حدیث مصحف: تفاوت میان نسخه‌ها

#عرضه حدیث بر معصوم علیه‌السلام؛ بدین گونه که راوی متن حدیث را برای امام نقل می‌کند و یا به صورت نوشتاری در اختیار امام قرار می‌دهد تا نظر ایشان را درباره آن کسب کند. امام هم آن را تأیید و یا ردّ و اصلاح می‌نماید. بسیاری از این گونه اخبار در کتب روایی موجود است

#مطابقت دادن و مقایسه نسخه‌های مختلف خطی یا غیر خطی یک کتاب روایی با همدیگر ؛ زیرا ممکن است، تصحیف مربوط به برخی از نسخه‌ها باشد. از این رو، با کنار هم قرار دادن نسخه‌های متعدد یک روایت از یک کتاب، می‌توان به تصحیف احتمالی پی برد. بنا بر این، نسخه‌شناسی کتب حدیثی و مقایسه آنها برای شناسایی تصحیفات و تصحیح آن، بسیار راه‌گشاست.

#مراجعه به اصول روایی و منابع دست اول

  #مراجعه به شروح کتب حدیثی و نیز جوامع روایی ثانوی، مانند الوافی، وسائل الشیعه و بحار الانوار و یا شروح کتب حدیثی؛ مانند [[مرآة العقول]]، [[لوامع صاحبقرانی]]، [[ملاذ الاخیار]] و [[استقصاء الاعتبار]]

#مراجعه به منابع روایی اهل سنّت  

#مقایسه و مطابقت دادنِ روایات هم‌مضمون یا مشابه که در ابواب گوناگون یک کتاب و یا کتب متعدد روایی آمده است. در این مقایسه تصحیفات احتمالی راه‌یافته به متن حدیث تا حد زیادی قابل شناسایی است.  

#از دیگر راه‌های کشف تصحیفات، اجمال و نارسایی متنی است. برخی از محقّقان به عنوان

یک قاعده بر این باورند که «هر جایی که معنای عبارتْ متکلّفانه است، اصل، مصحّف بودن عبارت است»

#وجود ناسازگاری ظاهری آن با مسلمات و بدیهیات شرعی و عقلی است.