مجمع البحرین و مطلع النیرین (کتاب): تفاوت میان نسخه‌ها

مجمع البحرین و مطلع النیرین (کتاب) (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۲۱ آوریل ۲۰۱۴، ساعت ۱۲:۲۱

۲٬۶۸۴ بایت اضافه‌شده ، ‏۲۱ آوریل ۲۰۱۴

جز

بدون خلاصۀ ویرایش

دیداریویکی‌متن

کاربر ناشناس

imported>A.atashinsadaf

@@ خط ۱: / خط ۱: @@
 {{در دست ویرایش ۲|ماه=اردیبهشت|روز=30|سال=۱۳۹۳|چند = 2}}
 '''مَجمع البحرین و مَطلع النیرین''' از مهمترین کتابهای فخرالدین طریحی، است. این کتاب نخستین اثر شیعی است که به توضیح واژگان مشکل قرآن و حدیث، در کنارهم، پرداخته است(افندی، ج4، ص333؛ بحرانی، لؤلؤة البحرین،ص67؛ کشمیری، ص107).
 ==زمان نگارش==
 وی این کتاب را پس از تألیف دو کتاب دیگرش، غریب القرآن و غریب الحدیث، نگاشت (رجوع کنید به افندی، همانجا؛ آقا بزرگ طهرانی، الذریعة، ج20، ص22).
 طریحی تألیف این کتاب را در اوایل اقامتش در مشهد، در 16 رجب 1079 به پایان رساند (افندی، ج4، ص333؛ آقا بزرگ طهرانی، الذریعة، ج20، ص22). این کتاب از همان آغاز نگارش مورد توجه و استفادۀ عالمان و فقیهان شیعه، همچون بحرانی (برای نمونه، رجوع کنید به الحدائق الناضرة، ج6، ص66،ج7، ص65)، بوده است.
 ==روش نگارش==
 ظاهراً طریحی در تألیف این کتاب، بیشترین تأثیر را از آثاری چون الصحاح جوهری (متوفی 393)، معجم مقاییس اللغة و مجمل اللغة احمد بن فارس (متوفی 395)، النهایة فی غریب الحدیث ابن اثیر جزری (متوفی 606)،و القاموس المحیط مجد الدین فیروزآبادی (متوفی 817) گرفته است (آقابزرگ طهرانی، ج20، ص22؛ نیز رجوع کنید به ادامۀ مقاله).
 وی در روش بیان معانیِ واژگان مشکل احادیث، بیشتر به روش ابن اثیر متمایل است (رجوع کنید به امین، ج8، ص395؛ نجفی، ص727). او واژگان را، همچون کتاب الصحاح جوهری، به روش قَوافی مرتب کرده است (طریحی، 1408، ج1، ص20).
 طریحی در مورد معنای هر واژه، ابتدا شواهد قرآنی را ذکر و وجوه معنایی یک کلمه را در کاربردهای مختلف، تبیین كرده است. در برخی موارد نیز برای توضیح معنای واژگان در آیات، از احادیث تفسیری بهره گرفته است (برای نمونه، رجوع کنید به ج1، ص289-290، ج3، ص91، 152-153).
 وی گاه، به هنگام بررسی معنای واژگان آیات، به مناسبت، برخی قواعد نحوی را نیز بیان نموده است (برای نمونه، رجوع کنید به ج1، ص21، 28).
 ==استفاده از احادیث==
 طریحی پس از بیان وجوه معنای یک واژه در آیات، به بررسی معنای واژه در احادیث نیز پرداخته است (برای نمونه، رجوع کنید به طریحی، ج1، ص35-36).
 احادیث مورد استشهاد طریحی در این کتاب، بدون ذکر سند و به ندرت با ذکر نام منبع است (برای نمونه، رجوع کنید به ج1، ص171، 174،‌ 232،ج3، ص128).
 او تحت عناوینی چون «قال بعض الشارحین» (برای نمونه، رجوع کنید به ج1، ص59، 115، ج2، ص206، 365، ج3، ص56) و «قال بعض الأفاضل» (برای نمونه، رجوع کنید به ج1، ص107، 319، ج2، ص148، 428) به توضیح روایات پرداخته است.
 او در مواردی که هیچ شاهد قرآنی برای واژگان نیافته، به ذکر شواهدی از احادیث بسنده کرده است (برای مثال، رجوع کنید به ج1، ص24، 25، 153، 287، ج3، ص4، 259). حتی در مواردی (برای نمونه، رجوع کنید به ج1، ص388،464-465، ج2، ص60، 202) هیچ شاهدی از قرآن و حدیث نيافته و صرفاً به بیان معنای واژه اکتفا كرده است.
 در مواردی نیز (برای نمونه، رجوع کنید به ج1، ص146، 234-235، ج3، ص333، ج4، ص47-48) به دفاع از دیدگاههای شیعۀ امامی پرداخته و برای ترجیح برخی آرای لغوی، از احادیث ائمه علیهم السلام بهره برده است. گفتنی است که وی در برخی موارد (برای نمونه، رجوع کنید به ج3، ص316، 436، ج4، ص171) به شرح حال برخی عالمان نیز اشاره کرده است.
@@ خط ۲۸: / خط ۲۸: @@
 طریحی علاوه بر منابع لغوی، از منابع حدیثی و رجالی و اخلاقی نیز بهره برده است. مهمترین منابعی که در متن بدانها اشاره کرده است عبارت اند از: الکافی (برای نمونه، رجوع کنید به همان، ج1، ص115، 194، ج2، ص128)، كتاب من لا یحضره الفقیه (برای نمونه، رجوع کنید به همان، ج2، ص128، ج3، ص445)، تهذیب الأحکام (برای نمونه، رجوع کنید به همان، ج1، ص263، 321)، تفسیر علی بن ابراهیم قمی (برای نمونه، رجوع کنید به همان، ج1، ص34، 71، 127، ج2، ص83)، مجمع البیان طبرسی (برای نمونه، رجوع کنید به همان، ج2، ص88، 236، ج4، ص442)، الکشّاف زمخشری (برای نمونه، رجوع کنید به ج1، ص315، 440، 569)، اخلاق ناصری خواجه نصیر الدین طوسی (رجوع کنید به ج3، ص108). در میان منابع لغوی، طریحی بیشترین استفاده را از الصحاح محمد بن اسماعیل جوهری (متوفی 393) کرده است(برای نمونه، رجوع کنید به ج1، ص69، 80، 210، 233). دیگر منابع لغوی وی عبارت بوده¬انداز: مُعجم مَقاییس اللغة احمد بن فارس (متوفی 395؛ برای نمونه، رجوع کنید به ج1، ص312، ج2، ص204، 232، ج3، ص190)، مُجمل اللغة احمد بن فارس (برای نمونه، رجوع کنید به ج1، ص80، ج2، ص172، 352)، النهایة فی غریب الحدیث ابن اثیر جزری (متوفی 606؛ برای نمونه،رجوع کنید به ج1، ص63، 80، 108، 182، ج2، ص67، 73 و جاهای دیگر)، المصباح المُنیر احمد بن محمد فیّومی (متوفی 770؛ برای نمونه،رجوع کنید به ج1، ص581، ج2، ص 168، ج4، ص12)، و القاموس المحیط مجد الدین فیروزآبادی (متوفی 817؛ برای نمونه، رجوع کنید به ج1، ص80، 103، 582، ج3، ص168).
 ==نقد==
 گفته شده است که اثر طریحی در بیان معنای واژگان مشکل احادیث، جامع نیست (رجوع کنید به بحرانی، لؤلؤة البحرین، ص67؛ کشمیری، ص107).
 ==حواشی و مستدرکات==
 طریحی خود و پسرش، شیخ صفی الدین طریحی (متوفی بعد از 1100)، حاشیه‌های فراوانی بر این کتاب نوشته‌اند(افندی، ج4، ص335؛آقابزرگ طهرانی، ج20، ص22؛ نجفی، ص727). افزون بر این، شیخ صفی‌الدین طریحی مُستدرکی بر این کتاب نگاشته است (رجوع کنید به آقا بزرگ طهرانی، الذریعة، ج21، ص5). تعلیقه‌های شیخ صفی‌الدین، محمدبن علی بهاءالدین طریحی و سید شبر نجفی بر نسخۀ خطی موجود در کتابخانۀ علی کاشف الغطاء موجود است (رجوع کنید به آقا بزرگ طهرانی، ج20، ص22-23).
+== پانویس ==
+{{پانویس|2}}
+ <references />
+==منابع==
+*آقا بزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف الشیعة، بیروت، بی تا؛
+*آقا بزرگ طهرانی، طبقات اعلام الشیعه، بیروت 1411؛
+*اعجاز حسین، کشف الحجب و الأستار، قم 1409؛
+*عبد الله افندی اصفهانی، ریاض العلماء و حیاض الفضلاء، چاپ احمد حسینی، قم 1403؛
+*محسن امین، اعیان الشیعة، بیروت1410؛
+*هاشم بحرانی، مدینة معاجز الأئمة الاثنی عشر و دلائل الحجج علی البشر، قم 1413؛
+*یوسف بن احمد بحرانی، الحدائق الناضرة فی أحکام العترة الطاهرة، قم، بی‌تا؛
+*یوسف بن احمد بحرانی، لؤلؤة البحرین، قم، بی تا؛
+*‌اسماعیل پاشا بغدادی، هدیة العارفین، اختصارات؛
+*‌جعفر آل محبوبه، ماضی النجف و حاضرها، بیروت 1460؛‌
+*محمد بن حسن حر عاملی، امل الآمل، قم 1363ش؛‌
+*عبدالله بن صالح سماهیجی بحرانی، الإجازة الکبیرة، چاپ مهدی عوازم قطیفی، قم 1419؛‌
+*فخر الدین طریحی، المنتخب فی جمع المراثی و الخطب، بیروت 1412؛
+*فخرالدین طریحی، تفسیر غریب القرآن، چاپ محمد کاظم طریحی، قم، بی‌تا؛
+*فخرالدین طریحی، جامع المقال فیما یتعلق باحوال الحدیث و الرجال، تهران، بی تا؛
+*فخرالدین طریحی، مجمع البحرین و مطلع النیرین، تهران 1408؛
+*محمدعلی کشمیری، نجوم السماء فی تراجم العلماء، قم، بی تا؛
+*محمدعلی مدرس تبریزی، ریحانة الادب، تهران 1369ش؛
+*عبدالله موسوی جزائری تستری، الإجازة‌الکبیرة، چاپ محمد سمامی حائری، قم 1409؛
+*محمد باقر موسوی خوانساری، روضات الجنات، قم 1392؛
+*خبیر نجفی، الشیخ فخر الدین الطریحی، لغة العرب، السنة 6، الجزء 10 (المسلسل 66)؛
+*احمد نراقی، عوائد الأیام، قم 1417؛
+*حسین نوری طبرسی، خاتمة مستدرک الوسائل، قم 1415.
+==پیوند به بیرون==
+منبع مقاله [http://www.encyclopaediaislamica.com/madkhal2.php?sid=6855 = دانشنامه جهان اسلام؛ برگرفته از مقاله طریحی، فخرالدین]