ابوخالد واسطی: تفاوت میان نسخه‌ها

در زمینه [[فقه]] باید متذکر شد که ابوخالد در منابع گوناگون زیدی، به عنوان یکی از شاگردان خاص [[زید بن علی|زید]] شناخته شده که بیشترین آراء فقهی زید از طریق او به آیندگان رسیده است.<ref>نک: اجازات، همانجا، به نقل از قاسم بن عبد العزیز بغدادی؛ عزالدین، همانجا</ref> مسند زید علی یا المجموع الفقهی، که روایت ابوخالد از فقه زید بن علی است، کهن‌ترین و اساسی‌ترین منبع برای دستیابی به فقه زید به شمار می‌رود. این اثر در واقع مجموعه‌ای از اقوال و احادیث زید در ابواب مختلف فقهی است و بسیاری از آن اقوال، پاسخ پرسش‌هایی است که ابوخالد از او پرسیده است.<ref>مثلا نک: مسند، ۵۶، ۵۸</ref> افزون بر این در این اثر به سبب مصاحبات دراز مدت ابوخالد با زید، گاه به رفتار و کردار زید نیز اشاراتی رفته است<ref> همان، ۱۸۶، ۲۱۹</ref> از این رو باید گفت که نقش ابوخالد در تدوین مسند زید، تنها یک گردآوری از شنیده‌های خود نیست، بلکه وی نقش فعالی در طرح و تدوین مسائل برعهده داشته است. در یک مقایسه از نظر نوع انتصاب مسند به زید، باید آن را از مقوله انتساب الآثار [[قاضی ابویوسف|ابویوسف]] به [[ابوحنیفه]] و مسائل ابوداوود به [[احمد بن حنبل]] دانست، نه از مقوله انتساب موطا به [[مالک بن انس]]. در حقیقت زید سال‌ها پیش از انکه مجموعه‌های فقهی چون موطا مالک و جامع [[سفیان ثوری]] معمول گردد، کشته شده بود.

با توجه به انچه گفته شد، ابوخالد واسطی را باید گردآورنده [[مسند زید]] تلقی کرد، بدون اینکه سخن یاد شده به مفهوم تردید در صحت انتساب مندرجات مسند به زید بوده باشد. شایان ذکر آن است که در روایتی از ابراهیم بن زبرقان، ابوخالد مدعی شده که [[زید بن علی]] خود نسخه‌ای را گرد آورده و ان را به ابوخالد و شاگردان دیگری که عمری کوتاهتر داشته‌اند، آموخته بود<ref>مسند، ص۳۸۰</ref> ولی چنانکه نشان داده شد، اسلوب تدوین مسند، این حکایت را تأیید نمی‌کند و در صورت صحت روایت مزبور باید تصور کرد که نسخه زید تنها شالوده اصلی مسند ابوخالد را تشکیل می‌داده است.<ref>نیز نک: اشتروتمان، ۲۳ به بعد؛ مادلونگ، gas,i/552؛ ۵۴-۵۵</ref> به هر روی ابن ندیم<ref>ص ۲۷۵</ref> در شمار نخستین مؤلفان فقه شیعه از ابوخالد نام برده و به کتاب او اشاره کرده است.<ref>نیز نک: طوسی، الفهرست، ۱۸۹</ref>

ابوخالد هر چند در عقیده با تعالیم [[امامیه]] نسبتا نزدیک بود و مدتی صحبت [[امام باقر (ع)]] را درک کرده بود، ولی نظام فقهی ارائه شده در مسند زید یک نظام کاملا زیدی است که تمایز آن از فقه امامی هم در اصول استنباط چون تجویز قیاس و هم در پاره‌ای فروغ بحث انگیز چون تجویز مسح بر خفین، به خوبی آشکار است.<ref>نک: مسند، ۸۴، ۲۹۳</ref>