تحریر الوسیله (کتاب): تفاوت میان نسخه‌ها

تحریر الوسیله گذشته از مشتمل بودن بر نظریات امام خمینی، دو تفاوت کلی با وسیلة النجاة دارد. از یکسو برخی مسائل غیر مبتلابه آن حذف شده و از سوی دیگر مسائل مبتلابه زیادی بر آن افزوده شده است . سیدابوالحسن اصفهانی نیز مسائل مورد ابتلا را مطرح کرده بود، اما امام خمینی آنها را بسط داد.<ref>رجوع کنید به معرفت ، ص 151</ref> در مجموع ، اضافات تحریرالوسیلة نزدیک به یک سوم کل کتاب را دربر می گیرد.<ref>پابه پای آفتاب ، ج 3، ص 209، به نقل از جعفر سبحانی</ref> مسائل مستحدثة تحریرالوسیلة شامل مباحث بیمه ، سفته ، سرقفلی ، عملیات بانکی ، بلیت بخت آزمایی ، تلقیح مصنوعی ، تشریح ، پیوند اعضا، تغییر جنسیّت ، رادیو و تلویزیون و برخی مسائل متفرقه است که در آخر کتاب جای دارد.

نویسنده کوشیده است که با کمترین تغییر، حاشیه اش را در متن وسیلة النجاة وارد کند، اما علاوه بر تغییرات محتوایی مذکور، در مواردی نحوة بیان مسائل و عناوین و ترتیب آنها را نیز تغییر داده است ؛ مثلاً نماز لیلة الدّفن را که در وسیلة النجاة در کتاب الصلوة مطرح شده ، در تحریرالوسیلة در باب دفن از کتاب الطهارة آورده و نیز سه مبحث ظِهار، ایلاء و لِعان را که در وسیلة النجاة ذیل یک عنوان «القول فی الظهار و الایلاء و اللعان » آمده ، در تحریرالوسیلة به صورت سه کتاب آورده است . این تغییرات صوری و محتوایی که در سراسر تحریرالوسیلة مشهود است ، سبب برتری آن بر وسیلة النجاة شده است.<ref>رجوع کنید به معرفت ؛ استادی ، همانجاها</ref>

عواملی چون شهرت فقهی و ظلم ستیزی نویسنده ، جامعیت کتاب و روانی متن آن و پاسخگویی به مسائل مورد نیاز موجب شد که مقلدان عرب زبان چاپ و تکثیر تحریرالوسیلة را درخواست کنند. در پاسخ به این تقاضا، به دستور نویسنده ، کتاب تلخیص شد و با عنوان زبدة الاحکام در دسترس عموم قرار گرفت.<ref>استادی ، همانجا؛ پابه پای آفتاب ، ج 4، ص 37ـ 38، به نقل از عباسعلی عمید زنجانی</ref> پس از چندی نیز همة تحریرالوسیلة برای اولین بار در نجف چاپ شد،<ref>پابه پای آفتاب ، ج 3، ص 166، به نقل از حمید روحانی</ref> ولی به کار بردن لقب «زعیم حوزه های علمیه » در پشت جلد آن ، موجب شد که نویسنده با انتشار آن مخالفت کند تا اینکه این لقب را برداشتند و او با توزیع کتاب موافقت کرد.<ref>همان ، ج 3، ص 166، به نقل از حمید روحانی ، ج 4، ص 95، به نقل از محمدحسن قدیری</ref>

ممانعت حکومت پهلوی از انتشار آثار امام خمینی موجب شد که تحریرالوسیلة بارها در ایران با عناوینی چون کتاب الفقه و وسیلة النجاة چاپ و توزیع شود.<ref>همان ، ج 1، ص 61، به نقل از احمد خمینی</ref>

پس از پیروزی انقلاب اسلامی ، قضات دادگستری برای رفع خلا قانونی از تحریرالوسیلة به عنوان متمم قانون استفاده می کردند که با قانونی شدن استفاده از آرای مشهور فقها (اصل 167 قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران) و توسعة نِطاق مرجعیت امام خمینی و انطباق اکثر آرای او با آرای مشهور فقها، این کتاب در دادگاهها و محافل علمی مورد توجه و مراجعه بیشتر قرار گرفت.