پرش به محتوا

رقیب و عتید: تفاوت میان نسخه‌ها

۱۵۳ بایت اضافه‌شده ،  ‏۱۷ مارس ۲۰۱۵
جز
بدون خلاصۀ ویرایش
imported>Pourrezaei
imported>Pourrezaei
جزبدون خلاصۀ ویرایش
خط ۱: خط ۱:
{{عالم پس از مرگ}}
{{عالم پس از مرگ}}
'''رَقیب و عَتید''' نام دو [[فرشته]] نویسنده اعمال انسان. این دو نام برگرفته از آیه ۲۸ [[سوره ق]]: «ما یلْفِظُ مِنْ قَوْلٍ إِلاَّ لَدَیهِ رَقِیبٌ عَتِیدٌ»<ref>انسان هیچ سخنی را بیان نمی‌کند مگر اینکه نزد او فرشتهای مراقب و آماده برای انجام ماموریت است.</ref> است. در [[روایات]]، رقیب که بر شانه راست فرد قرار دارد نویسنده کارهای نیک و عتید که بر شانه چپ قرار دارد نویسنده [[:رده:گناهان|گناهان]] معرفی شده‌اند. این دو فرشته در هنگام [[مرگ]] بر انسان ظاهر شده و در [[قیامت]] گواهی بر اعمال او می‌دهند. [[قرآن]] با تعابیر «رُسُل» و «کِرامَاً کاتِبینَ» نیز از این فرشتگان یاد کرده است.
'''رَقیب و عَتید''' نام دو [[فرشته]] نویسنده اعمال انسان. این دو نام برگرفته از آیه ۲۸ [[سوره ق]]: «ما یلْفِظُ مِنْ قَوْلٍ إِلاَّ لَدَیهِ رَقِیبٌ عَتِیدٌ»<ref>انسان هیچ سخنی را بیان نمی‌کند مگر اینکه نزد او فرشتهای مراقب و آماده برای انجام ماموریت است.</ref> است. بر اساس برخی [[روایات]]، رقیب که بر شانه راست فرد قرار دارد نویسنده کارهای نیک و عتید که بر شانه چپ قرار دارد نویسنده [[:رده:گناهان|گناهان]] هستند. این دو فرشته در هنگام [[مرگ]] بر انسان ظاهر شده و در [[قیامت]] گواهی بر اعمال او می‌دهند. [[قرآن]] با تعابیر «رُسُل»، «کِرامَاً کاتِبینَ» و «حافظین» نیز از این فرشتگان یاد کرده است.


==معنای رقیب و عتید==
==معنای رقیب و عتید==
«رقیب»؛ به معنای مراقب و «عتید» به معنای کسی است که مهیای انجام کار است.<ref> المیزان فی تفسیر القرآن، ج ‌۱۸، ص ۳۴۸؛ تفسیر نمونه، ج ‌۲۲، ص ۲۴۹</ref> [[فضل بن حسن طبرسی|طبرسی]] ‌گوید: رقیب یعنی حافظی که هیچ چیز از او پوشیده نیست، بنابراین مراد از رقیب در آیه، یعنی حافظ و ضابط اعمال و گفتار، و عتید یعنی آماده و حاضر، و منظور حافظانی است که آماده ثبت اعمال‌اند.<ref> قاموس قرآن، مجلدات سوم و چهارم، ص ۱۱۳ و ص ۲۸۹.</ref>
«رقیب»؛ به معنای مراقب و «عتید» به معنای کسی است که مهیای انجام کار است.<ref> المیزان فی تفسیر القرآن، ج ‌۱۸، ص ۳۴۸؛ تفسیر نمونه، ج ‌۲۲، ص ۲۴۹</ref> [[فضل بن حسن طبرسی|طبرسی]] ‌گوید: رقیب یعنی حافظی که هیچ چیز از او پوشیده نیست، بنابراین مراد از رقیب در آیه، یعنی حافظ و ضابط اعمال و گفتار، و عتید یعنی آماده و حاضر، و منظور حافظانی است که آماده ثبت اعمال‌اند.<ref> قاموس قرآن، مجلدات سوم و چهارم، ص ۱۱۳ و ص ۲۸۹.</ref>


وی در تفسیر [[مجمع البیان]] و [[علامه طباطبایی]] در [[تفسیر المیزان]] معتقدند رقیب و عتید نام دو فرشته نیست، بلکه دو صفت هستند که به معنای مراقبت و حفظ، و شاهد و مهیا می‌باشند.<ref> معادشناسی جلد ۷- صفحه ۱۵۸</ref>
وی در تفسیر [[مجمع البیان]] و [[علامه طباطبایی]] در [[تفسیر المیزان]] معتقدند رقیب و عتید نام دو فرشته نیست، بلکه دو صفت هستند که به معنای مراقبت و حفظ، و شاهد و مهیا می‌باشند.<ref> معادشناسی جلد ۷- صفحه ۱۵۸</ref>


هر انسانی دو فرشته مخصوص خود دارد. برخی با توجه به حدیثی از [[امام صادق(ع)]]<ref>عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع أَنَّهُ كَانَ يُصَلِّي الْغَدَاةَ بِغَلَسٍ عِنْدَ طُلُوعِ الْفَجْرِ الصَّادِقِ أَوَّلَ مَا يَبْدُو قَبْلَ أَنْ يَسْتَعْرِضَ وَ كَانَ يَقُولُ وَ قُرْآنَ الْفَجْرِ إِنَّ قُرْآنَ الْفَجْرِ كانَ مَشْهُوداً إِنَّ مَلَائِكَةَ اللَّيْلِ تَصْعَدُ وَ مَلَائِكَةَ النَّهَارِ تَنْزِلُ عِنْدَ طُلُوعِ الْفَجْرِ فَأَنَا أُحِبُّ أَنْ تَشْهَدَ مَلَائِكَةُ اللَّيْلِ وَ مَلَائِكَةُ النَّهَارِ صَلَاتِي وَ كَانَ يُصَلِّي الْمَغْرِبَ عِنْدَ سُقُوطِ الْقُرْصِ قَبْلَ أَنْ تَظْهَرَ النُّجُومُ. وسایل الشیعه، ج4، ص213</ref> فرشتگان روز را غیر از فرشتگان شب دانسته‌اند.<ref>معادشناسی، ج7، ص166</ref> <ref>تفسير نمونه، ذیل آيه 78 سوره اسراء</ref>
هر انسانی دو فرشته مخصوص خود دارد. برخی با توجه به حدیثی از [[امام صادق(ع)]]<ref>عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع أَنَّهُ کانَ یصَلِّی الْغَدَاةَ بِغَلَسٍ عِنْدَ طُلُوعِ الْفَجْرِ الصَّادِقِ أَوَّلَ مَا یبْدُو قَبْلَ أَنْ یسْتَعْرِضَ وَ کانَ یقُولُ وَ قُرْآنَ الْفَجْرِ إِنَّ قُرْآنَ الْفَجْرِ کانَ مَشْهُوداً إِنَّ مَلَائِکةَ اللَّیلِ تَصْعَدُ وَ مَلَائِکةَ النَّهَارِ تَنْزِلُ عِنْدَ طُلُوعِ الْفَجْرِ فَأَنَا أُحِبُّ أَنْ تَشْهَدَ مَلَائِکةُ اللَّیلِ وَ مَلَائِکةُ النَّهَارِ صَلَاتِی وَ کانَ یصَلِّی الْمَغْرِبَ عِنْدَ سُقُوطِ الْقُرْصِ قَبْلَ أَنْ تَظْهَرَ النُّجُومُ. وسایل الشیعه، ج۴، ص۲۱۳</ref> فرشتگان روز را غیر از فرشتگان شب دانسته‌اند.<ref>معادشناسی، ج۷، ص۱۶۶</ref><ref>تفسیر نمونه، ذیل آیه ۷۸ سوره اسراء</ref>


در آیات قرآن از این دو فرشته با عناوین «مُتَلَقِّیان» و «کِرامَاً کاتِبینَ» و «رُسُل» نیز یاد شده است.
در آیات قرآن از این دو فرشته با عناوین «مُتَلَقِّیان» و «کِرامَاً کاتِبینَ» و «رُسُل» نیز یاد شده است. علاوه بر رقیب و عتید فرشتگان دیگری نیز در کنار انسان قرار دارند که او را تا هنگام مرگ در مقابل برخی دام‌های شیطان و گزند بسیاری از حوادث حفظ می‌کنند.<ref> رعد، ۱۱؛ بحار الأنوار، ج ۵، ص ۳۲۳</ref>


===دو فرشته متلقی===
===دو فرشته متلقی===
خط ۱۷: خط ۱۷:


=== کِرامَاً کاتِبینَ و سایر تعبیرات قرآنی===
=== کِرامَاً کاتِبینَ و سایر تعبیرات قرآنی===
مفسران «رُسُل» مطرح شده در [[سوره زخرف]] و «حافِظین» و «کراماً کاتبین» در [[سوره انفطار]] را همان رقیب و عتید دانسته‌اند: {{متن قرآن|أَمْ یحْسَبُونَ أَنَّا لَا نَسْمَعُ سِرَّ‌هُمْ وَنَجْوَاهُم بَلَیٰ وَرُ‌سُلُنَا لَدَیهِمْ یکتُبُونَ |ترجمه= آیا می‌پندارند ما راز و نجوایشان را نمی‌شنویم؟ آری، رسولان ما نزد آنها هستند و می‌نویسند. | سوره= زخرف|آیه = ۸۰}} {{متن قرآن|وَ إِنَّ عَلَیکمْ لَحَافِظِینَ ﴿۱۰﴾ کرَ‌امًا کاتِبِینَ ﴿۱۱﴾ یعْلَمُونَ مَا تَفْعَلُونَ ﴿۱۲﴾|ترجمه= بر شما محافظانی گمارده شده‌اند: کاتبانی بزرگوار، می‌دانند که شما چه می‌کنید. | سوره=انفطار|آیه= ۱۰-۱۲}}
مفسران «رُسُل» مطرح شده در [[سوره زخرف]] و «حافِظین» و «کراماً کاتبین» در [[سوره انفطار]] را همان رقیب و عتید دانسته‌اند: {{متن قرآن|أَمْ یحْسَبُونَ أَنَّا لَا نَسْمَعُ سِرَّ‌هُمْ وَنَجْوَاهُم بَلَیٰ وَرُ‌سُلُنَا لَدَیهِمْ یکتُبُونَ|ترجمه= آیا می‌پندارند ما راز و نجوایشان را نمی‌شنویم؟ آری، رسولان ما نزد آنها هستند و می‌نویسند.| سوره= زخرف|آیه = ۸۰}} {{متن قرآن|وَ إِنَّ عَلَیکمْ لَحَافِظِینَ ﴿۱۰﴾ کرَ‌امًا کاتِبِینَ ﴿۱۱﴾ یعْلَمُونَ مَا تَفْعَلُونَ ﴿۱۲﴾|ترجمه= بر شما محافظانی گمارده شده‌اند: کاتبانی بزرگوار، می‌دانند که شما چه می‌کنید.| سوره=انفطار|آیه= ۱۰-۱۲}}


شعر حافظ: «تو پنداری که بدگو رفت و جان برد {{ف}}{{ف}}{{ف}}{{ف}}{{ف}}{{ف}}حسابش با کرام الکاتبین است» برگرفته از همین واژه قرآنی است و مصرع دوم آن در بین مردم [[ایران]] به صورت ضرب المثل «حسابش با کِرامَل الکاتبینه» درآمده است.
این واژه قرآنی در ادبیات مردم ایران نیز کاربرد داشته و به صورت ضرب المثل «حسابش با کِرامَل الکاتبینه» درآمده است. در ادبیات فارسی نیز از این فرشتگان یاد شده که شعر حافظ نمونه‌ای از آن است:
{{شعر|نستعلیق}}{{ب|تو پنداری که بدگو رفت و جان برد|حسابش با کرام الکاتبین است}}
{{پایان شعر}}


== چه چیزهایی را می‌نویسند==
== چه چیزهایی را می‌نویسند==
خط ۲۸: خط ۳۰:
در اینکه این دو فرشته چه سخنانی را می‌نویسند در میان مفسران گفتگو است. جمعی معتقدند همه چیز را می‌نویسند، حتی ناله‌ای را که دردمند در موقع درد سر می‌دهد، در حالی که بعضی دیگر عقیده دارند تنها الفاظ خیر و شر و [[واجب]] و [[مستحب]] یا [[حرام]] و [[مکروه]] را می‌نویسند و کاری به [[مباح|مباحات]] ندارند. اما عمومیت تعبیر آیه نشان می‌دهد که تمامی الفاظ و گفتار آدمی ثبت می‌شود مگر اموری که خداوند اجازه نمی‌دهد حتی این دو فرشته از آن مطلع گردند. در [[دعای کمیل]] آمده است: وَ کلّ سَیئَةٍ أَمَرْتَ بإثْبَاتِهَا الْکرَام‌ الْکاتِبینَ الَّذِینَ وَکلْتَهُمْ بحِفْظِ مَا یکونُ مِنِّی وَ جَعَلْتَهُمْ شُهُودًا عَلَی مَعَ جَوَارِحی وَ کنْتَ أَنْتَ الرَّقِیبَ عَلَی مِنْ وَرَآئِهِمْ وَالشَّاهِدَ لِمَا خَفِی عَنْهُمْ: بار خدایا بیامرز هر کار زشتی که کراما کاتبین آن را ثبت نموده‌اند، فرشتگان بزرگواری که برای حفظ و ثبت آنچه از من است گماشتی! و آنان را با اعضاء و جوارح من، گواهانی بر عمل من قرار دادی! و خودت در رتبهای مافوق آنها رقیب و محافظ و محاسب من بودی و شاهد بر آنچه از آنها پنهان می‌مانده است.»
در اینکه این دو فرشته چه سخنانی را می‌نویسند در میان مفسران گفتگو است. جمعی معتقدند همه چیز را می‌نویسند، حتی ناله‌ای را که دردمند در موقع درد سر می‌دهد، در حالی که بعضی دیگر عقیده دارند تنها الفاظ خیر و شر و [[واجب]] و [[مستحب]] یا [[حرام]] و [[مکروه]] را می‌نویسند و کاری به [[مباح|مباحات]] ندارند. اما عمومیت تعبیر آیه نشان می‌دهد که تمامی الفاظ و گفتار آدمی ثبت می‌شود مگر اموری که خداوند اجازه نمی‌دهد حتی این دو فرشته از آن مطلع گردند. در [[دعای کمیل]] آمده است: وَ کلّ سَیئَةٍ أَمَرْتَ بإثْبَاتِهَا الْکرَام‌ الْکاتِبینَ الَّذِینَ وَکلْتَهُمْ بحِفْظِ مَا یکونُ مِنِّی وَ جَعَلْتَهُمْ شُهُودًا عَلَی مَعَ جَوَارِحی وَ کنْتَ أَنْتَ الرَّقِیبَ عَلَی مِنْ وَرَآئِهِمْ وَالشَّاهِدَ لِمَا خَفِی عَنْهُمْ: بار خدایا بیامرز هر کار زشتی که کراما کاتبین آن را ثبت نموده‌اند، فرشتگان بزرگواری که برای حفظ و ثبت آنچه از من است گماشتی! و آنان را با اعضاء و جوارح من، گواهانی بر عمل من قرار دادی! و خودت در رتبهای مافوق آنها رقیب و محافظ و محاسب من بودی و شاهد بر آنچه از آنها پنهان می‌مانده است.»


در حدیث دیگری از امام صادق(ع)<ref> ان المؤمنین اذا قعدا یتحدثان قالت الحفظة بعضها لبعض اعتزلوا بنا، فلعل لهما سرا و قد ستر اللَّه علیهما!: "هنگامی که دو مؤمن کنار هم مینشینند و بحثهای خصوصی میکنند، حافظان اعمال به یکدیگر میگویند: ما باید کنار رویم، شاید آنها سری دارند که خداوند آن را مستور داشته". راوی میگوید:" مگر خداوند عز و جل نمیفرماید ما یلْفِظُ مِنْ قَوْلٍ إِلَّا لَدَیهِ رَقِیبٌ عَتِیدٌ: "هیچ سخنی انسان نمیگوید مگر اینکه فرشته مراقب و آماده ثبت اعمال نزد آن حاضر است"؟ امام فرمود: ان کانت الحفظة لا تسمع فان عالم السر یسمع و یری: "اگر حافظان سخنان آنها را نشنوند خداوندی که از اسرار با خبر است میشنود و میبیند". اصول کافی، ج2، ص182</ref> آمده است که خداوند برای اکرام و احترام [[مؤمن]]، بعضی از سخنان او را که جنبه سری دارد از فرشتگان مخفی می‌دارد.<ref> تفسیر نمونه، ج۲۲، ص: ۲۴۹ تا ص: ۲۵۱</ref>
در حدیث دیگری از امام صادق(ع)<ref> ان المؤمنین اذا قعدا یتحدثان قالت الحفظة بعضها لبعض اعتزلوا بنا، فلعل لهما سرا و قد ستر اللَّه علیهما!: "هنگامی که دو مؤمن کنار هم مینشینند و بحثهای خصوصی میکنند، حافظان اعمال به یکدیگر میگویند: ما باید کنار رویم، شاید آنها سری دارند که خداوند آن را مستور داشته". راوی میگوید:" مگر خداوند عز و جل نمیفرماید ما یلْفِظُ مِنْ قَوْلٍ إِلَّا لَدَیهِ رَقِیبٌ عَتِیدٌ: "هیچ سخنی انسان نمیگوید مگر اینکه فرشته مراقب و آماده ثبت اعمال نزد آن حاضر است"؟ امام فرمود: ان کانت الحفظة لا تسمع فان عالم السر یسمع و یری: "اگر حافظان سخنان آنها را نشنوند خداوندی که از اسرار با خبر است میشنود و میبیند". اصول کافی، ج۲، ص۱۸۲</ref> آمده است که خداوند برای اکرام و احترام [[مؤمن]]، بعضی از سخنان او را که جنبه سری دارد از فرشتگان مخفی می‌دارد.<ref> تفسیر نمونه، ج۲۲، ص: ۲۴۹ تا ص: ۲۵۱</ref>


==حضور هنگام مرگ==
این دو فرشته علاوه بر ثبت اعمال، وظایف دیگری نیز دارند:
 
===حضور هنگام مرگ===
مطابق حدیثی از [[سلمان فارسی]]، در هنگام [[مرگ]] دو نفر نزد انسان می‌آیند یکی سمت راست و دیگری سمت چپ می‌نشینند، سلام می‌دهند و می‌گویند ما کتاب اعمالت را آورده‌ایم آن را بگیر، انسان می‌پرسد چه کتابی؟ آنان می‌گویند ما همان دو فرشته‌ای بودیم که در دنیا با تو بودیم و تمام کارهای خوب و بد تو را می‌نوشتیم این همان کتاب اعمال تو است. کتاب خوبیها در دست رقیب و کتاب بدیها در دست عتید است، انسان با دیدن خوبیها خوشحال می‌شود و با دیدن بدیها غمگین شده و گریه می‌کند.<ref> بحار الأنوار، ج ۲۲، ص ۳۷۴ - ۳۷۶</ref>
مطابق حدیثی از [[سلمان فارسی]]، در هنگام [[مرگ]] دو نفر نزد انسان می‌آیند یکی سمت راست و دیگری سمت چپ می‌نشینند، سلام می‌دهند و می‌گویند ما کتاب اعمالت را آورده‌ایم آن را بگیر، انسان می‌پرسد چه کتابی؟ آنان می‌گویند ما همان دو فرشته‌ای بودیم که در دنیا با تو بودیم و تمام کارهای خوب و بد تو را می‌نوشتیم این همان کتاب اعمال تو است. کتاب خوبیها در دست رقیب و کتاب بدیها در دست عتید است، انسان با دیدن خوبیها خوشحال می‌شود و با دیدن بدیها غمگین شده و گریه می‌کند.<ref> بحار الأنوار، ج ۲۲، ص ۳۷۴ - ۳۷۶</ref>


==شاهد اعمال در قیامت==
===شاهد اعمال در قیامت===
همین دو فرشته در [[قیامت]] به عنوان شاهد اعمال فرد حاضر می‌شوند.<ref> وَنُفِخَ فِی الصُّورِ‌ ذَٰلِک یوْمُ الْوَعِیدِ ﴿۲۰﴾ وَجَاءَتْ کلُّ نَفْسٍ مَّعَهَا سَائِقٌ وَشَهِیدٌ ﴿۲۱﴾: و در صور دمیده می‌شود. این است روز وعده‌های عذاب. (۲۰) هر کسی می‌آید و با او کسی است که می‌راندش و کسی است که برایش شهادت می‌دهد. (۲۱) سوره ق</ref>
همین دو فرشته در [[قیامت]] به عنوان شاهد اعمال فرد حاضر می‌شوند.<ref> وَنُفِخَ فِی الصُّورِ‌ ذَٰلِک یوْمُ الْوَعِیدِ ﴿۲۰﴾ وَجَاءَتْ کلُّ نَفْسٍ مَّعَهَا سَائِقٌ وَشَهِیدٌ ﴿۲۱﴾: و در صور دمیده می‌شود. این است روز وعده‌های عذاب. (۲۰) هر کسی می‌آید و با او کسی است که می‌راندش و کسی است که برایش شهادت می‌دهد. (۲۱) سوره ق</ref>
==سایر فرشتگان همراه انسان==
خداوند علاوه بر رقیب و عتید فرشتگان دیگری را نیز در کنار انسان قرار داده که او را تا هنگام مرگ در مقابل برخی دام‌های شیطان و گزند بسیاری از حوادث حفظ می‌کنند.<ref> رعد، ۱۱؛ بحار الأنوار، ج ۵، ص ۳۲۳</ref>


==پانویس==
==پانویس==
کاربر ناشناس