قبرستان تخت فولاد: تفاوت میان نسخه‌ها

تخت فولاد به دلیل وسعت، کثرت مشاهیر مدفون در آن و وجود ابنیه ارزشمند تاریخی یکی از مهمترین محوطه‌های تاریخی و فرهنگی [[ایران]] محسوب می‌شود. این گورستان به '''مزار بابا رکن الدین''' نیز معروف است.

در سبب نام‌گذاری این گورستان به تخت فولاد، روایت‎های گوناگونی هست که برای برخی از آن‌ها سند استواری در دست نیست از جمله آن‌که [[امام حسن(ع)]] تختی از فولاد برای بی‌اثر کردن جادوی [[یهود|یهودیان]] در آن ساخت، این سخن مورد مناقشه قرار گرفته است؛<ref>گزی برخواری، ص۳۴ـ ۳۵</ref> نظر دیگر آن‌که در اوایل قرن پنجم، در ری پسر پولاد، از اتباع بُوَیهیان ([[آل بویه]])، یاغی شد و تولیت [[اصفهان]] را به او دادند و تخت فولاد منسوب به پدر اوست که تخته سنگی ساخته بود و بر روی آن می‌نشست.<ref>جابری انصاری، ۱۳۷۸ش، ج ۲، ص۱۲۲</ref> محل این سنگ و قبر فولاد در غرب غسال‌خانه‌ای قرار داشت که در ۱۳۶۶ش به منظور ایجاد میدان میوه ویران شد.<ref>مهدوی، ص۲۱</ref> به گفته جمشید مظاهری، تخته سنگ مذکور منسوب به استاد فولادِ حلوایی است که سنگ گور وی با تاریخ محرّم ۹۵۹ هم اکنون در حیاط مرکز تلفن تخت فولاد واقع است. استاد فولاد ظاهراً از جوانمردان روزگار خود بوده است و مردم او را از اولیا می‌دانند و از کرامات او حکایت می‌کنند.<ref>جابری انصاری، ۱۳۷۸ش، ج ۲، یادداشتهای مظاهری، ص۲۱۱ـ۲۱۲</ref>

قبرستان تخت فولاد ۱۳۰۰ تا ۱۳۰۸ آبادی مختصری داشت و باغ سعادت آباد حد شمالی آن را تشکیل می‌داد. قبرستانی وسیع و تکیه میرفندرسکی و بقعه لسان الارض در شمال شرقی و مسجد مصلاّ در غرب آن قرار داشت. مصلاّی تخت فولاد که بعد از ۱۳۰۰ ساخته شده است، حدود بیست جریب مساحت دارد.<ref>جابری انصاری، ۱۳۷۸ش، ج ۲، ص۱۴۳</ref> در ۱۳۱۸ در مغرب دروازه تخت فولاد ـ که سابقاً معبر کاروان فارس بوده ـ [[مسجد و مدرسه رکن الملک]] ساخته شده است.<ref>همانجا؛ نیز رجوع کنید بههنرفر، ص۸۰۵ ـ۸۰۶</ref>

از حدود ۱۳۳۵ تا ۱۳۵۰ش بخش‌های بیشتری از شهر به سوی منطقۀ تخت فولاد توسعه یافت.<ref>شفقی، نقشهش ۱۵</ref> در نیم قرن اخیر در این منطقه تحولاتی روی داده است که از مهمترین آنهاست: تغییر بافت معماری و شهرسازی؛ در محدوده شهری قرارگرفتن تخت فولاد، به ویژه سکونت جمع کثیری از حاشیه نشینان شهر در جوار مقابر و تکایای آن؛ ایجاد بناها و بقاع جدید در آنجا.

در طی سالها، تعداد زیادی از تکیه‌ها و قبرهای تخت فولاد تخریب شده است، از جمله تکیه نواب، قبر [[فاضل اردستانی]] از علمای عهد صفوی، قبر ضیاء شاعر و خطاط، قبر دامی شاعر، سردابِ اعقاب میرمحمدصادق موسوی خواجویی در جنوب تکیه خاتون آبادی‌ها و قبر [[ملا عبدالقادر عاشق آبادی]]، عارف مشهور اواخر عهد صفوی. اراضی این مکان‌ها یا به خانه و مغازه تبدیل شده یا به سبب تعریض خیابان و تسطیح جاده از میان رفته است.<ref>مهدوی، ص۲۲۲، ۲۲۴</ref> انتقال آثار مقبره ملامحمد صادق پلوی اردستانی از کنار پل خواجو به تکیه کازرونی و ساختن مرکز مخابرات روبروی تکیه آغاباشی در چند سال گذشته از مهمترین تغییرات در این گورستان است.<ref>رفیعی مهرآبادی، ص۲۱؛ جابری انصاری، ۱۳۷۸ش،ج ۲، یادداشتهای مظاهری، همانجا</ref>

تخت فولاد از زمان متروک شدن گورستانهای داخل شهر تا ۱۳۶۳ش ـ که گورستان شهر در باغ رضوان ایجاد شد ـ تنها گورستان اصفهان بود<ref>جابری انصاری، ۱۳۷۸ش، ج ۲، ص۱۷۰؛ مهدوی، ص۱۴</ref> اما امروزه فقط شهدا را در آن به خاک می‌سپارند.

تخت فولادِ کنونی از جنوب به خیابان‌های سعادت‌آباد و خیابان سجاد، از غرب به خیابان [[جهانگیرخان قشقایی]]، از شمال به کوچة تکیه میر و کوچه شهید مصطفی کیانی و از شرق و جنوب شرقی به بخش دیگری از خیابان سجاد محدود است و برخی تکیه‌ها و مقابر از این محدوده بیرون‌اند. بین تکایا و مقابر محدوده تخت فولاد، منازل مسکونی متعددی به صورت حاشیه‌نشین وجود دارد. در سالهای اخیر نمازهای اعیاد، به امامت آیت‌اللّه شیخ [[عباسعلی ادیب]]، در مکان مصلاّی این منطقه اقامه شده است. پیشینه معنوی، رخدادهای عبادی و آیینی، وجود مساجد و زیارتگاه‌ها و مصلاّی وسیعِ در حال ساخت با بنایی بسیار عظیم و معماری ویژه و مأذنه‌های بسیار بلند، گواه توجه خاص به منطقه در دوران کنونی است.

* مسعودمیرزا بن ناصر ظلّالسلطان، خاطرات ظل السلطان، چاپ حسین خدیوجم، تهران، ۱۳۶۸ ش.

* مصلح الدین مهدوی، لسان الارض، یا، تاریخ تخت فولاد، اصفهان، ۱۳۷۰ش.

* لطف اللّه هنرفر، گنجینة آثار تاریخی اصفهان، اصفهان، ۱۳۴۴ ش.