ترکیه: تفاوت میان نسخه‌ها

ترکیه (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۱۷ فوریهٔ ۲۰۲۰، ساعت ۱۷:۵۲

۱۳٬۲۹۳ بایت حذف‌شده ، ‏۱۷ فوریهٔ ۲۰۲۰

جز

حذف مطالب بدون منبع و نامربوط و اضافی

دیداریویکی‌متن

کاربر ناشناس

imported>Fayaz

@@ خط ۴۳: / خط ۴۳: @@
 | اجتماعی              = شیخ موسی آیدین
 }}
-'''ترکیه''' به ترکی استانبولی (Türkiye) با نام رسمی '''جمهوری ترکیه'''، کشوری در جنوب شرقی [[اروپا]] و شمال غربی [[آسیا]] است. ترکیه دو همسایه اروپایی و شش همسایه آسیایی دارد و با [[ایران]] حدود ۴۵۴ کیلومتر مرز مشترک دارد.
+'''ترکیه''' به ترکی استانبولی (Türkiye) با نام رسمی '''جمهوری ترکیه'''، کشوری در جنوب شرقی [[اروپا]] و شمال غربی [[آسیا]] است. ترکیه دو همسایه اروپایی و شش همسایه آسیایی دارد و با [[ایران]] حدود ۴۵۴ کیلومتر مرز مشترک دارد. پایتخت جمهوری ترکیه شهر [[آنکارا]] و از شهرهای مهم آن می توان [[استانبول]]، ازمیر، آدانا و بورسا را نام برد.
-پایتخت جمهوری ترکیه شهر [[آنکارا]] و از شهرهای مهم آن می توان [[استانبول]]، ازمیر، آدانا، بورسا، ارضروم، قونیه، آنتالیا، وان و آغری را نام برد.
+جمهوری ترکیه حدودا ۷۲ میلیون نفر جمعیت داشته و اکثر آنان شهرنشینند. زبان رسمی مردم این کشور ترکی است. در قانون اساسی حاضر، ترکیه با نزدیک به ۹۸% [[مسلمان]]، کشوری لائیک شناخته می‌شود. از جمعیت این کشور تنها ۲ درصد را [[مسیحیت|مسیحیان]]، [[یهودیت|یهودیان]] و پیروان دیگر ادیان تشکیل می‌دهند.
-ترکیه با نام [[امپراتوری عثمانی]] در چند سدهٔ گذشته، بخش‌های بزرگی از [[خاورمیانه]] و جنوب شرقی اروپا را در دست داشت. تا اینکه پس از جنگ جهانی اول و فروپاشی امپراتوری عثمانی، جمهوری ترکیه به رهبری [[آتاترک]] در سال ۱۳۰۲ (۱۹۲۳) تأسیس شد.
-جمهوری ترکیه حدودا ۷۲ میلیون نفر جمعیت داشته و اکثر آنان شهرنشینند.
-زبان رسمی مردم این کشور ترکی است و تفاوت اندکی با زبان آذری دارد. این زبان در گذشته با خط عربی (عثمانی) نوشته می‌شد و از زمان تشکیل جمهوری ترکیه توسط آتاترک در سال ۱۳۰۲ [[هجری شمسی]] (۱۹۲۳) با خط لاتین نوشته می‌شود. ترکیه در میانه دو فرهنگ شرقی و غربی قرار دارد هرچند فرهنگ این کشور به شرق بسیار نزدیکتر است تا به غرب.
-بر اساس تدوین اولین قانون اساسی این کشور در سال ۱۹۲۴،[[اسلام]] به عنوان دین رسمی این کشور تعیین شد؛ لیکن بدنبال اصلاحات انجام شده درسال ۱۹۲۸، این بخش از قانون اساسی ترکیه حذف گردید و در حال حاضر ترکیه با نزدیک به ۹۸% [[مسلمان]]، کشوری لائیک شناخته می‌شود. از جمعیت این کشور تنها ۲ درصد را [[مسیحیت|مسیحیان]]، [[یهودیت|یهودیان]] و پیروان دیگر ادیان تشکیل می‌دهند.
 مسلمانان ترکیه بیشتر پیرو مذاهب [[اهل سنت]] هستند که از میان آنها [[حنفی‌]]ها بزرگترین گروه به‌شمار می‌آیند که عمدتاً در مرکز و غرب ترکیه ساکن هستند. [[شافعی‌]]ها با جمعیتی کمتر در مناطق شرقی ترکیه مستقرند و اکثرا کرد هستند. شمار پیروان مذاهب دیگرِ اهل سنت بسیار کم است.
@@ خط ۷۴: / خط ۶۶: @@
 | تصویر =
 }}
-==ژئوپولتیک ترکیه==
-===موقعیت استراتژیک===
-موقعیت خاص جغرافیایی ترکیه موجب شده است که این کشور از موقعیت استراتژیکی هم برخوردار باشد، این سرزمین همانند پلی دو منطقه مهم [[بالکان]] و [[خاورمیانه]] را به یکدیگر متصل می‌کند. وجود نفت در خاورمیانه به بحران‌های متعدد، در این منطقه موجب افزایش اهمیت ترکیه گشته، همچنین نزدیکی این کشور به دریای سیاه، اژه، مدیترانه و وجود دو تنگه مهم «بسفر» و «داردانل»، باعث شده است کالاهای مصرفی [[اروپا]] از طریق ترکیه به خاورمیانه ارسال شود.
-ترکیه در اوایل دوره جنگ سرد (۱۹۵۳م) به علت وحشتی که از حمله شوروی سابق داشت، به عنوان بازوی شرقی بلوک غرب به پیمان نظامی ناتو پیوست و پس از فروپاشی شوروی احتمال می‌رفت که از اهمیت نقش ترکیه کاسته شود اما به علت همجوار شدن این کشور با کشورهای مشترک المنافع (جمهوری [[آذربایجان (کشور)|آذربایجان]]، [[ارمنستان]] و [[گرجستان]]) و وجود منابع نفت و گاز در این منطقه، دوباره مورد توجه غرب قرار گرفت. ترکیه در دوره اشغال [[کویت|کویت]] به دست نیروهای عراق و در جنگ خلیج فارس (۱۹۹۱) به موازات جبهه سعودی، جبهه‌ای در شمال عراق گشود و فعالانه علیه حضور نظامی [[عراق]] در کویت به نیروهای متحدین کمک کرد. پس از وقوع [[انقلاب اسلامی ایران]] (۱۹۷۹) کشورهای غربی سعی کردند از طریق نفوذ ترکیه به آسیای مرکزی و [[قفقاز]] و انحصاری ساختن بازارهای این مناطق از نفوذ ایران بکاهند و حضور خود را از این طریق افزایش دهند.
-[[پرونده:نقشه ترکیه و همسایگانش.jpg|بندانگشتی|۴۵۰px|نقشه ترکیه و همسایگانش]]
-===مشکلات ترکیه با کشورهای همجوار===
-ترکیه از دیرباز با برخی همسایگان خود مرزهایی ناآرام داشته است.
-از آن جمله:
-*دشمنی دیرینه با [[ارمنستان]] (همسایه شرقی)
-*درباره [[عراق]]، تجاوز به خاک این کشور در بخش‌های شمالی و اجرای طرح‌های تحت پوشش (GAP) که از طریق آن ترکیه کنترل مصب‌های دجله و فرات و بهره برداری یکجانبه و پرکردن مخازن آب را انجام می‌دهد و انقطاع جریان آب این دو رودخانه همواره موجب نگرانی دو کشور [[سوریه]] و عراق است.
-*درباره ایران، جمعیت کردهای ترکیه و فعالیت‌های مرزی آنها گاه مسائلی را به وجود آورده که بر روابط دو کشور تأثیر داشته است.
-*مشکلات ترکیه در خارج از قلمروی ملی به سه کشور [[یونان]]، [[مقدونیه]] و [[قبرس]] مرتبط است. ترکیه همواره با یونان بر سر حوزه دریای اژه، محدوده پرواز، حوزه فلات قاره و حقوق اقلیتِ ترک اختلاف دارد.
-===موارد تأثیرگذار بر روابط با ایران===
-ترکیه با وجود داشتن نکات مثبت ژئوپلتیکی با پیرامون خود، نتوانسته است موانع ثبات و امنیت را کاملاً از میان بردارد. در حال حاضر مرز ایران و ترکیه در مقایسه با دیگر مرزهای این کشور از آرامشی نسبی برخوردار است و هر دو کشور ایران و ترکیه به رغم مشکلات موجود سعی در حفظ ثبات آن دارند. به طور کلی موارد تأثیرگذار بر روابط ایران و ترکیه عبارتند از:
-#ژئوپلتیک ترک: در خصوص ژئوپلتیک ترک چند موضوع از جمله اعتقاد به «پایان ترکیسم» قابل توجه است. «آذربایجان بزرگ» اقوام ترک و «جامعه ترک در مقابل جامعه اروپا» پان ترکیست‌ها معتقدند: «اقوام و مردمی که تا انتهای آسیای مرکزی یعنی دیوار چین به زبان ترکی صحبت می‌کنند از ملت بزرگ ترک هستند که باید زیر یک پرچم گرد آیند. در این میان، مردم [[آذربایجان (ابهام‌زدایی)|آذربایجان]] ایران با فرهنگ شیعی خود تا به حال تمایلی به این خودمختاری و جدایی نشان نداده‌اند و اصولاً آذری‌های ساکن در ایران به «پان ترکیسم» و عقاید پان ترکیست‌ها اشتیاقی نشان نمی‌دهند و همواره به حکومت مرکزی ایران وفاداری محسوسی داشته‌اند.
-#ژئوپلتیک کرد: جمعیت کردهای ترکیه تا سال ۱۹۹۵ بیش از ۱۶ میلیون نفر برآورد شده است که در ۱۴ استان شرقی و جنوب شرقی اکثریت قومی هستند، پراکنش جغرافیایی کردها در آناتولی شرقی و جنوبی که مناطقی استراتژیکی هستند، اهمیت ویژه‌ای دارد. حزب کارگران کردستان (پ.ک.ک) در سال ۱۹۷۴ تأسیس گردید. در ۱۹۷۷ با چاپ منشور» در مسیر انقلاب «فعال شد و در ۱۹۸۰ از فعالیت منع گردید. با توجه به حضور کردها در ایران و عراق مشابهت نژادی آنها با کردهای ترکیه، مسائل و مشکلاتی در طول تاریخ به وجود آمده است. از آن جمله در ایران تأسیس جمهوری خودمختار کردستان از مرکز مهاباد در سال ۱۳۲۴ش به رهبری قاضی محمد و به دست اعضای حزب دموکرات کردستان، همچنین فعالیت‌های ضد انقلاب گروهک‌های کومله و دموکرات پس از انقلاب اسلامی در منطقه کردستان و ضعف این نیروها در سال ۱۳۶۴ و...از موارد مهم و قابل مطرح شدن هستند. بنابراین می‌توان اذعان کرد که در مرز ایران و ترکیه عامل بالقوه بحران ساز در درجه نخست کردها هستند که به دلایل توزیع میان مرزی، عبور و مرور ساده و روحیه استقلال طلبی هر بار که با سرکوب دولت ترکیه مواجه شده‌اند به سوی قبایل کرد در ایران متمایل گشته و مسائلی را به وجود آورده‌اند.
-#ژئوپلتیک آب: مصب دو رودخانه [[دجله]] و [[فرات]] در خاک ترکیه قرار دارد و این دو رود پس از طی مسافتی، به سرزمین‌های [[سوریه]] و [[عراق]] وارد می‌شوند (فرات به سوریه و دجله به عراق). در خاک عراق دوباره این دو رود به یکدیگر می‌پیوندند و ۸۴ کیلومتر مرز آبی ایران و عراق (اروندرود) را تشکیل می‌دهند. در سال ۱۹۹۰ به علت بهره برداری‌های یکجانبه ترکیه از مصب و امتداد این دو رودخانه، شدیدترین تضاد بین ترکیه و همسایگانش به وجود آمد. این در حالی است که ترکیه با در اختیار داشتن ۲۶ حوضه رودخانه، از این لحاظ مشکل چندانی ندارد و می‌تواند به همراه عراق و سوریه درباره تقسیم آب دجله و فرات راه‌های مسالمت آمیزی را بیابد و به کار بندد. بنابراین کاهش آب در اروندرود ارتباط مستقیمی با اقدامات دولت ترکیه می‌تواند داشته باشد.
-===استراتژی‌های فرامرزی ترکیه===
-ترکیه درباره روابط با اسرائیل، ایالات متحده آمریکا و اتحادیه اروپایی استراتژی‌های فراملی و فرامرزی دارد و از دهه ۵۰ با ورود به ناتو به رعایت قراردادهای این پیمان و همکاری با آمریکا ملزم شد و از زمره اولین کشورهایی بود که موجودیت اسرائیل را به رسمیت شناخت. این کشور در ۱۴ آوریل ۱۹۸۷ تقاضای عضویت در اتحادیه اروپایی کرد که در ۵ فوریه ۱۹۹۰ این اتحادیه در اجلاسی با عضویت ترکیه مخالفت و هشت علت را برای این مخالفت، عنوان کرد که عبارتند از: کافی نبودن سطح پیشرفت‌های اقتصادی، افزایش نرخ تورم و بیکاری، اختلافات دینی و فرهنگی با اروپا، منازعه ترکیه و یونان، مسئله قبرس و مسئله حقوق بشر در ترکیه و بالاخره فقدان ثبات سیاسی. با این وجود ترکیه همچنان تلاش می‌کند نظر اتحادیه را تغییر دهد. شواهد و قرائن نیز نشان می‌دهد، ترکیه در آینده‌ای نزدیک عضو اتحادیه اروپایی خواهد شد.<ref>[http://www.torkiye.com/lang-fa/jeosiyaset.cgi سایت فارسی ترکیه]</ref>
 ==زبان==
@@ خط ۱۱۳: / خط ۸۰: @@
 زبان بیش‌تر مردم در ترکیه [[ترکی استانبولی|ترکی]] است ولی در کنار آن زبانهای کردی، زازاها، ترکی آذربایجانی در میان گروه‌های قومی استفاده می‌شود. گروه‌های قومی کوچک‌تری چون لازها، ارمنی‌ها، عربها، و چرکس‌ها به تنوّع زبانی و فرهنگی این کشور افزوده‌اند.
-ترکی ترکیه، یکی از قدیمی‌ترین زبانهای دنیا به شمار می‌رود. بخشی از مردم کشورهای آسیای میانه و برخی از نقاط جنوب شرقی [[اروپا]] و بعضی از مناطق [[خاورمیانه]] نیز به زبان ترکی صحبت می‌کنند. ترکی آذربایجانی، ترکی ترکمنی، ترکی قرغیزی، ترکی اویغوری و... نیز شاخه‌هایی از زبان عمومی ترکی محسوب می‌شوند. زبان ترکی از گروه زبانی اورال - آلتانی است.
+{{یادداشت|زبان ترکی جدید که امروزه تحت عنوان “ترکی ترکی» شناخته می‌شود از ریشه ترکی اوغوز است که به وسیله [[سلجوقیان]] در اواخر قرن یازدهم به آناتولی وارد شده است. به تدریج لغات و اصطلاحات قابل توجهی از زبان ترکی به فارسی و عربی و متقابلاً از فارسی و عربی به ترکی وارد شد و الفبای عربی رایج گشت.}} پس از اعلام جمهوری (در سال ۱۹۲۳)، الفبای لاتین جایگزین الفبای عربی گردید (۱۹۲۸) و پس از تغییر الفبا اصلاح دستور زبان نیز توسط دولت آغاز و پی گیری شد. <ref>[http://www.torkiye.com/lang-fa/farhang.cgi سایت فارسی ترکیه]</ref>
-زبان ترکی جدید که امروزه تحت عنوان “ترکی ترکی» شناخته می‌شود از ریشه ترکی اوغوز است که به وسیله [[سلجوقیان]] در اواخر قرن یازدهم به آناتولی وارد شده است. به تدریج لغات و اصطلاحات قابل توجهی از زبان ترکی به فارسی و عربی و متقابلاً از فارسی و عربی به ترکی وارد شد و الفبای عربی رایج گشت. پس از اعلام جمهوری (در سال ۱۹۲۳)، الفبای لاتین جایگزین الفبای عربی گردید (۱۹۲۸) و پس از تغییر الفبا اصلاح دستور زبان نیز توسط دولت آغاز و پی گیری شد. ویزگی زبان ترکی را حروف صدا‌دار آن می‌دانند. (حروف a,e,,i,ı,o,ö,u,ü).
-در الفبای لاتینی که از سال ۱۹۲۸ به بعد در ترکیه مورد استفاده قرار گرفته است. کلمات بصورت فونتیک نوشته و خوانده می‌شوند.<ref>[http://www.torkiye.com/lang-fa/farhang.cgi سایت فارسی ترکیه]</ref>
 ==جمعیت==
@@ خط ۱۲۵: / خط ۸۸: @@
 از جمله پرجمعیت‌ترین شهرهای كشور تركیه می‌توان به استانبول (۱۰میلیون نفر)،آنكارا (۴میلیون نفر)، ایزمیر(۴/۳ میلیون نفر)، برسا (۱/۲ میلیون نفر)، كنیا (۲/۲ میلیون نفر)و ادنا (۸/۱میلیون نفر) اشاره نمود. از لحاظ توزیع سنی ۸/۴۱% جمعیت را افراد كمتر از ۱۴ سال، ۵۱% را افراد ۱۵ تا ۵۹ سال و ۲/۷% را نیز افراد بالاتر از ۶۰ سال تشكیل داده و متوسط عمر مردان و زنان ۷/۵۳ سال است.
-'''جمعیت خارجی'''
-در خصوص پناهندگی باید گفت كه تركیه پس از [[غنا]]، [[نیجریه]]، [[هند]]، [[پاکستان|پاكستان]]، [[سری لانکا|سری لانكا]] و [[الجزایر]] رتبه هفتم جهانی را دارا است. طی سال ۱۳۷۴ ه. ش،۱۸۲۰ نفر از تركیه ای‌ها تقاضای پناهندگی به [[انگلستان]] را داشته‌اند كه درخواست ۳۵ نفر آنان مورد قبول واقع شد. در حال حاضر حدود دو میلیون نفر از تركها ساكن آلمان هستند.
-همچنین مركز آمار تركیه شمار مهاجران و پناهندگان این كشور در سال ۱۹۹۳م را به ترتیب ۸۷۵ و ۴۱۱۸ نفر اعلام داشته است.
-<ref>[http://www.torkiye.com/lang-fa/jamiiyatsistemi.cgi سایت فارسی ترکیه]</ref>
 ==دین==
@@ خط ۱۶۸: / خط ۱۲۴: @@
 شیعیان ترکیه به دو بخش تقسیم می‌شوند: ۱- [[امامیه|شیعیان امامی مذهب]] (جعفری) ۲- [[علویان (ابهام‌زدایی)|علویان]]
-===	شیعیان امامی مذهب===
+===شیعیان امامی مذهب===
 شیعیان امامی مذهب به شرق ترکیه و مهاجران به [[استامبول]] و سایر نقاط مربوط می‌شوند و به لحاظ تاریخی مربوط به دوران آق قویونلو و قراقویونلو در قرن نهم هجری هستند که در حد فاصل اردهان تا حکاری به دلیل همسایگی با دولت [[صفویان|صفوی]] و رفت و آمد آنان به [[اردبیل]] به تشیع امامی گرویدند. همچنین در تمام ادواری که دولت [[ایران]] بر بخش‌هایی از [[ارمنستان]] و [[گرجستان]] تسلط داشت؛ تبلیغات مذهبی شیعه میان مردم این نواحی منتشر می‌گشت. آ ثار آن تبلیغات امروزه در [[قارص]] و [[ایغدیر]] و [[اغری]] دیده می‌شود. طی این سالها شیعیان فشار مضاعفی را تحمل کرده و در [[تقیه]] و انزوا به سر می‌بردند؛ بسیاری از شیعیان این نواحی با ارسال روحانیون به [[نجف]]؛ مبلغان مورد نیاز خود را تأمین می‌کردند.<ref>جعفریان، رسول، اطلس شیعه، ص۶۴۷-۶۴۹.</ref>