کاربر ناشناس
جبل‌عامل: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
imported>Mahboobi بدون خلاصۀ ویرایش |
imported>Mahboobi بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{در دست ویرایش ۲|ماه=فوریه|روز=۲۶|سال=۲۰۱۵|چند = 2}} | {{در دست ویرایش ۲|ماه=فوریه|روز=۲۶|سال=۲۰۱۵|چند = 2}} | ||
جبل | '''جبل عامل'''، به سرزمین های ساحلی و کوهستانیِ جنوب [[لبنان]] اطلاق می گردد. این منطقه سرزمین [[شیعیان]] شمرده می‌شود و اهالی آن پیش از دیگر شهر‌ها به تشیع گرویده اند. در سده‌های دهم و یازدهم، بر اثر فشار دولت عثمانی از یک سو و دعوت حکومت شیعیِ تازه تأسیس [[صفویه|صفوی]] از سوی دیگر، بسیاری از علمای جبل عامل به [[ایران]] هجرت کردند. | ||
حوزه علمیه جبل عامل با حضور شهید ثانی رونق علمی یافت و به تدریج یکی از بزرگ‌ترین حوزه‌های علمیه شیعه شد؛ این حوزه تا اواخر قرن دوازدهم، بزرگ‌ترین حوزه علمیه شیعی شناخته می‌شد. | |||
امروزه ۹۰% جمعیت این منطقه شیعه دوازده امامی هستند. | |||
==جغرافیا== | ==جغرافیا== | ||
به سرزمین های ساحلی و کوهستانیِ جنوب [[لبنان]] منطقه جبل عامل گفته می شود و حدود این منطقه دقیقاً مشخص نیست. جبل عامل تقریباً از شمال به رود اَوَّلی (نام قدیم آن: فرادیس) در شمال صیدا، از جنوب به رود قَرْن (نام قدیم آن: ابوفَطْرَس / نهرفطرس) در شمال شهر نَهاریّه (در [[فلسطین]])، از مشرق تا دریاچه حوله (معروف به اردن کوچک) و رود حاصبیا، و از مغرب به دریای مدیترانه محدود می‌گردد.<ref> محسن امین، ۱۴۰۳ ب، ص ۶۱ـ۶۶؛ حسن امین، ص ۳۶؛ ظاهر، ۱۴۲۳، ص ۲۳ </ref> | به سرزمین های ساحلی و کوهستانیِ جنوب [[لبنان]]، منطقه جبل عامل گفته می شود و حدود این منطقه دقیقاً مشخص نیست. جبل عامل تقریباً از شمال به رود اَوَّلی (نام قدیم آن: فرادیس) در شمال صیدا، از جنوب به رود قَرْن (نام قدیم آن: ابوفَطْرَس / نهرفطرس) در شمال شهر نَهاریّه (در [[فلسطین]])، از مشرق تا دریاچه حوله (معروف به اردن کوچک) و رود حاصبیا، و از مغرب به دریای مدیترانه محدود می‌گردد.<ref> محسن امین، ۱۴۰۳ ب، ص ۶۱ـ۶۶؛ حسن امین، ص ۳۶؛ ظاهر، ۱۴۲۳، ص ۲۳ </ref> | ||
میانگین طول منطقه جبل عامل از شمال تا جنوب حدود هشتاد کیلومتر و میانگین عرض منطقه از مشرق تا مغرب حدود چهل کیلومتر، و در نتیجه، مساحت منطقه جبل عامل حدود ۳۲۰۰ کیلومتر مربع است.<ref> حسن امین، ص ۳۷ </ref> جبل عامل در تقسیمات کشوری لبنان مدتی به عنوان محافظه (تن‌ها منطبق بر محافظه نبطیّه کنونی) به کار رفت. <ref> اطلس لبنان و العالم، ص ۷۴ </ref> در تقسیمات کشوری کنونی، بیشتر منطقه جبل عامل جزو استان های نبطیّه و لبنان جنوبی است. ارتفاعات مشرق شهر [[بنت جبیل|بِنْت جُبَیل]]، در جنوب لبنان، نیز جبل عامل نامیده می‌شود. | میانگین طول منطقه جبل عامل از شمال تا جنوب حدود هشتاد کیلومتر و میانگین عرض منطقه از مشرق تا مغرب حدود چهل کیلومتر، و در نتیجه، مساحت منطقه جبل عامل حدود ۳۲۰۰ کیلومتر مربع است.<ref> حسن امین، ص ۳۷ </ref> جبل عامل در تقسیمات کشوری لبنان مدتی به عنوان محافظه (تن‌ها منطبق بر محافظه نبطیّه کنونی) به کار رفت. <ref> اطلس لبنان و العالم، ص ۷۴ </ref> در تقسیمات کشوری کنونی، بیشتر منطقه جبل عامل جزو استان های نبطیّه و لبنان جنوبی است. ارتفاعات مشرق شهر [[بنت جبیل|بِنْت جُبَیل]]، در جنوب لبنان، نیز جبل عامل نامیده می‌شود. | ||
| خط ۴۳: | خط ۴۷: | ||
جبل عامل به دلایل گوناگون سرزمین مقدّس به شمار می‌رود، از جمله به سبب وجود مزارات بسیاری از پیامبران، اولیا و بزرگانی چون [[یوشع بن نون]] وصی [[حضرت موسی|موسی علیه السلام]] و [[حزقیل]] پیامبر؛ <ref> محسن امین، ۱۴۰۳ ب، ص ۱۷۸ـ۱۸۰ </ref> تردد [[حضرت عیسی|حضرت مسیح علیه السلام]] در بخش های مختلف آن؛ <ref> رجوع کنید به انجیل یوحنا، ۴: ۴۳ـ۴۷؛ انجیل متی، ۲۸: ۱۰، ۱۶ </ref> و روایتی از [[پیامبر اکرم(ص)]] که الجلیل را جزو کوه های مقدّس شمرده است. <ref> ابن شداد، ج ۲، قسم ۲، ص ۳۷؛ نیز رجوع کنید بهآل سلیمان، ص ۴۲ـ۴۳ </ref> | جبل عامل به دلایل گوناگون سرزمین مقدّس به شمار می‌رود، از جمله به سبب وجود مزارات بسیاری از پیامبران، اولیا و بزرگانی چون [[یوشع بن نون]] وصی [[حضرت موسی|موسی علیه السلام]] و [[حزقیل]] پیامبر؛ <ref> محسن امین، ۱۴۰۳ ب، ص ۱۷۸ـ۱۸۰ </ref> تردد [[حضرت عیسی|حضرت مسیح علیه السلام]] در بخش های مختلف آن؛ <ref> رجوع کنید به انجیل یوحنا، ۴: ۴۳ـ۴۷؛ انجیل متی، ۲۸: ۱۰، ۱۶ </ref> و روایتی از [[پیامبر اکرم(ص)]] که الجلیل را جزو کوه های مقدّس شمرده است. <ref> ابن شداد، ج ۲، قسم ۲، ص ۳۷؛ نیز رجوع کنید بهآل سلیمان، ص ۴۲ـ۴۳ </ref> | ||
جبل عامل سرزمین [[شیعیان]] شمرده می‌شود | جبل عامل سرزمین [[شیعیان]] شمرده می‌شود و اهالی آن پیش از دیگر شهر‌ها به تشیع گرویدند و این به زمان تبعید [[ابوذر غفاری]] (جُندب بن جُناده) به شام در سال ۲۴، در دوران خلافت [[عثمان بن عفان]] (حک: ۲۳ـ ۳۵)، باز می‌گردد. وقتی ابوذر به [[دمشق]] رسید، [[معاویة بن ابی سفیان]] (حک: ۴۱ـ۶۰) که مخالفان خود را به منطقه ساحلی شام یا جبل عامل تبعید می‌کرد، او را مانند دیگر مخالفان به این منطقه فرستاد. ابوذر در این سرزمین به معرفی و بیان دیدگاه‌هایش در باره [[خلافت]] و مقام [[حضرت علی|امیرالمؤمنان علیه السلام]] پرداخت و همین امر باعث شد معاویه او را مجدداً به [[مدینه]] باز گرداند. <ref> رجوع کنید به طبری، ج ۴، ص ۲۸۳؛ حرّعاملی، قسم ۱، ص ۱۳ </ref> برخی معتقدند که هنوز هم در دو روستای صَرفند و میس الجبل جایگاه هایی که ابوذر آراء و مطالب خود را بیان کرده است، وجود دارد و مردم آن‌ها را [[زیارت]] می‌کنند. <ref> رجوع کنید به بنوّت، ص ۳۲ـ۳۳؛ محسن امین، ۱۴۰۳ ب، ص ۸۳ ـ ۸۵ </ref> | ||
ظاهراً از قرن چهارم به بعد، تعداد شیعیان در شام و جبل عامل افزایش یافت <ref> رجوع کنید به مقدسی، ص ۱۷۹؛ ناصرخسرو، ص ۲۴؛ محمدکاظم مکی، ص ۶۲ </ref> شیعیان جبل عامل در سده‌های ششم ـ هشتم به [[رافضه]] معروف شدند. <ref> رجوع کنید به دمشقی، ص ۲۷۹؛ ابن بطوطه، ج ۱، ص ۷۹؛ قلقشندی، ت ج ۴، ص ۱۵۳ـ ۱۵۴ </ref> در اواخر قرن یازدهم، به شیعیان این منطقه اختصاصاً مَتاوِله می‌گفتند که برخی این کلمه را برگرفته از عبارت «مُتْ وَلیاً لِعلی» (با ولایت علی بمیر) می‌دانند که به تدریج به صورت متولی و سپس متوالی در آمد. <ref> رجوع کنید به محسن امین، ۱۴۰۳ ب، ص ۶۷ـ ۶۸؛ محمدکاظم مکی، ص ۶۴ـ۶۶؛ فقیه، ص ۳۱؛ نیز رجوع کنید به د. اسلام، چاپ دوم، ذیل «¦l ¦» Mutawa </ref> | ظاهراً از قرن چهارم به بعد، تعداد شیعیان در شام و جبل عامل افزایش یافت <ref> رجوع کنید به مقدسی، ص ۱۷۹؛ ناصرخسرو، ص ۲۴؛ محمدکاظم مکی، ص ۶۲ </ref> شیعیان جبل عامل در سده‌های ششم ـ هشتم به [[رافضه]] معروف شدند. <ref> رجوع کنید به دمشقی، ص ۲۷۹؛ ابن بطوطه، ج ۱، ص ۷۹؛ قلقشندی، ت ج ۴، ص ۱۵۳ـ ۱۵۴ </ref> در اواخر قرن یازدهم، به شیعیان این منطقه اختصاصاً مَتاوِله می‌گفتند که برخی این کلمه را برگرفته از عبارت «مُتْ وَلیاً لِعلی» (با ولایت علی بمیر) می‌دانند که به تدریج به صورت متولی و سپس متوالی در آمد. <ref> رجوع کنید به محسن امین، ۱۴۰۳ ب، ص ۶۷ـ ۶۸؛ محمدکاظم مکی، ص ۶۴ـ۶۶؛ فقیه، ص ۳۱؛ نیز رجوع کنید به د. اسلام، چاپ دوم، ذیل «¦l ¦» Mutawa </ref> | ||
| خط ۸۵: | خط ۸۹: | ||
شمار بسیار زیاد عالمان منطقه جبل عامل و پویایی علمی آنان موجب توجه تاریخ نگاران و محققان شده است؛ در [[تشییع جنازه]] دختر شهید ثانی، معروف به ستّ المشایخ و از مجتهدانِ شاگردپرور حوزه جبل عامل، هفتاد مجتهد حاضر بودند. <ref> حرّعاملی، قسم ۱، ص ۱۵ </ref> به نوشته فقیه، <ref> فقیه، ص ۱۰ </ref> وقتی در ۱۱۹۵، به دستور احمدپاشا جزّار، والی عثمانی صیدا، آثار و تألیفات عالمان جبل عامل سوزانده شد، حجم این آثار به اندازه‌ای بود که مأموران حکومت تا هفت روز در عکّا به سوزاندن کتاب مشغول بودند. <ref> برای اطلاع از عالمان جبل عامل، به ویژه برآمدگان حوزه آن رجوع کنید بهحرّ عاملی، ۱۳۶۲ ش </ref> | شمار بسیار زیاد عالمان منطقه جبل عامل و پویایی علمی آنان موجب توجه تاریخ نگاران و محققان شده است؛ در [[تشییع جنازه]] دختر شهید ثانی، معروف به ستّ المشایخ و از مجتهدانِ شاگردپرور حوزه جبل عامل، هفتاد مجتهد حاضر بودند. <ref> حرّعاملی، قسم ۱، ص ۱۵ </ref> به نوشته فقیه، <ref> فقیه، ص ۱۰ </ref> وقتی در ۱۱۹۵، به دستور احمدپاشا جزّار، والی عثمانی صیدا، آثار و تألیفات عالمان جبل عامل سوزانده شد، حجم این آثار به اندازه‌ای بود که مأموران حکومت تا هفت روز در عکّا به سوزاندن کتاب مشغول بودند. <ref> برای اطلاع از عالمان جبل عامل، به ویژه برآمدگان حوزه آن رجوع کنید بهحرّ عاملی، ۱۳۶۲ ش </ref> | ||
در سده‌های دهم و یازدهم، بر اثر فشار دولت عثمانی از یک سو و دعوت حکومت شیعیِ تازه تأسیس [[صفویه|صفوی]] از سوی دیگر، بسیاری از علمای جبل عامل به [[ایران]] هجرت کردند. این مهاجرت نقطه عطفی در تاریخ ایران و شیعه به شمار می‌آید و بررسی های چندی در باره کیفیت و تأثیرات آن صورت گرفته است. از جمله این بررسی‌ها کتاب الهجرة العاملیّة الی ایران فی العصر الصفوی (بیروت ۱۴۱۰/۱۹۸۹) تألیف جعفر مهاجر، و کتاب مهاجرت علمای شیعه از جبل عامل به ایران در عصر صفوی (تهران ۱۳۷۷ ش) تألیف مهدی فرهانی منفرد شایان ذکر است. در دوران حکومت احمدپاشا جزار نیز، سختگیری های وی بر علمای جبل عامل سبب مهاجرت شمار دیگری از آنان شد، تا حدی که بیش از هفتاد عالم از جبل عامل گریختند و راهی ایران و [[عراق]] شدند. <ref> آل صفا، ص ۲۷۱؛ محمدکاظم مکی، ص ۹۷؛ نیز رجوع کنید به ابن صعب، ص ۱۰۳ـ۱۲۲ </ref> | در سده‌های دهم و یازدهم، بر اثر فشار دولت عثمانی از یک سو و دعوت حکومت شیعیِ تازه تأسیس [[صفویه|صفوی]] از سوی دیگر، بسیاری از علمای جبل عامل به [[ایران]] هجرت کردند. این مهاجرت نقطه عطفی در تاریخ ایران و شیعه به شمار می‌آید و بررسی های چندی در باره کیفیت و تأثیرات آن صورت گرفته است. از جمله این بررسی‌ها کتاب [[الهجرة العاملیة الی ایران فی العصر الصفوی (کتاب)|الهجرة العاملیّة الی ایران فی العصر الصفوی]] (بیروت ۱۴۱۰/۱۹۸۹) تألیف جعفر مهاجر، و کتاب [[مهاجرت علمای شیعه از جبل عامل به ایران در عصر صفوی (کتاب)|مهاجرت علمای شیعه از جبل عامل به ایران در عصر صفوی]] (تهران ۱۳۷۷ ش) تألیف مهدی فرهانی منفرد شایان ذکر است. در دوران حکومت احمدپاشا جزار نیز، سختگیری های وی بر علمای جبل عامل سبب مهاجرت شمار دیگری از آنان شد، تا حدی که بیش از هفتاد عالم از جبل عامل گریختند و راهی ایران و [[عراق]] شدند. <ref> آل صفا، ص ۲۷۱؛ محمدکاظم مکی، ص ۹۷؛ نیز رجوع کنید به ابن صعب، ص ۱۰۳ـ۱۲۲ </ref> | ||
شماری از عالمان عاملی نیز به [[هند]] رفتند و در آنجا مناصب علمی و سیاسی یافتند، از جمله خواهرزاده [[شیخ بهائی]] به نام [[محمدبن علی خاتون]] (متوفی ۱۰۴۹) که میان دربار هند و ایران، به مقام سفارت رسید. <ref> حرّعاملی، قسم ۱، ص ۱۴۱ـ۱۵۴، ۱۶۹؛ مروّه، ص ۴۴ـ۵۹؛ فقیه، ص ۶۶، ۹۳ـ۹۴؛ محسن امین، ۱۴۰۳ الف، ج ۹، ص ۱۶۷ـ۱۷۷، ۲۳۴ـ۲۳۹، ج ۱۰، ص ۱۰ـ۱۱ </ref> | شماری از عالمان عاملی نیز به [[هند]] رفتند و در آنجا مناصب علمی و سیاسی یافتند، از جمله خواهرزاده [[شیخ بهائی]] به نام [[محمدبن علی خاتون]] (متوفی ۱۰۴۹) که میان دربار هند و ایران، به مقام سفارت رسید. <ref> حرّعاملی، قسم ۱، ص ۱۴۱ـ۱۵۴، ۱۶۹؛ مروّه، ص ۴۴ـ۵۹؛ فقیه، ص ۶۶، ۹۳ـ۹۴؛ محسن امین، ۱۴۰۳ الف، ج ۹، ص ۱۶۷ـ۱۷۷، ۲۳۴ـ۲۳۹، ج ۱۰، ص ۱۰ـ۱۱ </ref> | ||