محمد بن عباس خوارزمی: تفاوت میان نسخه‌ها

او در نوجوانی پدر را از دست داد و به علت کج‌رفتاری اطرافیان از میراث پدری چشم پوشید و تهیدست خوارزم را ترک کرد.<ref>ابوبکر، ص۴۷، ۶۱، ۸۱</ref> او که حافظه‌ای سخت نیرومند داشت،<ref>سمعانی، ج۵، ص۲۱۴؛ ذهبی، ص۶۹</ref> در پی کسب علم و مال راهی [[عراق]] و [[شام]] شد. در [[بغداد]] از محضر [[اسماعیل بن محمد صفار|ابوعلی اسماعیل بن محمد صفّار]] و [[ابن کامل]] (<small>راوی تاریخ طبری</small>) بهره برد <ref>ثعالبی، یتیمه، ج۴، ص۲۰۴؛ سمعانی،ج۵، ص۲۱۴، ج۹، ص۳۸؛ ابن اثیر، ج۱، ص۳۹۱، ج۲، ص۸۰</ref> و در [[حلب]] به دربار [[سیف الدوله حمدانی]] پیوست و با ادبا و علمای دربار، از جمله نحویان بزرگی چون [[ابن خالویه]]،<ref>نک : ابن انباری، ص۲۱۴؛ یاقوت، ادبا، ج۹، ص۲۰۴</ref> [[ابوالطیب لغوی]] و [[ابن جنی]]،<ref>نک : شکعه، ص۳۳</ref> مجالست یافت. در همانجا بود که با [[متنبی]] دیدار کرد و آنچنان شیفتۀ او گردید که چند سال بعد، یکی از کوشاترین ناشران شعر متنبی در [[خراسان]] گردید.<ref>نک : بلاشر، ص۳۸۱</ref> ابوبکر بعدها نیز با حسرت از این روزگار خوش یاد می‌کرد.<ref>ص ۲۱۸-۲۱۹</ref>

در همین احوال عتبی درگذشت (<small>حدود ۳۷۱ق</small>) و [[ابوالحسین مزنی]] که از شیفتگان ابوبکر خوارزمی بود، بر مسند وزارت نشست و او را به نیشابور فرا خواند و دستور داد اموال مصادره شده‌اش را نیز باز گردانند. ابوبکر در نیشابور به بحث و درس پرداخت، اما باز طولی نکشید که آماج خصومتهای جمعی از علما و فقهای نیشابور قرار گرفت و سپس با ورود [[بدیع الزمان همدانی]] که به تعصبات ضد شیعی مشهور بود<ref>نک : یاقوت، ادبا، ج۲، ص۱۶۲-۱۹۶؛ محدث، ج۲، ص۷۱۱</ref> مخالفان وی به تحریک ادیب جوان پرداختند<ref>نک : بدیع الزمان، ص۱۸۶-۱۸۷</ref> سرانجام در مجلسی در منزل [[ابوعلی زباره]]، از بزرگان نیشابور، ابوبکر خوارزمی را در مقابل بدیع الزمان که تنها «مقامۀ اسکندریه»اش مورد ستایش ابوبکر بود،<ref>نک : بدیع الزمان، ص۳۸۹-۳۹۰</ref> قرار دادند. در این مناظره بدیع الزمان توانست به تمهیداتی که یاران [[شافعی (مذهب)|شافعیش]] فراهم کرده بودند، بر ابوبکر خوارزمی فایق آید.<ref>نک : بیهقی، ص۵۶؛ ثعالبی، یتیمه، ج۴، ص۲۰۸-۲۰۹؛ یاقوت، ادبا، ج۲، ص۱۷۳-۱۹۴</ref> این شکست غیرمنتظره که آوازۀ آن به سرعت در همه جا پیچید،<ref>نک : ابن بسام، ج۴ ص۵۹۸</ref> چنان بر ابوبکر ناگوار آمد که به تصریح غالب منابع، سبب مرگ وی گردید.<ref>ثعالبی، یتیمه، ج۴، ص۲۰۹؛ یاقوت، ادبا، ج۲، ص۱۶۶</ref> چون ابوبکر خوارزمی درگذشت، شاگردان و دوستانش و حتی بدیع الزمان قطعات متعددی در رثای او پرداختند.<ref>ثعالبی، یتیمه، ج۴، ص۲۰۹؛ باخرزی، ج۳، ص۱۵۰۶، ۱۵۰۷</ref>

در آن روزگار، [[ایران]] دچار آشوبها و کشمکشهای نسبتاً گسترده‌ای بود و این پریشانی در درجۀ نخست زاییدۀ رقابت میان دیلمیان و سامانیان بود<ref>نک : ابن اسفندیار، ج۲، ص۲ به بعد</ref> در این میان ابوبکر نیز، هم به سبب گرایشهای مذهبی دیلمیان و هم به سبب صله هایی که به وی می‌پرداختند، جانب آنان را می‌گرفت، در مقابل، نیشابور تحت سلطۀ سنی مذهبانی بود<ref>نک : مقدسی، ص۳۲۳</ref> که غالباً سعی در آشفته کردن افکار عمومی بر ضد وی داشتند،<ref>ابوبکر، ۱۶</ref> چندانکه حتی بدیع الزمان نسبت به شدت این تحریکات زبان به اعتراض می‌گشاید.<ref>ص ۱۸۶-۱۸۷</ref> با اینهمه، از رسائل وی برمی‌آید که او با امیران و حاکمان مناطق مختلف به خصوص آنان که زمانی میزبانش بوده‌اند، پیوسته مراسله و مکاتبه داشته است. اگرچه گزارش دقیقی از چگونگی ارتباط و زندگانی او در دربار ایشان در دست نیست، اما قصاید مبالغه آمیزی که وی در مدح امیران و بزرگان سروده، بر این امر دلالت تمام دارد.<ref>نک : جرفادقانی، ص۶۴، ۶۸-۶۹</ref> بااین‌حال گویی او به‌اندک بهانه، زبان به هجو ممدوحان می‌گشود و عاقبت همگان را از خویشتن می‌رنجانید و به همین سبب محنتها و رنجهای فراوان دید،<ref>ابوبکر، ص۱۶، جاهای مختلف</ref> بارها به زندان افتاد و اموالش مصادره شد. نتیجۀ این رفتار آن شد که ابوبکر، با آنکه در نیشابور املاک و مستغلات فراوان داشت و همه ساله از دربار عضدالدوله در شیراز برایش مستمری می‌رسید، باز غالباً در تنگدستی می‌زیست.<ref>ابوبکر، ص۴۲-۴۳؛ ثعالبی، یتیمه، ج۴، ص۲۲۲</ref> حتی یک بار برای روزی فرزندی که هنوز زاده نشده بود، دل نگرانی داشت.<ref>ثعالبی، یتیمه، ج۴، ص۲۲۲</ref>