفهوم‌شناسی== | ||
نماز جماعت، [[نماز|نمازی]] است که دسته‌جمعی اقامه می‌شود. در این نماز، شخصی جلو می‌ایستد و دیگران به او اقتدا می‌کنند. به کسی که جلو می‌ایستد، امام جماعت یا پیش‌ْنَماز و به کسانی که به او اقتدا می‌کنند، مأموم گفته می‌شود. نماز جماعت با حداقل دو نفر، یعنی امام و یک مأموم شکل می‌گیرد.<ref>صدوق، من | نماز جماعت، [[نماز|نمازی]] است که دسته‌جمعی اقامه می‌شود. در این نماز، شخصی جلو می‌ایستد و دیگران به او اقتدا می‌کنند. به کسی که جلو می‌ایستد، امام جماعت یا پیش‌ْنَماز و به کسانی که به او اقتدا می‌کنند، مأموم گفته می‌شود. نماز جماعت با حداقل دو نفر، یعنی امام و یک مأموم شکل می‌گیرد.<ref>شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۳۷۶؛ ابن ادریس، السرائر، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۲۷۷.</ref> | ||
==اهمیت== | ==اهمیت== | ||
نماز جماعت از مستحبات مؤکد در دین اسلام است<ref>نراقی، مستند الشیعه، ۱۴۱۶ق، ج۸، ص۱۱ـ۱۲؛ وسایل الشیعه، ۱۴۰۹ق، ج۸، ص۲۸۵.</ref> و در روایات، ترکِ بدون عذر آن از عوامل عدم قبولی [[نماز]]، و بی‌توجهی به نماز جماعت، به‌منزله کوچک شمردن خداوند دانسته شده است.<ref>حر عاملی، وسائل الشیعه، ۱۴۰۹ق، ج۸، ص۲۹۵.</ref> | نماز جماعت از مستحبات مؤکد در دین اسلام است<ref>نراقی، مستند الشیعه، ۱۴۱۶ق، ج۸، ص۱۱ـ۱۲؛ وسایل الشیعه، ۱۴۰۹ق، ج۸، ص۲۸۵.</ref> و در روایات، ترکِ بدون عذر آن از عوامل عدم قبولی [[نماز]]، و بی‌توجهی به نماز جماعت، به‌منزله کوچک شمردن خداوند دانسته شده است.<ref>حر عاملی، وسائل الشیعه، ۱۴۰۹ق، ج۸، ص۲۹۵.</ref> | ||
در [[قرآن کریم]] به طور مستقیم به نماز جماعت اشاره نشده، اما فقیهان در ذیل باب فضیلت نماز جماعت به آیه «وَ أَقیمُوا الصَّلاةَ وَ آتُوا الزَّکاةَ وَ ارْکعُوا مَعَ الرَّاکعین»<ref>سوره بقره، آیه ۴۳.</ref> اشاره کرده‌اند.<ref>صدوق، من | در [[قرآن کریم]] به طور مستقیم به نماز جماعت اشاره نشده، اما فقیهان در ذیل باب فضیلت نماز جماعت به آیه «وَ أَقیمُوا الصَّلاةَ وَ آتُوا الزَّکاةَ وَ ارْکعُوا مَعَ الرَّاکعین»<ref>سوره بقره، آیه ۴۳.</ref> اشاره کرده‌اند.<ref>شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۳۷۵.</ref> برخی از مفسران نیز رکوع دسته‌جمعی در آیه مذکور را کنایه از نماز جماعت دانسته‌اند.<ref>کاشانی، زبدة التفاسیر، ۱۴۲۳ق، ج۱، ص۱۳۹؛ ملاصدرا، تفسیر القرآن الکریم، ۱۳۶۶ش، ج۳، ص۲۵۵.</ref> همچنین برخی از جوامع حدیثی شیعه، بابی را به فضلیت نماز جماعت و احکام آن اختصاص داده‌اند.<ref>برای نمونه نگاه کنید به: کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۳، ص۳۷۱-۳۸۷؛ شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۳۷۵-۴۰۹.</ref> | ||
آیت الله بروجردی، با اتکا به برخی روایات، معتقد است که نماز در دین اسلام، در آغاز به صورت جماعت واجب شده است.<ref>اشتهاردی، تقریر بحث السید البروجردی، ۱۴۱۶ق، ج۲، ص۸۴.</ref> در ابتدای نبوت حضرت محمد(ص)، نماز جماعت به امامت [[رسول خدا]] برگزار می‌شد و [[حضرت علی]] تنها مأموم مَرد و [[حضرت خدیجه]]<ref>ابن اثیر، جامع الاصول، ۱۴۰۳ق، ج۳، ص۴۱۴.</ref> تنها مأموم زن بوده است.<ref>اشتهاردی، تقریر بحث السید البروجردی، ۱۴۱۶ق، ج۲، ص۸۴.</ref> بعد از آن [[جعفر طیار]] نیز به جمع آنان ملحق شده است.<ref>مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۱۰ق، ج۸۵، ص۳.</ref> | آیت الله بروجردی، با اتکا به برخی روایات، معتقد است که نماز در دین اسلام، در آغاز به صورت جماعت واجب شده است.<ref>اشتهاردی، تقریر بحث السید البروجردی، ۱۴۱۶ق، ج۲، ص۸۴.</ref> در ابتدای نبوت حضرت محمد(ص)، نماز جماعت به امامت [[رسول خدا]] برگزار می‌شد و [[حضرت علی]] تنها مأموم مَرد و [[حضرت خدیجه]]<ref>ابن اثیر، جامع الاصول، ۱۴۰۳ق، ج۳، ص۴۱۴.</ref> تنها مأموم زن بوده است.<ref>اشتهاردی، تقریر بحث السید البروجردی، ۱۴۱۶ق، ج۲، ص۸۴.</ref> بعد از آن [[جعفر طیار]] نیز به جمع آنان ملحق شده است.<ref>علامه مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۱۰ق، ج۸۵، ص۳.</ref> | ||
===حکمت تشریع=== | ===حکمت تشریع=== | ||
| خط ۲۱: | خط ۲۱: | ||
== فضیلت== | == فضیلت== | ||
ثواب و فضیلت‌های زیادی برای نماز جماعت بیان شده است. از پیامبر اکرم نقل شده که تعداد حاضران در نماز جماعت هر چه بیشتر باشد، نزد [[خدا]] محبوب‌تر<ref>ابن حنبل، مسند، دار الصادر، ج۵، ص۱۴۰.</ref> و پاداش آن بیشتر است: اگر مأموم یک نفر باشد فضیلت نماز ۱۵۰ برابر و اگر دو نفر باشند ۶۰۰ برابر است و چنانچه از نُه نفر فزونتر شوند، پاداش آن را جز خدا نمی‌داند.<ref>مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۱۰ق، ج۸۵، ص۱۵.</ref> | ثواب و فضیلت‌های زیادی برای نماز جماعت بیان شده است. از پیامبر اکرم نقل شده که تعداد حاضران در نماز جماعت هر چه بیشتر باشد، نزد [[خدا]] محبوب‌تر<ref>ابن حنبل، مسند، دار الصادر، ج۵، ص۱۴۰.</ref> و پاداش آن بیشتر است: اگر مأموم یک نفر باشد فضیلت نماز ۱۵۰ برابر و اگر دو نفر باشند ۶۰۰ برابر است و چنانچه از نُه نفر فزونتر شوند، پاداش آن را جز خدا نمی‌داند.<ref>علامه مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۱۰ق، ج۸۵، ص۱۵.</ref> | ||
همچنین در روایات آمده است که یک نماز جماعت از ۲۵ نماز در غیر جماعت برتر است<ref>طوسی، تهذیب الاحکام، ۱۴۰۷ق، ج۳، ص۲۶۵؛ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۳، ص۳۷۳.</ref> و ثواب یک نماز جماعت، برتر از چهل سال نماز فُرادا در خانه دانسته شده<ref>نوری، مستدرک الوسائل، ۱۴۰۸ق، ج۶، ص۴۴۶.</ref> و فضیلت نماز جماعت به [[امامت جماعت|امامت]] عالِم، مانند فضیلت نماز به امامت [[پیامبر اکرم(ص)]] است.<ref>مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۱۰ق، ج۸۸، ص۱۱۹.</ref> | همچنین در روایات آمده است که یک نماز جماعت از ۲۵ نماز در غیر جماعت برتر است<ref>طوسی، تهذیب الاحکام، ۱۴۰۷ق، ج۳، ص۲۶۵؛ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۳، ص۳۷۳.</ref> و ثواب یک نماز جماعت، برتر از چهل سال نماز فُرادا در خانه دانسته شده<ref>نوری، مستدرک الوسائل، ۱۴۰۸ق، ج۶، ص۴۴۶.</ref> و فضیلت نماز جماعت به [[امامت جماعت|امامت]] عالِم، مانند فضیلت نماز به امامت [[پیامبر اکرم(ص)]] است.<ref>علامه مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۱۰ق، ج۸۸، ص۱۱۹.</ref> | ||
== آثار== | == آثار== | ||
بنابر روایات، نماز جماعت سبب دوری از نفاق،<ref>نوری، مستدرک الوسائل، ۱۴۰۸ق، ج۶، ص۴۴۹.</ref> آمرزش [[گناهان]]،<ref>صدوق، ثواب الاعمال، ۱۴۰۶ق، ص۳۷.</ref> [[استجابت دعا]]،<ref>مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۱۰ق، ج۸۸، ص۴.</ref> آسان شدن تحمل سختی‌های [[قیامت]]، ورود به [[بهشت]]<ref>حر عاملی، وسائل الشیعه، ۱۴۰۹ق، ج۵، ص۳۷۲.</ref> و جلب خشنودی [[خدا]] و [[فرشته|ملائکه]]<ref>صدوق، ثواب الاعمال، ۱۴۰۶ق، ص۳۷.</ref> می‌شود. همچنین کسی که در نماز جماعت شرکت می‌کند، می‌تواند دیگران را [[شفاعت]] کند.<ref>نوری، مستدرک الوسائل، ۱۴۰۸ق، ج۶، ص۴۴۹.</ref> | بنابر روایات، نماز جماعت سبب دوری از نفاق،<ref>نوری، مستدرک الوسائل، ۱۴۰۸ق، ج۶، ص۴۴۹.</ref> آمرزش [[گناهان]]،<ref>صدوق، ثواب الاعمال، ۱۴۰۶ق، ص۳۷.</ref> [[استجابت دعا]]،<ref>علامه مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۱۰ق، ج۸۸، ص۴.</ref> آسان شدن تحمل سختی‌های [[قیامت]]، ورود به [[بهشت]]<ref>حر عاملی، وسائل الشیعه، ۱۴۰۹ق، ج۵، ص۳۷۲.</ref> و جلب خشنودی [[خدا]] و [[فرشته|ملائکه]]<ref>صدوق، ثواب الاعمال، ۱۴۰۶ق، ص۳۷.</ref> می‌شود. همچنین کسی که در نماز جماعت شرکت می‌کند، می‌تواند دیگران را [[شفاعت]] کند.<ref>نوری، مستدرک الوسائل، ۱۴۰۸ق، ج۶، ص۴۴۹.</ref> | ||
از پیامبر اکرم نقل شده که هر گامی که نمازگزار به سوی مسجد بردرد، هزار حسنه برایش نوشته می‌شود، ۷۰ هزار درجه دریافت می‌کند و اگر در این حال از دنیا برود، خدا ۷۰ هزار [[فرشته]] را مأمور می‌کند تا در [[قبر]] او را [[زیارت]] کنند و در تنهایی قبر مونس او باشند تا زمانی که از قبرش برانگیخته شود.<ref>مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۱۰ق، ج۸۵، ص۴۳۴.</ref> | از پیامبر اکرم نقل شده که هر گامی که نمازگزار به سوی مسجد بردرد، هزار حسنه برایش نوشته می‌شود، ۷۰ هزار درجه دریافت می‌کند و اگر در این حال از دنیا برود، خدا ۷۰ هزار [[فرشته]] را مأمور می‌کند تا در [[قبر]] او را [[زیارت]] کنند و در تنهایی قبر مونس او باشند تا زمانی که از قبرش برانگیخته شود.<ref>علامه مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۱۰ق، ج۸۵، ص۴۳۴.</ref> | ||
همچنین هویت یافتن جامعه اسلامی، آگاهی بیشتر مردم از یکدیگر، تعاون و همکاری، کاشتن بذر محبت و مودت و ارتباط و الفت بین مسلمانان، از فواید نماز جماعت دانسته شده است.<ref>[http://lib.efatwa.ir/45575/2/1167 زحیلی، الفقه الاسلامی و ادلته، دار الفکر، ج۲، ص۱۱۶۷.]</ref> | همچنین هویت یافتن جامعه اسلامی، آگاهی بیشتر مردم از یکدیگر، تعاون و همکاری، کاشتن بذر محبت و مودت و ارتباط و الفت بین مسلمانان، از فواید نماز جماعت دانسته شده است.<ref>[http://lib.efatwa.ir/45575/2/1167 زحیلی، الفقه الاسلامی و ادلته، دار الفکر، ج۲، ص۱۱۶۷.]</ref> | ||
| خط ۴۹: | خط ۴۹: | ||
=== حضور زنان در نماز جماعت=== | === حضور زنان در نماز جماعت=== | ||
بر پایه برخی روایات، نماز خواندن زنان در خانه از نمازخواندن آنان در [[مسجد]] و به جماعت بهتر است؛ در این روایات، بهترین مسجد برای زنان خانه آنها،<ref>صدوق، من لا یحضره الفقیه، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۳۷۴.</ref> و ثواب نماز فرادای زن در خانه با نماز جماعت مساوی دانسته شده است.<ref>حر عاملی، وسائل الشیعه، ۱۴۰۹ق، ج۵، ص۲۳۷.</ref> گروهی از فقیهان شیعه با استناد به این روایات، خواندن نماز فرادا در خانه توسط زنان را مستحب، و برتر از نماز آنان در مسجد دانسته‌اند.<ref>برای نمونه نگاه کنید به: علامه حلی، تذکرة الفقها، ۱۴۱۴ق، ج۴، ص۲۳۸.</ref> برخی دیگر از فقیهان، این روایات را مربوط به شرایط خاص دانسته و معتقدند که نماز خواندن زنان در مسجد با رعایت [[حجاب]] بهتر است.<ref>امام خمینی، توضیح المسائل، ۱۳۸۷ش، ص۱۴۲، مساله ۸۹۴.</ref> این گروه به روایاتی استناد کرده‌اند که به حضور بانوان در نماز جماعت پیامبر دلالت دارد.<ref>برای نمونه نگاه کنید به: حر عاملی، وسائل الشیعه، ۱۴۰۹ق، ج۸، ص۳۴۳.</ref> | بر پایه برخی روایات، نماز خواندن زنان در خانه از نمازخواندن آنان در [[مسجد]] و به جماعت بهتر است؛ در این روایات، بهترین مسجد برای زنان خانه آنها،<ref>شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۳۷۴.</ref> و ثواب نماز فرادای زن در خانه با نماز جماعت مساوی دانسته شده است.<ref>حر عاملی، وسائل الشیعه، ۱۴۰۹ق، ج۵، ص۲۳۷.</ref> گروهی از فقیهان شیعه با استناد به این روایات، خواندن نماز فرادا در خانه توسط زنان را مستحب، و برتر از نماز آنان در مسجد دانسته‌اند.<ref>برای نمونه نگاه کنید به: علامه حلی، تذکرة الفقها، ۱۴۱۴ق، ج۴، ص۲۳۸.</ref> برخی دیگر از فقیهان، این روایات را مربوط به شرایط خاص دانسته و معتقدند که نماز خواندن زنان در مسجد با رعایت [[حجاب]] بهتر است.<ref>امام خمینی، توضیح المسائل، ۱۳۸۷ش، ص۱۴۲، مساله ۸۹۴.</ref> این گروه به روایاتی استناد کرده‌اند که به حضور بانوان در نماز جماعت پیامبر دلالت دارد.<ref>برای نمونه نگاه کنید به: حر عاملی، وسائل الشیعه، ۱۴۰۹ق، ج۸، ص۳۴۳.</ref> | ||
===احکام دیگر=== | ===احکام دیگر=== | ||
* مأموم به غیر از حمد و سوره در رکعت اول و دوم، دیگر ذکرهای نماز را باید خودش بخواند.<ref>امام خمینی، توضیح المسائل، ۱۳۸۷ش، ص۲۲۶، مساله ۱۴۶۱.</ref> | * مأموم به غیر از حمد و سوره در رکعت اول و دوم، دیگر ذکرهای نماز را باید خودش بخواند.<ref>امام خمینی، توضیح المسائل، ۱۳۸۷ش، ص۲۲۶، مساله ۱۴۶۱.</ref> | ||
* مأموم باید در افعال نماز از امام جماعت تبعیت کند و هیچ رکنی را پیش از امام جماعت انجام ندهد.<ref>سید یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۷۸۵.</ref> | * مأموم باید در افعال نماز از امام جماعت تبعیت کند و هیچ رکنی را پیش از امام جماعت انجام ندهد.<ref>سید یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۷۸۵.</ref> | ||
* جایگاه امام جماعت نباید از جایگاه نمازگزاران بلندتر باشد.<ref>صدوق، من | * جایگاه امام جماعت نباید از جایگاه نمازگزاران بلندتر باشد.<ref>شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۳۸۸؛ سید یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۷۷۷.</ref> از این رو معمولاً در [[مسجد|مساجد]]، سطح [[محراب]] پایین‌تر ساخته می‌شود.{{مدرک}} | ||
* بین امام و مأموم و همچنین بین صف‌ها نباید چیزی مانند پرده یا دیوار مانع باشد. با این حال نصب پرده بین صف مردان و زنان استثنا شده است.<ref>سید یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۷۷۷.</ref> | * بین امام و مأموم و همچنین بین صف‌ها نباید چیزی مانند پرده یا دیوار مانع باشد. با این حال نصب پرده بین صف مردان و زنان استثنا شده است.<ref>سید یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۷۷۷.</ref> | ||
* [[امام راتب]] در [[امامت جماعت]] بر دیگران اولویت دارد.<ref>بحرانی، الحدائق الناضره، ۱۳۶۳ش، ص۱۹۶-۱۹۸؛ نجفی، جواهر الکلام، ۱۴۰۴ق، ج۱۳، ص۳۴۸.</ref> | * [[امام راتب]] در [[امامت جماعت]] بر دیگران اولویت دارد.<ref>بحرانی، الحدائق الناضره، ۱۳۶۳ش، ص۱۹۶-۱۹۸؛ نجفی، جواهر الکلام، ۱۴۰۴ق، ج۱۳، ص۳۴۸.</ref> | ||
| خط ۷۰: | خط ۷۰: | ||
== تک‌نگاری== | == تک‌نگاری== | ||
فقیهان، در کتاب الصلوة آثار فقهی خود، درباره نماز جماعت و احکام آن نیز سخن گفته‌اند.<ref> برای نمونه نگاه کنید به: ابن ادریس، السرائر، ۱۴۱۰ق، ج۱، ص۲۷۷.</ref> همچنین درباره نماز جماعت، کتاب‌هایی به صورت مستقل نوشته شده است؛ برخی از آنها عبارتند از: | |||
*رساله صلاة | *رساله صلاة الجماعة، به زبان عربی، اثر [[محمدحسین کمپانی]] (۱۲۹۶-۱۳۶۱ق)، فقیه شیعه قرن چهاردهم قمری است. در این رساله احكام نماز جماعت، موارد وجوب، استحباب و حرمت آن بررسی شده است. مؤسسه نشر اسلامی قم در سال ۱۴۰۹ق این رساله را در کتابی با عنوان بحوث فی الفقه و هی بحوث فی صلاة الجماعه و المسافر و الاجاره منتشر کرده است.<ref>حسینی جلالی، فهرس التراث، ج۲، ص۳۵۸.</ref> | ||
* کتاب نبذة حول صلاة | * کتاب نبذة حول صلاة الجماعه، برگرفته از مباحث [[آیت الله بروجردی]] است که توسط سید محمدتقی شاهرخی خرم‌آبادی گردآوری شده و در انتشارات نصایح به چاپ رسیده است. در این کتاب به شرایط صحت نماز جماعت، اهمیت جماعت، احکام جماعت، شرایط امام جماعت و اقتدای به اهل سنت پرداخته شده است.<ref>[https://www.balagh.ir/content/318 کتاب نبذة حول صلاة الجماعة کتاب نبذة حول صلاة الجماعة به زیور چاپ آراسته شد]</ref> | ||
* نماز جماعت و برکات | * نماز جماعت و برکات آن، نوشته محمداسماعیل نوری به زبان فارسی که مطالبی درباره نماز جماعت در قرآن، آثار و برکات نماز جماعت، مذموم بودن ترک نماز جماعت، شرایط نماز جماعت و احکام نماز جماعت دارد. انتشارات بوستان کتاب، چاپ چهارم آن را منتشر کرده است.<ref>[https://www.farsnews.com/news/13950413000437 «کتاب نماز جماعت و برکات آن به چاپ چهارم رسید»]</ref> | ||
همچنین کتاب «صلاة الجماعة»، محمدضیاء الرحمن الاعظمی که آن را انتشارت مجله الجامعة الاسلامیة در مدینه منتشر کرده<ref>[http://lib.efatwa.ir/44200/60/33 کتابخانه مدرسه فقاهت]</ref> و کتاب صلاة الجماعة و القراءة خلف الامام، ابن | |||
همچنین کتاب «صلاة الجماعة»، نوشته محمدضیاء الرحمن الاعظمی که آن را انتشارت مجله الجامعة الاسلامیة در مدینه منتشر کرده<ref>[http://lib.efatwa.ir/44200/60/33 کتابخانه مدرسه فقاهت]</ref> و کتاب صلاة الجماعة و القراءة خلف الامام، نوشته ابن تیمیه، با تحقیق مجدی فتحی السید<ref>[http://pdf.lib.efatwa.ir/93055/1/1 کتابخانه مدرسه فقاهت]</ref> از آثار نویسندگان اهل سنت درباره نماز جماعت است. | |||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
| خط ۹۷: | خط ۹۸: | ||
* شیخ صدوق، محمد بن علی، علل الشرایع، قم، کتابفروشی داوری، ۱۳۸۵ش۱۹۶۶م. | * شیخ صدوق، محمد بن علی، علل الشرایع، قم، کتابفروشی داوری، ۱۳۸۵ش۱۹۶۶م. | ||
* شیخ صدوق، محمد بن علی، من لا یحضره الفقیه، تصحیح: علی اکبر غفاری، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، ۱۴۱۳ق. | * شیخ صدوق، محمد بن علی، من لا یحضره الفقیه، تصحیح: علی اکبر غفاری، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، ۱۴۱۳ق. | ||
* طوسی، محمد بن حسن، المبسوط فی فقه الامامیة، تصحیح محمد تقی کشفی، تهران، مرتضویه، ۱۳۸۷ش. | * شیخ طوسی، محمد بن حسن، المبسوط فی فقه الامامیة، تصحیح محمد تقی کشفی، تهران، مرتضویه، ۱۳۸۷ش. | ||
* طوسی، محمد بن حسن، تهذیب الاحکام، تصحیح: حسن موسوی خرسان، تهران، دار الکتب الاسلامیه، ۱۴۰۷ق. | * شیخ طوسی، محمد بن حسن، تهذیب الاحکام، تصحیح: حسن موسوی خرسان، تهران، دار الکتب الاسلامیه، ۱۴۰۷ق. | ||
* طوسی، محمد بن حسن، کتاب الخلاف، قم، دفتر انتشارات اسلامی، ۱۴۰۷ق. | * شیخ طوسی، محمد بن حسن، کتاب الخلاف، قم، دفتر انتشارات اسلامی، ۱۴۰۷ق. | ||
* علامه حلی، حسن بن یوسف، تذکرة الفقهاء، قم، موسسه آل البیت، ۱۴۱۴ق. | * علامه حلی، حسن بن یوسف، تذکرة الفقهاء، قم، موسسه آل البیت، ۱۴۱۴ق. | ||
* کاشانی، ملا فتح الله، زبدة التفاسیر، قم، بنیاد معارف اسلامی، ۱۴۲۳ق. | * کاشانی، ملا فتح الله، زبدة التفاسیر، قم، بنیاد معارف اسلامی، ۱۴۲۳ق. | ||
* کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تصحیح: علی‌اکبر غفاری و محمد آخوندی، دار الکتب الاسلامیه، تهران، ۱۴۰۷ق. | * کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تصحیح: علی‌اکبر غفاری و محمد آخوندی، دار الکتب الاسلامیه، تهران، ۱۴۰۷ق. | ||
* مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، بیروت، موسسه الطبع و النشر،۱۴۱۰ق. | * علامه مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، بیروت، موسسه الطبع و النشر،۱۴۱۰ق. | ||
* محقق حلی، جعفر بن حسین، المعتبر فی شرح المختصر، تحقیق: محمدعلی حیدری و سید مهدی شمس الدین و سید ابومحمد مرتضوی و سید علی موسوی، قم، مؤسسه سید الشهدا، ۱۴۰۷ق. | * محقق حلی، جعفر بن حسین، المعتبر فی شرح المختصر، تحقیق: محمدعلی حیدری و سید مهدی شمس الدین و سید ابومحمد مرتضوی و سید علی موسوی، قم، مؤسسه سید الشهدا، ۱۴۰۷ق. | ||
* | * ملاصدرا، محمد بن ابراهیم، تفسیر القرآن الکریم، تصحیح: محمد خواجوی، قم، بیدار، ۱۳۶۶ش. | ||
* موصلی، ابوالفضل عبداللّه بن محمود ، الاختیار لتعلیل المختار، تعلیقات محمود ابودقیقه، استانبول، بی نا، ۱۹۸۴م. | * موصلی، ابوالفضل عبداللّه بن محمود ، الاختیار لتعلیل المختار، تعلیقات محمود ابودقیقه، استانبول، بی نا، ۱۹۸۴م. | ||
* نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام فی شرح شرایع الاسلام، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۰۴ق. | * نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام فی شرح شرایع الاسلام، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۰۴ق. | ||