Automoderated users، confirmed، مدیران، templateeditor
۵٬۹۷۱
ویرایش
طلوع فجر: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
بدون خلاصۀ ویرایش
جز (←پانویس) |
جزبدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
[[Image:فجر صادق.jpg|thumb|300px|طلوع فجر صادق ]] | [[Image:فجر صادق.jpg|thumb|300px|طلوع فجر صادق ]] | ||
[[Image:فجر کاذب طلوع.jpg|thumb|300px|فجر کاذب (در صبح) ]] | [[Image:فجر کاذب طلوع.jpg|thumb|300px|فجر کاذب (در صبح) ]] | ||
'''طلوع فجر'''، '''صبح صادق''' یا '''فجر صادق'''، دقایقی پس از پایان شب است که نوری سفید در افق پراکنده می‌شود. طلوع فجر، ابتدای وقت [[نماز صبح]] و بافضیلت‌ترین وقت ادای آن است. در هنگام بامداد، دو هاله نور در آسمان مشرق دیده می‌شود که یکی فجر کاذب و دیگری فجر صادق نامیده می‌شود. فجر کاذب نوری است که به درازا در آسمان پدید می‌آید و به جای پهن شدن بر روی افق، به صورت عمودی به سمت بالا انعکاس می‌یابد. فجر صادق که دقایقی بعد از آن | '''طلوع فجر'''، '''صبح صادق''' یا '''فجر صادق'''، دقایقی پس از پایان شب است که نوری سفید در افق پراکنده می‌شود. طلوع فجر، ابتدای وقت [[نماز صبح]] و بافضیلت‌ترین وقت ادای آن است. در هنگام بامداد، دو هاله نور در آسمان مشرق دیده می‌شود که یکی فجر کاذب و دیگری فجر صادق نامیده می‌شود. فجر کاذب نوری است که به درازا در آسمان پدید می‌آید و به جای پهن شدن بر روی افق، به صورت عمودی به سمت بالا انعکاس می‌یابد. فجر صادق که دقایقی بعد از آن روی می‌دهد، در آسمان پهن می‌شود. | ||
در [[قرآن]] از فجر صادق با تعبیر خیط الابیض یاد شده که به واسطه آن خوردن و نوشیدن در [[روزه]]، [[حرام]] شده و آغاز [[وجوب]] [[نماز]] صبح است. به فاصله زمانی بین طلوع فجر صادق و طلوع خورشید، [[بین الطلوعین]] گفته می‌شود. | در [[قرآن]] از فجر صادق با تعبیر خیط الابیض یاد شده که به واسطه آن خوردن و نوشیدن در [[روزه]]، [[حرام]] شده و آغاز [[وجوب]] [[نماز]] صبح است. به فاصله زمانی بین طلوع فجر صادق و طلوع خورشید، [[بین الطلوعین]] گفته می‌شود. | ||
| خط ۲۳: | خط ۲۳: | ||
# فجر کاذب از سطح افق فاصله دارد، در حالی که فجر صادق به افق متصل است. | # فجر کاذب از سطح افق فاصله دارد، در حالی که فجر صادق به افق متصل است. | ||
# فجر کاذب عمودی است، اما فجر صادق افقی است. | # فجر کاذب عمودی است، اما فجر صادق افقی است. | ||
# فجر کاذب هنگام اولین لحظه طلوع درخشان است، ولی به مرور از بین می‌رود، در حالی که فجر صادق با نور کم طلوع می‌کند و با گذشت زمان پرنورتر می‌شود.<ref> نهایة التقریر، | # فجر کاذب هنگام اولین لحظه طلوع درخشان است، ولی به مرور از بین می‌رود، در حالی که فجر صادق با نور کم طلوع می‌کند و با گذشت زمان پرنورتر می‌شود.<ref>موحدی لنکرانی، نهایة التقریر، ج۱، ص۱۵۲.</ref> | ||
تعیین زمان فجر صادق امری حسی است که فقط می‌توان با انجام مشاهدات متعدد به زمان واقعی آن نزدیک شد. | تعیین زمان فجر صادق امری حسی است که فقط می‌توان با انجام مشاهدات متعدد به زمان واقعی آن نزدیک شد. | ||
==طلوع فجر در شبهای مهتابی (لَیالی مُقمَرِه)== | ==طلوع فجر در شبهای مهتابی (لَیالی مُقمَرِه)== | ||
شبهای مهتابی یا لیالی مقمره شبهایی هستند که قرص ماه تقریبا کامل و نور آن به هنگام طلوع فجر بر نور طلوع غلبه دارد (تقریباً بین ۱۲ تا ۱۹ هر ماه)<ref>زمان خاصی برای این شبها بیان نشده و تشخیص آن به خود مردم واگذار شده است</ref> | شبهای مهتابی یا لیالی مقمره شبهایی هستند که قرص ماه تقریبا کامل و نور آن به هنگام طلوع فجر بر نور طلوع غلبه دارد (تقریباً بین ۱۲ تا ۱۹ هر ماه)<ref>زمان خاصی برای این شبها بیان نشده و تشخیص آن به خود مردم واگذار شده است.</ref> به دلیل روشنایی افق، نور گسترده فجر با تأخیر و پس از حدود ۲۰ دقیقه که دیگر نور ماه، مانع نور سپیده فجر نیست، نمایان می‌شود. | ||
به [[فتوا]]ی [[امام خمینی]]<ref>الرسائل | به [[فتوا]]ی [[امام خمینی]]<ref>امام خمینی، الرسائل العشرة، ص۱۹۹.</ref> و [[سید احمد خوانساری]]<ref>مجله فقه اهل بیت، شماره ۱۸، ص۲۴۴.</ref> در این شبها برای [[نماز صبح]] باید صبر کرد تا گسترش نور فجر در افق قابل مشاهده باشد. بیشتر [[مراجع تقلید]] چنین [[فتوا]]یی ندارند. | ||
==خیط الابیض== | ==خیط الابیض== | ||
[[قرآن]] در [[آیه]] ۱۸۷ [[سوره بقره|بقره]] هنگام بیان احکام [[روزه]]، زمان دست کشیدن از خوردن و آشامیدن در صبح را با عبارت آشکار شدن ''خیط الابیض'' بیان می‌کند (وَ کلُوا وَاشْرَ‌بُوا حَتَّیٰ یتَبَینَ لَکمُ الْخَیطُ الْأَبْیضُ مِنَ الْخَیطِ الْأَسْوَدِ مِنَ الْفَجْرِ: و بخورید و بیاشامید تا رشته سپید بامداد از رشته سیاه [شب] بر شما نمودار شود) و منظور از آن مطابق [[حدیث|روایت]] [[علی بن مهزیار اهوازی]] از [[امام جواد(ع)]]<ref> علی بن مهزیار می‌گوید ابوالحسن بن الحسین برای امام جواد(ع) نامه‌ای نوشت و با من همراه کرد. در آن نامه نوشت: فدایت شوم دوستان شما در نماز فجر اختلاف کرده‌اند برخی به هنگام طلوع فجر اول که عمود در آسمان است نماز می‌خوانند و برخی آن زمانی که فجر در پایین افق پهن شود و آشکار گردد و من نمی‌دانم کدامین وقت بهتر است تا در آن زمان نماز بخوانم حال اگر صلاح می‌دانید که زمان افضل را به من یاد دهید و آنرا برایم مشخص کنید، انجام دهید انشاءالله و نیز اینکه با ماه چه کنم با این که فجر یا حضور ماه آشکار نمی‌گردد تا آن زمان که فجر سرخ شود و روشن گردد و چه کنم با ابر و اندازه آن در سفر و حضر چیست؟ | [[قرآن]] در [[آیه]] ۱۸۷ [[سوره بقره|بقره]] هنگام بیان احکام [[روزه]]، زمان دست کشیدن از خوردن و آشامیدن در صبح را با عبارت آشکار شدن ''خیط الابیض'' بیان می‌کند (وَ کلُوا وَاشْرَ‌بُوا حَتَّیٰ یتَبَینَ لَکمُ الْخَیطُ الْأَبْیضُ مِنَ الْخَیطِ الْأَسْوَدِ مِنَ الْفَجْرِ: و بخورید و بیاشامید تا رشته سپید بامداد از رشته سیاه [شب] بر شما نمودار شود) و منظور از آن مطابق [[حدیث|روایت]] [[علی بن مهزیار اهوازی]] از [[امام جواد(ع)]]<ref> علی بن مهزیار می‌گوید ابوالحسن بن الحسین برای امام جواد(ع) نامه‌ای نوشت و با من همراه کرد. در آن نامه نوشت: فدایت شوم دوستان شما در نماز فجر اختلاف کرده‌اند برخی به هنگام طلوع فجر اول که عمود در آسمان است نماز می‌خوانند و برخی آن زمانی که فجر در پایین افق پهن شود و آشکار گردد و من نمی‌دانم کدامین وقت بهتر است تا در آن زمان نماز بخوانم حال اگر صلاح می‌دانید که زمان افضل را به من یاد دهید و آنرا برایم مشخص کنید، انجام دهید انشاءالله و نیز اینکه با ماه چه کنم با این که فجر یا حضور ماه آشکار نمی‌گردد تا آن زمان که فجر سرخ شود و روشن گردد و چه کنم با ابر و اندازه آن در سفر و حضر چیست؟ | ||
امام علیه‌السلام در جواب به خط خویش نوشت و من آن را خواندم امام نوشت: خداوند تو را رحمت کند فجر همان رشته سفید پهن شده است رشته (افق) و فجر آن سفید عمودی نیست. بنابراین در سفر و حضر تا آن را تشخیص ندادی نماز مخوان چرا که خداوند خلق خویش را از این جهت در شبهه و ابهام قرار نداده است. خداوند فرموده است: بخورید و بیاشامید تا رشته سفید فجر از رشته سیاه (شب) آشکار شود. بنابراین خیط ابیض همان نور گسترده و افقی است که به واسطه آن خوردن و نوشیدن در روزه حرام می‌شود و این همان است که نماز را واجب می‌سازد. </ref> همان طلوع فجر صادق است. | امام علیه‌السلام در جواب به خط خویش نوشت و من آن را خواندم امام نوشت: خداوند تو را رحمت کند فجر همان رشته سفید پهن شده است رشته (افق) و فجر آن سفید عمودی نیست. بنابراین در سفر و حضر تا آن را تشخیص ندادی نماز مخوان چرا که خداوند خلق خویش را از این جهت در شبهه و ابهام قرار نداده است. خداوند فرموده است: بخورید و بیاشامید تا رشته سفید فجر از رشته سیاه (شب) آشکار شود. بنابراین خیط ابیض همان نور گسترده و افقی است که به واسطه آن خوردن و نوشیدن در روزه حرام می‌شود و این همان است که نماز را واجب می‌سازد.</ref> همان طلوع فجر صادق است. | ||
==بین الطلوعین== | ==بین الطلوعین== | ||
به فاصله میان طلوع فجر و طلوع خورشید، «[[بین الطلوعین]]» می‌گویند که یکی از مهم‌ترین و با فضیلت‌ترین لحظه‌های شبانه‌روز است. روایت‌های فراوانی در این زمینه و ارزش فراوان بیدار ماندن و [[عبادت]] در آن از [[ائمه اطهار|ائمه اطهار (ع)]] وارد شده است.<ref>امام جواد(ع) فرمود: ذكر خدا (و سوال از فضلش) بعد از طلوع فجر، تاثیرش بیش از دویدن در پی طلب رزق است. تفسیر عیاشی: ج ۱، ص۲۴۰، ح ۱۱۹</ref><ref>صحیفه سجادیه، دعای۶</ref><ref>طوسی، | به فاصله میان طلوع فجر و طلوع خورشید، «[[بین الطلوعین]]» می‌گویند که یکی از مهم‌ترین و با فضیلت‌ترین لحظه‌های شبانه‌روز است. روایت‌های فراوانی در این زمینه و ارزش فراوان بیدار ماندن و [[عبادت]] در آن از [[ائمه اطهار|ائمه اطهار (ع)]] وارد شده است.<ref>امام جواد(ع) فرمود: ذكر خدا (و سوال از فضلش) بعد از طلوع فجر، تاثیرش بیش از دویدن در پی طلب رزق است. تفسیر عیاشی: ج ۱، ص۲۴۰، ح ۱۱۹</ref><ref>صحیفه سجادیه، دعای۶</ref><ref>طوسی، مصباح المتهجد، ۱۴۱۱ق، ج۱، ص۵۱۲.</ref><ref>کفعمی، المصباح، ۱۴۱۴ق، ج۱، ص۹۴.</ref><ref>فهری، الدعاءالمآثور و آدابه، ج۱، ص۲۲۹-۲۳۳.</ref><ref>مجلسی، بحارالانوار، ، ج۱۰۲، ص۲۹۷.</ref><ref>قمی، الباقیات و الصالحات، ۱۳۴۰ش، ج۱، ص۳۱-۳۸.</ref> | ||
==احکام شرعی طلوع فجر== | ==احکام شرعی طلوع فجر== | ||
احکام طلوع فجر در | احکام طلوع فجر در بابهای [[طهارت]]، [[نماز]]، [[روزه]]، [[حج]]، [[خرید و فروش|تجارت]] و [[نکاح]] بیان شده است. برخی از این احکام عبارتند از: | ||
* بنابر قول مشهور، از نظر شرعی با دمیدن فجر صادق، شب پایان می‌یابد و روز آغاز می‌گردد؛<ref> | * بنابر قول مشهور، از نظر شرعی با دمیدن فجر صادق، شب پایان می‌یابد و روز آغاز می‌گردد؛<ref>مجلسی، بحارالانوار، ج۸۳، ص ۷۴-۷۵؛ بحرانی، الحدائق الناضرة، ج۶، ص۵۴و۵۵؛ نجفی، جواهر الکلام، ج۷، ص۲۱۹-۲۲۰.</ref> چنان که طلوع فجر صادق، پایان وقت [[نماز شب]]،<ref>نجفی، جواهر الکلام، ج۷، ص۲۱۰-۲۱۱.</ref> آغاز وقت نماز صبح<ref>نجفی، جواهر الکلام، ج۷، ص۹۶.</ref> و امساک از مُفطرات در [[روزه]] است.<ref>نجفی، جواهر الکلام، ج۱۶، ص۳۸۴.</ref> | ||
* وقت [[غسل جمعه]] از طلوع فجر روز جمعه است. در صورت [[وجوب تعیینی]] [[نماز جمعه]]، سفر کردن پس از طلوع فجر [[مکروه]] و پس از زوال خورشید (ظهر) [[حرام]] است.<ref> جواهر | * وقت [[غسل جمعه]] از طلوع فجر روز جمعه است. در صورت [[وجوب تعیینی]] [[نماز جمعه]]، سفر کردن پس از طلوع فجر [[مکروه]] و پس از زوال خورشید (ظهر) [[حرام]] است.<ref>نجفی، جواهر الکلام، ج۵، ص۷.</ref> | ||
* وقت [[نافله]] صبح پس از اتمام [[نماز شب]] است؛ لیکن تأخیر آن تا فجر اوّل (فجر کاذب) [[مستحب]] است.<ref>البیان، ص۱۰۹.</ref> | * وقت [[نافله]] صبح پس از اتمام [[نماز شب]] است؛ لیکن تأخیر آن تا فجر اوّل (فجر کاذب) [[مستحب]] است.<ref>شهید اول، البیان، ۱۴۱۲ق، ص۱۰۹.</ref> | ||
* بنابر قول مشهور، باقی ماندن بر [[جنابت]] تا طلوع فجر از روی عمد، در [[ماه رمضان]]، [[حرام]] و موجب [[بطلان]] روزه و وجوب قضا و [[روزه#کفاره روزه|کفّاره]] است.<ref>جواهر الکلام، ج۱۶، ص۲۳۶.</ref> | * بنابر قول مشهور، باقی ماندن بر [[جنابت]] تا طلوع فجر از روی عمد، در [[ماه رمضان]]، [[حرام]] و موجب [[بطلان]] روزه و وجوب قضا و [[روزه#کفاره روزه|کفّاره]] است.<ref>نجفی، جواهر الکلام، ج۱۶، ص۲۳۶.</ref> | ||
* وقوف اختیاری [[مشعر الحرام]] برای [[حج]]<nowiki/>گزار، بین طلوع فجر تا طلوع آفتاب است.<ref>الروضة البهیة، ج۲، ص۲۷۵-۲۷۷؛ جواهر الکلام، ج۱۹، ص۸۵.</ref> | * وقوف اختیاری [[مشعر الحرام]] برای [[حج]]<nowiki/>گزار، بین طلوع فجر تا طلوع آفتاب است.<ref>شهید ثانی، الروضة البهیة، ج۲، ص۲۷۵-۲۷۷؛ نجفی، جواهر الکلام، ج۱۹، ص۸۵.</ref> | ||
* خوابیدن،<ref>وسائل الشیعة، ج۶، ص۴۹۶.</ref> [[آمیزش]] کردن<ref>جواهر الکلام، ج۲۹، ص۵۶.</ref> و اشتغال به کسب و کار<ref> جواهر الکلام ج۲۲، ص۴۵۶ </ref> پس از طلوع فجر تا طلوع آفتاب [[مکروه]] است. | * خوابیدن،<ref>حرعاملی، وسائل الشیعة، ج۶، ص۴۹۶.</ref> [[آمیزش]] کردن<ref>نجفی، جواهر الکلام، ج۲۹، ص۵۶.</ref> و اشتغال به کسب و کار<ref>نجفی، جواهر الکلام ج۲۲، ص۴۵۶.</ref> پس از طلوع فجر تا طلوع آفتاب [[مکروه]] است. | ||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
| خط ۶۰: | خط ۶۰: | ||
* شهید اول، البیان، بنیاد فرهنگی امام مهدی (عج)، قم، ۱۴۱۲ق. | * شهید اول، البیان، بنیاد فرهنگی امام مهدی (عج)، قم، ۱۴۱۲ق. | ||
* شهید ثانی، الروضة البهیة، مکتبة الداوری، قم. | * شهید ثانی، الروضة البهیة، مکتبة الداوری، قم. | ||
* شیخ طوسی، النهایة، دارالکتاب العربی، بیروت. | * شیخ طوسی، محمد بن حسن، النهایة، دارالکتاب العربی، بیروت. | ||
* کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، دارالکتب الإسلامیة، ۱۴۰۷ق. | * کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، دارالکتب الإسلامیة، ۱۴۰۷ق. | ||
* مجلسی، | * مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، دارالکتب اسلامیة، تهران. | ||
* موحدی لنکرانی، محمد، نهایة التقریر، انتشارات فقه، قم، ۱۴۳۰ق. | * موحدی لنکرانی، محمد، نهایة التقریر، انتشارات فقه، قم، ۱۴۳۰ق. | ||
* نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، دار احیاء التراث، بیروت. | * نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، دار احیاء التراث، بیروت. | ||