جمهوری آذربایجان: تفاوت میان نسخه‌ها

جمهوری آذربایجان (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۲۹ دسامبر ۲۰۱۹، ساعت ۱۶:۴۷

۱٬۱۶۱ بایت حذف‌شده ، ‏۲۹ دسامبر ۲۰۱۹

جز

بازنویسی پیشینه و تقسیمات اولیه و اضافه کردن نقشه

دیداریویکی‌متن

کاربر ناشناس

imported>Fayaz

@@ خط ۱۰: / خط ۱۰: @@
 | نام رسمی =جمهوری آذربایجان
 | دین رسمی =[[اسلام]]
-| جمعیت کل =۹.۵۳۳.۷۱۳ نفر
+| جمعیت کل =۱۰میلیون نفر(۲۰۱۹م)
 | مساحت =۸۶٬۶۰۰ کیلومتر مربع
 | حکومت = جمهوری
@@ خط ۲۰: / خط ۲۰: @@
 | سایت =
 | پیشینه اسلام = قرن اول قمری
-| جمعیت مسلمانان = ۸،۷۹۵،۰۰۰ ([http://www.pewforum.org/2011/01/27/table-muslim-population-growth-by-country/ مرکز تحقیات pew در ۲۰۱۰])
+| جمعیت مسلمانان =
-| جمعیت =۶،۹۰۰،۰۰۰
+| جمعیت =
 | پیشینه =دوران [[صفویه]]
 | درصد به جمعیت کشور = ۸۵٪
@@ خط ۴۳: / خط ۴۳: @@
 | اجتماعی =
 }}
-'''آذربایجان''' کشوری در شمال [[ایران]] و در غرب دریاچه خزر است. بیش از ۹۹٪ مردم این کشور [[مسلمان]] هستند و حدود ۸۵٪ آنها از مذهب [[تشیع]] پیروی می‌کنند. این سرزمین تا حدود دویست سال پیش تحت تسلط حکومت ایران بود ولی در جنگ ایران و [[روسیه]]، حاکمیت روسیه بر آن واقع شد. شهرهای [[نارداران]]، [[شماخی]] و [[گنجه]] از مراکز اصلی تشیع در این سرزمین است. مزار [[بی‌بی هیبت]] و [[امامزاده رحیمه خانم]] از زیارت‌گاه‌ها و مراکز تجمع شیعیان است.
+'''آذربایجان''' کشوری در شمال [[ایران]] و در غرب دریاچه خزر است. بیش از ۹۹٪ مردم این کشور [[مسلمان]] هستند و حدود ۸۵٪ آنها از مذهب [[تشیع]] پیروی می‌کنند. شهرهای [[نارداران]]، [[شماخی]] و [[گنجه]] از مراکز اصلی تشیع در این سرزمین است. مزار [[بی‌بی هیبت]] و [[امامزاده رحیمه خانم]] از زیارت‌گاه‌ها و مراکز تجمع شیعیان است.
 ==موقعیت جغرافیایی==
-{{موقعیت جغرافیایی
+[[پرونده:Azerbijan.jpg|بندانگشتی]]
-| مرکز = {{پرچم‌ها|آذربایجان}} آذربایجان
+جمهوری آذربایجان با ۸۶۶۰۰ کیلومتر مربع مساحت در غرب دریای خزر و شمال [[ایران]] قرار دارد. اذربایجان از شمال با جمهوری خودمختار [[داغستان]] (روسیه)، از شمال غرب با [[گرجستان]]، از غرب با ارمنستان و از طریق نخجوان با [[ترکیه]] همسایه  است. اذربایجان از طریق دریای خزر با [[ترکمنستان]] و [[قزاقستان]] نیز مرز آبی دارد. این کشور از شمال به رشته کوه‌های [[قفقاز]] و از جنوب به رودخانه ارس محدود است.<ref>رضا، دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، ۱۳۶۹ش، ج۱، ص۲۴۴-۲۳۷.</ref> رود کُر یا کور از میان این کشور می‌گذرد.<ref>رضا، دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، ۱۳۶۹ش، ج۱، ص۲۴۴-۲۳۷.</ref>
-| شمال = {{پرچم گرجستان}} [[گرجستان]]- {{پرچم روسیه}} [[روسیه]]
-| شرق = دریای خزر
-| جنوب = {{پرچم ایران}} [[ایران]]
-| غرب = {{پرچم ارمنستان}} [[ارمنستان]]
-| تصویر =
-}}
-جمهوری آذربایجان با ۸۶۶۰۰ کیلومتر مربع مساحت در منتهی الیه جنوب شرقی اروپا قرار گرفته و از شمال با کشورهای روسیه و گرجستان، از غرب با جمهوری ارمنستان، از جنوب با ایران و از شرق نیز با دریای خزر مرزی به طول ۸۰۰ کیلو متر دارد. این کشور در جنوب رشته کوه‌های قفقاز و شمال رودخانه ارس واقع شده است.
-==تقسیمات کشوری==
-[[پرونده:موقعیت باکو.png|بندانگشتی|باکو پایتخت آذربایجان]]
-آذربایجان از سه بخش تشکیل شده است:
-#بخش اصلی: بخش اصلی آذربایجان کشور آذربایجان است و بر اساس تقسیمات کشوری به چند استان و شهرستان (رایون) تقسیم می‌شود.{{سخ}}
-#جمهوری خودمختار [[نخجوان]]: این منطقه واحد برونکان کشور آذربایجان را تشکیل داده، به صورت منطقه حائل بین [[ایران]] و [[ارمنستان]] قرار گرفته و گمرک اصلی جلفا نیز در مرز آن قرار دارد.{{سخ}}
-#منطقه مورد مناقشه قره باغ: این منطقه منشأ بحران و درگیری بین آذربایجان و ارمنستان است. منطقه قره باغ از سال ۱۹۹۴ میلادی در اشغال ارمنستان است.<ref>[http://www.hawzah.net/fa/magazine/magart/89/3391/15623 در جمهوری آذربایجان چه می‌گذرد؟]</ref> <ref>[http://www.parsine.com/fa/news/12977 گره کور قره‌باغ؛ حق با آذربایجان است یا ارمنستان؟]</ref>{{سخ}} آذربایجان هرساله در روز ۳۱ مارس مراسم‌هایی تحت عنوان سالروز قتل عام آذربایجانی‌ها برگزار می‌کند.<ref>[http://lib.aliyev-heritage.org/pe/9159202.html پیام حیدر علی‌اف رئیس جمهوری آذربایجان به مردم به مناسبت ۳۱ مارس- روز قتل عام آذربایجانی‌ها]</ref> و آذربایجانی‌ها مدعی‌اند که نظامیان کشور ارمنستان، عده بسیاری از مردم منطقه قره باغ را کشته و به نوعی نسل‌کشی در این منطقه انجام داده‌اند.<ref>[http://lib.aliyev-heritage.org/pe/81651323.html نسل کشی خوجالی جنایتی علیه بشریت است]</ref>
-==تاریخچه شکل‌گیری==
-این منطقه با انعقاد عهدنامه‌های [[عهدنامه گلستان|گلستان]] (۳ آبان ۱۱۹۲ش/ ۱۲ اکتبر ۱۸۱۳) و [[عهدنامه ترکمنچای|ترکمنچای]] (ا اسفند ۱۲۰۶ش/۱۰ فوریه ۱۸۲۸) از ایران جدا شد و به تصرف [[روسیه]] درآمد. پس از فروپاشی شوروی در سال ۱۹۹۱، جمهوری آذربایجان در ۱۸ اکتبر اعلام استقلال نمود و به عنوان یک واحد سیاسی مستقل در عرصه بین‌المللی به رسمیت شناخته شد.
-==نام‌های تاریخی آذربایجان ==
-این کشور تا قبل از سال ۱۹۱۸ میلادی (۱۲۹۷ش) به نام‌های دیگری شناخته می‌شد. «آلبانیا»، «اردان»، «اران» و «الران» و «اران و شروان» دیگر نام‌های این سرزمین در طول تاریخ است.<ref>[http://www.cgie.org.ir/fa/publication/entryview/8687 دایره المعارف بزرگ اسلامی، ج۷، مدخل اران.]</ref> اما در آن سال و پس از کودتای مساواتیان این کشور، جمهوری آذربایجان نامیده شد و از آن پس تلاش‌هایی برای هویت بخشی تاریخی به آذربایجان، به عنوان کشوری با این اسم با سابقه تاریخی طولانی صورت پذیرفت؛ مثلا در کتاب‌های درسی جمهوری آذربایجان، ادعا شده است، ۵۰۰ سال قبل کشوری به نام آذربایجان وجود داشته که اردبیل و تبریز هم جزو آن بودند وایرانیان از زمان کوروش(بزرگ) به این سرزمین تجاوز می‌کرده‌اند.
-در کتاب‌های درسی دولت باکو نسبت به ۹ استان ایران ادعای ارضی شده و حتی جالب این که [[مازندران]] و [[گیلان]] هم بخشی از آذربایجان محسوب شده‌اند. همچنین در کتاب‌های درسی و رسمی "هنر" در جمهوری آذربایجان، همه هنرهای ایرانی، آذری فرض و تعریف شده‌اند.<ref>[http://www.tabnak.ir/fa/pages/?cid=76774 آذربایجان و اران تاج‌سر تفکیک‌ناپذیر ایران]</ref>
-==اقوام ساکن در آذربایجان==
-در آذربایجان اقوام زیادی ساکن هستند که عبارتند از: آذری‌ها، لزگی‌ها، روس‌ها، ارمنی‌ها، تالش‌ها، آواره‌ها، ترکمن‌ها، تاتارها، اکراینی‌ها، سخورها، گرجی‌ها، کردها، تات‌ها، یهودی‌ها، آدین‌ها و دیگر اقوام.
-آذری‌ها با داشتن جمعیتی معادل ۸۲/۷ درصد جمعیت، در اکثریت هستند.<ref>ولی جباری، شیعیان جمهوری آذربایجان، مؤسسه شیعه شناسی، ص۸۲.</ref>
+===تقسیمات کشوری===
+[[پرونده:کشور اذربایجان.jpg|بندانگشتی]]
+آذربایجان دارای ۵۹ بخش، ۱۱ شهر و یک جمهوری خودمختار نخجوان است.
-==ادیان و مذاهب==
+==پیشینه==
-۹۹/۲ درصد از مردم آذربایجان [[مسلمان]] هستند و مابقی مسیحی و پیروان مذاهب دیگرند. علیرغم اینکه اسلام دین رایج این کشور است؛ اما مردم آذربایجان بر اساس قومیت و فرهنگ تقسیم‌بندی شده‌اند و آذربایجان مذهب رسمی ندارد.
+در نوشته‌های مورخان باستان، نام‌های این سرزمین آلبانیا، اردان و ارّان آمده است.<ref>رضا، دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، ۱۳۶۹ش، ج۱، ص۲۴۴-۲۳۷.</ref> در یک تقسیم‌بندی، به منطقه بین رودهای کر و ارس، اران گفته می‌شد و به مناطق شمال آن، شروان.<ref>رضا، دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، ۱۳۶۹ش، ج۷، ص۴۲۴-۴۲۱.</ref> پیش از اسلام، اران در سلطه اشکانیان و سپس ساسانیان، و شروان در تسلط روم بود.<ref>رضا، دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، ۱۳۶۹ش، ج۷، ص۴۲۴-۴۲۱.</ref> در این زمان، مسیحیت ارمنی، در بخشی از شروان رواج یافته بود.<ref>رضا، دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، ۱۳۶۹ش، ج۷، ص۴۲۴-۴۲۱.</ref> در ۶۲۸م ترکان و خزرها به اران حمله کردند و تصرف کردند.<ref>رضا، دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، ۱۳۶۹ش، ج۷، ص۴۲۴-۴۲۱.</ref> در ۲۵ق/۶۴۷م در خلافت عثمان، ارمنستان و گرجستان و اران توسط مسلمانان فتح شد.<ref>رضا، دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، ۱۳۶۹ش، ج۷، ص۴۲۴-۴۲۱.</ref> در عهد بنی‌عباس، اران خراج‌گذار بود. در ۳۳۳ق/۹۴۴م، اقوام شمالی به اران حمله کردند. سلجوقیان در نیمه قرن پنجم قمری، اران را فتح کردند. <ref>رضا، دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، ۱۳۶۹ش، ج۷، ص۴۲۴-۴۲۱.</ref> پس از چندی، بخشی از اران تحت نفوذ والیان اذربایجان و بخش دیگر تحت حاکمیت ترکان غز یا شروان‌شاهان قرار گرفت و زبان ترکی در آن رواج یافت.<ref>رضا، دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، ۱۳۶۹ش، ج۷، ص۴۲۴-۴۲۱.</ref> از ابتدای قرن هفتم قمری (۱۳م) به ترتیب مغولان، ایلخانیان، قره‌قویونلوها، تیموریان و صفویان
+این سرزمین را در دست داشتند. با انتقال پایتخت صفویه به اصفهان و ضعف شاهان آن، چند خان‌نشین و حکومت محلی در شهرهای مختلف این منطقه بوجود آمد.<ref>رضا، دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، ۱۳۶۹ش، ج۱، ص۲۴۴-۲۳۷.</ref> در ۱۱۸۴ش/۱۸۰۵م دولت روس، خان‌های قره‌باغ و شکی را به تابعیت خود درآورد. پس از پایان جنگهای ایران و روس، در دو معاهده ترکمان‌چای و گلستان، مناطق ۱۹۱۸مدیگری از شمال ایران به روسیه ملحق شد.<ref>رضا، دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، ۱۳۶۹ش، ج۱، ص۲۴۴-۲۳۷.</ref> در ۱۲۹۷ش/۱۹۱۸م همزمان با انقلاب بلشویکها در روسیه و ورود نیروهای عثمانی به قفقاز، حزب مساواتیان در تفلیس دولتی تشکیل داده و نام آن را جمهوری آذربایجان نهادند. دوسال بعد، در ۱۲۹۹ش/۱۹۲۰م کمیته موقت انقلابی، دولت مساواتیان را ساقط کرده و دولت جمهوری شوروی سوسیالیستی آذربایجان پا گرفت.<ref>رضا، دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، ۱۳۶۹ش، ج۱، ص۲۴۴-۲۳۷.</ref> آذربايجان در پی فروپاشی شوروی، در آبان ۱۳۷۰ش(كتبر۱۹۹۱م) به استقلال دست یافت.
-۸۵ درصد از جمعیت مسلمان این کشور [[شیعه]] و ۱۵ درصد [[اهل تسنن]] می‌باشند. اکثریت شیعیان دوازده امامی هستند.
+==جمعیت، ادیان و اقوام ==
+جمعیت آذربایجان درسال ۲۰۱۵م برابر ۹.۵۳۳.۷۱۳ نفر برآورد شده است.<ref>http:// www.countrymeters.info/en/Azerbaijan</ref> در آذربایجان اقوام زیادی ساکن هستند که عبارتند از: آذری‌ها، لزگی‌ها، روس‌ها، ارمنی‌ها، تالش‌ها، آواره‌ها، ترکمن‌ها، تاتارها، اکراینی‌ها، سخورها، گرجی‌ها، کردها، تات‌ها، یهودی‌ها، آدین‌ها و دیگر اقوام. آذری‌ها بزرگترین قوم هستند.<ref>ولی جباری، شیعیان جمهوری آذربایجان، مؤسسه شیعه شناسی، ص۸۲.</ref>
-مهاجرانی مسیحی نیز مقیم باکو هستند و حکومت به آنها اجازه داده آزادانه مراسم عبادی خود را برگزار کنند. در آذربایجان یک گروه کوچک یهودی نیز زندگی می‌کنند و در سه معبد که یکی از آنها در باکو قرار دارد به انجام مناسک دینی خود می‌پردازند.
+===ادیان و مذاهب===
+طبق ماده ۴۸ قانون‌اساسی آذربایجان، حکومت این کشور، یک دولت غیر مذهبی است و مذهب رسمی ندارد. ۹۹/۲ درصد از مردم آذربایجان [[مسلمان]] هستند و مابقی مسیحی و پیروان مذاهب دیگرند. ۸۵ درصد از جمعیت مسلمان این کشور [[شیعه]] و ۱۵ درصد [[اهل تسنن]] می‌باشند. اکثریت شیعیان دوازده امامی هستند. مهاجرانی مسیحی نیز مقیم باکو هستند و حکومت به آنها اجازه داده آزادانه مراسم عبادی خود را برگزار کنند. در آذربایجان یک گروه کوچک یهودی نیز زندگی می‌کنند و در سه معبد که یکی از آنها در باکو قرار دارد به انجام مناسک دینی خود می‌پردازند.{{مدرک}}
-=== جمعیت شیعیان===
+===شیعیان===
-جمعیت آذربایجان درسال ۲۰۱۵م برابر ۹.۵۳۳.۷۱۳ نفر برآورد شده است.<ref>http:// www.countrymeters.info/en/Azerbaijan</ref> از این تعداد بنابر آمار
+بنابر آمار سایت CIA در سال (۲۰۱۴ م) تعداد شیعیان۶.۹۰۰.۰۰۰ نفر<ref> به آدرس اینترنتی www.cia.gorlibrary</ref> و بنابر آمار سایت rerigiousfreedom در سال (۲۰۱۵ میلادی،) تعداد شیعیان۷.۵۰۰.۰۰۰ نفر است.<ref>به آدرس اینترنتی www.religiousfreedomlib</ref>
-سایت CIA در سال (۲۰۱۴ م) تعداد شیعیان۶.۹۰۰.۰۰۰ نفر<ref> به آدرس اینترنتی www.cia.gorlibrary</ref> و بنابر آمار سایت rerigiousfreedom در سال (۲۰۱۵ میلادی،) تعداد شیعیان۷.۵۰۰.۰۰۰ نفر است.<ref>به آدرس اینترنتی www.religiousfreedomlib</ref>
 {{Pie chart
@@ خط ۹۹: / خط ۷۸: @@
 }}
-===اهل سنت آذربایجان===
+===مذاهب و فرقه‌های غیر شیعه===
-سنی‌های آذربایجان دو دسته هستند. سنی‌های بومی عموماً در مناطق حاشیه‌ای و در نزدیکی مرزهای شمال شرقی و شمالی و جنوبی و جنوب‌شرقی زندگی می‌کنند. در باکو محل تمرکز فعالیت‌های شهروندان سنی مذهب مسجد تاریخی "اژدربیگ" است. اهل سنت در دستگاه‌های دولتی جایگاه درخور توجهی ندارند و اهرم و ابزار تبلیغاتی قوی و مؤثری نظیر رسانه‌های دیداری، نوشتار و الکترونیکی به صورت چشمگیر ندارند.
+سنی‌های بومی یا قدیمی اذربایجان در مناطق مرزی زندگی می‌کنند. محل تمرکز فعالیت‌های [[اهل سنت]] در باکو، مسجد تاریخی "اژدربیگ" است. {{یادداشت|اهل سنت در دستگاه‌های دولتی جایگاه درخور توجهی ندارند و اهرم و ابزار تبلیغاتی قوی و مؤثری نظیر رسانه‌های دیداری، نوشتار و الکترونیکی به صورت چشمگیر ندارند.}} [[ترکیه]]، [[کویت]] و [[عربستان سعودی]] از چند دهه به این سو، فعالیتهایی برای ترویج عقاید مذهبی موردنظر خود در اذربایجان داشته و دارند.<ref>[http://www.ahlulbaytportal.com/fa.php/page,3201A10813.html تشیع در جمهوری آذربایجان]</ref>
-برعکس این بخش از فعالیت‌های سنی مذهب، تفکر سنی وارداتی از خارج فعال‌تر عمل می‌کند. [[ترکیه]] یکی از مؤثرترین کشورها در این زمینه محسوب می‌شود. در بین کشورهای عربی نیز [[کویت]] و [[عربستان سعودی]] بیشترین فعالیت دینی را در جمهوری آذربایجان دارند<ref>[http://www.ahlulbaytportal.com/fa.php/page,3201A10813.html تشیع در جمهوری آذربایجان]</ref>
-==فرقه‌های منحرف در آذربایجان==
-[[بهائیت]] و [[وهابیت]] در آذربایجان فعالیت دارند. فرقه بهایی در قالب دو تشکل ثبت شده و قانونی فعالیت می‌کند.
-فرقه وهابیت هم که در منطقه قفقاز عموماً از نواحی داغستان و چچنستان تغذیه می‌شود<ref>[http://www.ahlulbaytportal.com/fa.php/page,3201A10813.html تشیع در جمهوری آذربایجان]</ref> بیشتر در بین گروه‌های سنی حاشیه‌ای در آذربایجان نفوذ دارد. وهابیون آذربایجان از حمایت خاموش دولت آذربایجان برخوردار هستند و با هدف تغییر ترکیب جمعیتی جمهوری آذربایجان و مقابله با شیعیان در این کشور فعالیت دارند.<ref>[http://fa.arannews.com/mobile/?m_t=news&Type=News&id=41030.اولین شهید مبارزه با وهابیت در جمهوری آذربایجان، خبرگزرای آران پرس.]</ref>
+[[بهائیت]] و [[وهابیت]] در آذربایجان فعالیت دارند. فرقه بهایی در قالب دو تشکل ثبت شده و قانونی فعالیت می‌کند. فرقه وهابیت در منطقه قفقاز عموماً از نواحی داغستان و چچن تغذیه می‌شود<ref>[http://www.ahlulbaytportal.com/fa.php/page,3201A10813.html تشیع در جمهوری آذربایجان]</ref> و بیشتر در بین گروه‌های سنی حاشیه‌ای در آذربایجان نفوذ دارد. {{یادداشت|برخی معتقدند وهابیون آذربایجان از حمایت خاموش دولت آذربایجان برخوردار هستند و با هدف تغییر ترکیب جمعیتی جمهوری آذربایجان و مقابله با شیعیان در این کشور فعالیت دارند.<ref>[http://fa.arannews.com/mobile/?m_t=news&Type=News&id=41030.اولین شهید مبارزه با وهابیت در جمهوری آذربایجان، خبرگزرای آران پرس.]</ref>}}
-حضور و فعالیت وهابی‌ها در جمهوری آذربایجان طی ده دوازده سال گذشته باعث درگیری و اختلاف نظر میان دو نهاد دینی این کشور یعنی اداره روحانیت قفقاز و کمیته دولتی امور دینی در زمان ریاست رافق علی‌اف بر این کمیته شد.<ref>میرمحمدی، «وهابیت تهدیدی برای ثبات دینی و یکپارچگی مذهبی جمهوری آذربایجان»، روزنامه - جمهوری اسلامی، ۲۲/۰۹/۱۳۸۶</ref>
+{{یادداشت|حضور و فعالیت وهابی‌ها در جمهوری آذربایجان طی ده دوازده سال گذشته باعث درگیری و اختلاف نظر میان دو نهاد دینی این کشور یعنی اداره روحانیت قفقاز و کمیته دولتی امور دینی در زمان ریاست رافق علی‌اف بر این کمیته شد.<ref>میرمحمدی، «وهابیت تهدیدی برای ثبات دینی و یکپارچگی مذهبی جمهوری آذربایجان»، روزنامه - جمهوری اسلامی، ۲۲/۰۹/۱۳۸۶</ref>}}
 در حال حاضر گفته می‌شود تعداد سلفی‌ها در آذربایجان تقریباً ۵۰ هزار نفر است و آنها به ۴ گروه خوارج امروز، جماعت هجرت، تکفیر و اخوان تقسیم می‌شوند.<ref>بونش فرزاد رمضانی، «گفتگو با محسن پاک آیین سفیر ایران در جمهوری آذربایجان»، مرکز بین المللی مطالعات صلح در ۱۵ تیر ۱۳۹۳.</ref>