کاربر ناشناس
تلقین میت: تفاوت میان نسخه‌ها
منبع یابی، اصلاح پاورقی و منابع بر اساس شیوه ارجاع
جز (←منابع) |
imported>M.r.seifi (منبع یابی، اصلاح پاورقی و منابع بر اساس شیوه ارجاع) |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{عالم پس از مرگ}} | {{عالم پس از مرگ}} | ||
'''تَلْقین مَیّت''' اذکاری است حاوی اعتقادات اسلامی که پیش از دفن میت با آدابی خاص بر او خوانده می‌شود. تلقین از [[مستحبات]] [[دفن]] [[میت]] است و بنابر فقه اسلامی بهتر است هم قبل از پوشاندن [[قبر]] و هم بعد از پوشاندن قبر و برگشتن [[تشییع جنازه|تشییع‌کنندگان]] انجام گیرد.<ref> العروة الوثقی، | '''تَلْقین مَیّت''' اذکاری است حاوی اعتقادات اسلامی که پیش از دفن میت با آدابی خاص بر او خوانده می‌شود. تلقین از [[مستحبات]] [[دفن]] [[میت]] است و بنابر فقه اسلامی بهتر است هم قبل از پوشاندن [[قبر]] و هم بعد از پوشاندن قبر و برگشتن [[تشییع جنازه|تشییع‌کنندگان]] انجام گیرد.<ref> طباطبایی یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۴۴۲، ۴۴۳.</ref> هنگام [[احتضار]] نیز تلقین اعتقادات مستحب است. الفاظی که در کتاب [[مفاتیح الجنان]] برای تلقین میت آورده شده از مجموع آنچه در [[روایات]] به آنها توصیه شده گرفته شده است. تلفظ این عبارات برای بانوان و آقایانی که فوت شده‌اند، اندکی تفاوت دارد. | ||
==تاریخچه== | ==تاریخچه== | ||
تلقین از زمان [[پیامبر اکرم(ص)]] رایج بود <ref group="یادداشت">از ابن عباس نقل شده که پیامبر هنگام دفن فاطمه بنت اسد، مادر حضرت علی(ع)، بالای سرش ایستاد و گفت: «ای فاطمه! وقتی منکر و نکیر نزد تو آمدند و درباره پروردگارت از تو سؤال کردند، در جوابشان بگو: الله خدای من و محمد ، پیامبرم و اسلام دینم و قرآن کتابم است و فرزندم، امام و ولی من است.» وسائل الشیعه، | تلقین از زمان [[پیامبر اکرم(ص)]] رایج بود <ref group="یادداشت">از ابن عباس نقل شده که پیامبر هنگام دفن فاطمه بنت اسد، مادر حضرت علی(ع)، بالای سرش ایستاد و گفت: «ای فاطمه! وقتی منکر و نکیر نزد تو آمدند و درباره پروردگارت از تو سؤال کردند، در جوابشان بگو: الله خدای من و محمد ، پیامبرم و اسلام دینم و قرآن کتابم است و فرزندم، امام و ولی من است.» حر عاملی، وسائل الشیعه، ۱۴۰۹ق، ج۳، ص۱۷۶</ref> پس از پیامبر(ص)، ائمه(ع) شیوه و مفاد تلقین را به شیعیان آموزش دادند که در روایات متعدد آمده است.<ref group="یادداشت"> تلقینی که در آستانه [[مرگ]] در [[روایات]] بیان شده، بدین صورت است: «لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ الْحَلِیمُ الْکرِیمُ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ الْعَلِی الْعَظِیمُ سُبْحَانَ اللَّهِ رَبِّ السَّمَاوَاتِ السَّبْعِ وَ رَبِّ الْأَرَضِینَ السَّبْعِ وَ مَا فِیهِنَّ وَ مَا بَینَهُنَّ وَ مَا تَحْتَهُنَّ وَ رَبِّ الْعَرْشِ الْعَظِیمِ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمِین: یعنی هیچ معبودی نیست که در خور پرستش باشد جز ذات واجب الوجودی که مستجمع جمیع صفات کمالیه و حلیم و بردبار و کریم است، نیست معبودی جز خدای یگانه بلند مرتبه و عظیم الشأن منزّه و پاک میدانم پروردگار آسمانهای هفتگانه را و آنچه در آنهاست و آنچه در میان آنها و زیر آنها است و او پروردگار عرش عظیم است و درود بر فرستادگان الهی و حمد و ثنا مخصوص خداوند پروردگار عالمیان است». شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، ۱۳۶۷ق، ج۱، ص۱۳۲</ref> | ||
رسول خدا(ص) فرمود: مردگانتان را پیش از مرگ با «لا إله إلّااللَّه» تلقین کنید، هر کس آخرین سخن زندگی‌اش کلمه «لا إله الّا اللَّه» باشد به [[بهشت]] خواهد رفت.<ref> من لا یحضره الفقیه، ج۱، | رسول خدا(ص) فرمود: مردگانتان را پیش از مرگ با «لا إله إلّااللَّه» تلقین کنید، هر کس آخرین سخن زندگی‌اش کلمه «لا إله الّا اللَّه» باشد به [[بهشت]] خواهد رفت.<ref>شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، ۱۳۶۷ق، ج۱، ص۱۳۲</ref> در منابع شیعه پس از شهادت به [[توحید]] و [[نبوت]] [[پیامبر اکرم|رسول کرم(ص)]]، شهادت به حقانیت [[ائمه(ع)]] نیز در تلقین آمده است.<ref>شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، ۱۳۶۷ق، ج۱، ص۱۳۴، حدیث ۳۵۶</ref> | ||
==شیوه تلقین کردن== | ==شیوه تلقین کردن== | ||
[[علامه مجلسی]] از مجموع روایاتی که در کتاب [[بحار الانوار]] نقل کرده است شیوه‌ای از تلقین که دربردارنده مجموع مضامین این [[روایات]] است انشاء کرده و [[شیخ عباس قمی]] همین مضمون را در ملحقات [[مفاتیح الجنان]] آورده است.< | [[علامه مجلسی]] از مجموع روایاتی که در کتاب [[بحار الانوار]] نقل کرده است شیوه‌ای از تلقین که دربردارنده مجموع مضامین این [[روایات]] است انشاء کرده و [[شیخ عباس قمی]] همین مضمون را در ملحقات [[مفاتیح الجنان]] آورده است.<refقمی، مفاتیح الجنان، ذیل بخش تلقین میت.</ref> شیوه این تلقین اینگونه است: | ||
بعد از آن که میت را در قبر گذاشتند، گره‌های [[کفن]] را باز کرده و صورت میت را روی خاک بگذارند و بالشی از خاک زیر سر او بسازند و پشت میت، خشت خام یا کلوخی بگذارند که میت به پشت برنگردد و پیش از آن که لحد را بپوشانند، دست بر شانه میت بگذارند و دهان را نزدیک گوش او برده و در حالی که او را تکان می‌دهند سه مرتبه بگویند: | بعد از آن که میت را در قبر گذاشتند، گره‌های [[کفن]] را باز کرده و صورت میت را روی خاک بگذارند و بالشی از خاک زیر سر او بسازند و پشت میت، خشت خام یا کلوخی بگذارند که میت به پشت برنگردد و پیش از آن که لحد را بپوشانند، دست بر شانه میت بگذارند و دهان را نزدیک گوش او برده و در حالی که او را تکان می‌دهند سه مرتبه بگویند: | ||
| خط ۲۱: | خط ۲۱: | ||
در صورتی که میت زن باشد، اسم‌ها و ضمایر باید در تلقین به صورت مؤنث بیاید بدون هیچ تغییر دیگری. در اینجا نیز به جای فُلٰانَةَ ابْنَةَ فُلٰانٍ، نام میت و پدرش می‌آید. | در صورتی که میت زن باشد، اسم‌ها و ضمایر باید در تلقین به صورت مؤنث بیاید بدون هیچ تغییر دیگری. در اینجا نیز به جای فُلٰانَةَ ابْنَةَ فُلٰانٍ، نام میت و پدرش می‌آید. | ||
{{نقل قول تاشو| اِسْمَعِی، اِفْهَمِی یٰا '''فُلٰانَةَ ابْنَةَ فُلٰانٍ''' {{سخ}} هَلْ أنْتِ عَلَی الْعَهْدِ الَّذِی فَارَقْتِنا عَلَیهِ مِنْ شَهَادَةِ انْ لٰا إِلٰهَ إِلَّا اللّٰهُ وَحْدَهُ لَا شَریکَ لَهُ وَ انَّ مُحَمَّداً صَلّی اللّٰهُ عَلَیهِ وَ آلِهِ عَبْدُهُ وَ رَسُولُهُ وَ سَیدُ النَّبِیینَ وَ خاتَمُ الْمُرْسَلِینَ و انَّ عَلِیاً أَمیرُ الْمُؤمِنینَ وَ سَیدُ الْوصِیینَ وَ امامٌ افْتَرَضَ اللّٰهُ طاعَتَهُ عَلَی الْعٰالَمِینَ وَ انَّ الْحَسَنَ وَ الْحُسَینَ وَ عَلِی بْنَ الْحُسَینِ وَ مُحَمَّدَ بْنَ عَلِی وَ جَعْفَرَ بْنَ مُحَمَّدٍ وَ مُوسَی بْنَ جَعْفَرٍ وَ عَلِی بن مُوسیٰ وَ مُحَمَّدَ بْنَ عَلِی وَ عَلی بْنَ مُحَمَّدٍ وَ الْحَسَنَ بْنَ عَلی وَ الْقٰائِمَ الْحُجَّةَ الْمَهْدِی صَلَواتُ اللّٰهِ عَلَیهِمْ ائِمَّةُ الْمُؤمِنینَ وَ حُجَجُ اللّٰهِ عَلَی الْخَلْقِ أَجْمَعِینَ وَ ائِمَّتُکِ ائِمَّةُ هُدی بِکَ ابْرارٌ {{سخ}} یا '''فُلانَةَ بِنتَ فُلانٍ''' اذا اتٰاکِ الْمَلَکٰانِ الْمُقَرَّبٰانِ رَسُولَینِ مِنْ عِندِ اللّٰهِ تَبٰارَکَ وَ تَعٰالَی وَ سَأَلاکِ عَنْ رَبِّکِ وَ عَنْ نَبِیکِ وَ عَنْ دِینِکِ وَ عَنْ کِتابِکِ وَ عَنْ قِبْلَتِکِ وَ عَنْ ائِمَّتِکِ فَلا تَخَافی وَ لا تَحْزَنی وَ قُولی فِی جَوابِهِما اللّٰهُ رَبّی وَ مُحَمَّدٌ صَلَّی اللّٰهُ عَلَیهِ وَ آلِهِ نَبِیی وَ الإِسْلامُ دِینِی وَ الْقُرْآنُ کِتٰابِی وَ الْکَعْبَةُ قِبْلَتِی وَ امیرُ الْمُؤمِنینَ عَلِی بْنُ أبی طٰالِبٍ امٰامی وَ الْحَسَنُ بْنُ عَلِی الُمجْتَبیٰ امٰامی وَ الْحُسَینُ بْنُ عَلِی الشَّهیدُ بِکَرْبَلاءَ امٰامِی وَ عَلِی زَینُ الْعٰابِدِینَ امَامِی وَ مُحَمَّدٌ البِاقِرُ امَامِی وَ جَعْفَرٌ الصّادِقُ امَامِی وَ مُوسَی الکاظِمُ إِمامی وَ عَلِی الرِّضٰا إِمامی و مُحَمَّدٌ الجَوادُ إِمامی و عَلی الْهَادِی امَامِی وَ الْحَسَنُ الْعَسْکَری امَامِی وَ الْحُجَّةُ الْمُنْتَظَرُ امٰامی هٰؤُلٰاءِ صَلَواتُ اللّٰهِ عَلَیهِمْ أَجْمَعِینَ ائِمَّتِی وَ سَادَتِی وَ قَادَتِی وَ شُفَعَائِی بِهِمْ أَتَولَّی وَ مِنْ اعدائِهِمْ أَتَبَرَّأُ فِی الدُّنْیا وَ الآخِرَةِ {{سخ}} ثُمَّ اعْلَمی یا '''فُلانَةَ بْنَ فُلان''' انَّ اللّٰهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی نِعْمَ الرَّبُّ وَ انَّ مُحَمَّداً صَلَّی اللّٰهُ عَلَیهِ وَ آلِهِ نِعْمَ الرَّسُولُ وَ انَّ عَلِی بْنَ أَبِی طالِبٍ وَ اوْلادَهُ الْمَعْصُومینَ الْأَئِمَّةَ الْاثْنَی عَشَرَ نِعْمَ الْأئِمَّةُ وَ انَّ مٰا جَاءَ بِهِ مُحَمَّدٌ صَلَّی اللّٰهُ عَلَیهِ وَ آلِهِ حَقٌ وَ انَّ الْمَوْتَ حَقٌ وَ سُؤٰالَ مُنْکَرٍ وَ نَکیرٍ فِی القَبْرِ حَقٌّ وَ الْبَعْثَ حَقٌّ النُّشُورَ حَقٌّ وَ الصِّرٰاطَ حَقٌّ وَ الْمِیزٰانَ حَقٌّ وَ تَطٰایرَ الْکُتُبِ حَقٌّ وَ انَّ الْجَنَّةَ حَقٌّ وَ النّٰارَ حَقُّ وَ انَّ السَّاعَةَ آتِیةٌ لا رَیبَ فِیهَا وَ انَّ اللّٰهَ یبْعَثُ مَنْ فِی الْقُبُورِ {{سخ}} أَ فَهِمْتِ یا '''فُلانَةُ''' ثَبَّتَکِ اللّٰهُ بِالْقَولِ الثَّابِتِ وَ هَداکِ اللّٰهُ إِلَی صِرَاطٍ مُسْتَقِیمٍ عَرَّفَ اللّٰهُ بَینَکِ وَ بَینَ اوْلیٰائِکِ فی مُسْتَقَرٍّ مِنْ رَحْمَتِهِ اللّٰهُمَّ جَافِ الْأَرْضَ عَنْ جَنْبَیها وَ اصْعَدْ بِرُوحِها الَیکَ وَ لَقِّها مِنکَ بُرهَاناً اللّٰهُمَّ عَفوَکَ عَفْوَک.<ref> توضیح المسائل (محشّٰی - امام خمینی)، ج۱، | {{نقل قول تاشو| اِسْمَعِی، اِفْهَمِی یٰا '''فُلٰانَةَ ابْنَةَ فُلٰانٍ''' {{سخ}} هَلْ أنْتِ عَلَی الْعَهْدِ الَّذِی فَارَقْتِنا عَلَیهِ مِنْ شَهَادَةِ انْ لٰا إِلٰهَ إِلَّا اللّٰهُ وَحْدَهُ لَا شَریکَ لَهُ وَ انَّ مُحَمَّداً صَلّی اللّٰهُ عَلَیهِ وَ آلِهِ عَبْدُهُ وَ رَسُولُهُ وَ سَیدُ النَّبِیینَ وَ خاتَمُ الْمُرْسَلِینَ و انَّ عَلِیاً أَمیرُ الْمُؤمِنینَ وَ سَیدُ الْوصِیینَ وَ امامٌ افْتَرَضَ اللّٰهُ طاعَتَهُ عَلَی الْعٰالَمِینَ وَ انَّ الْحَسَنَ وَ الْحُسَینَ وَ عَلِی بْنَ الْحُسَینِ وَ مُحَمَّدَ بْنَ عَلِی وَ جَعْفَرَ بْنَ مُحَمَّدٍ وَ مُوسَی بْنَ جَعْفَرٍ وَ عَلِی بن مُوسیٰ وَ مُحَمَّدَ بْنَ عَلِی وَ عَلی بْنَ مُحَمَّدٍ وَ الْحَسَنَ بْنَ عَلی وَ الْقٰائِمَ الْحُجَّةَ الْمَهْدِی صَلَواتُ اللّٰهِ عَلَیهِمْ ائِمَّةُ الْمُؤمِنینَ وَ حُجَجُ اللّٰهِ عَلَی الْخَلْقِ أَجْمَعِینَ وَ ائِمَّتُکِ ائِمَّةُ هُدی بِکَ ابْرارٌ {{سخ}} یا '''فُلانَةَ بِنتَ فُلانٍ''' اذا اتٰاکِ الْمَلَکٰانِ الْمُقَرَّبٰانِ رَسُولَینِ مِنْ عِندِ اللّٰهِ تَبٰارَکَ وَ تَعٰالَی وَ سَأَلاکِ عَنْ رَبِّکِ وَ عَنْ نَبِیکِ وَ عَنْ دِینِکِ وَ عَنْ کِتابِکِ وَ عَنْ قِبْلَتِکِ وَ عَنْ ائِمَّتِکِ فَلا تَخَافی وَ لا تَحْزَنی وَ قُولی فِی جَوابِهِما اللّٰهُ رَبّی وَ مُحَمَّدٌ صَلَّی اللّٰهُ عَلَیهِ وَ آلِهِ نَبِیی وَ الإِسْلامُ دِینِی وَ الْقُرْآنُ کِتٰابِی وَ الْکَعْبَةُ قِبْلَتِی وَ امیرُ الْمُؤمِنینَ عَلِی بْنُ أبی طٰالِبٍ امٰامی وَ الْحَسَنُ بْنُ عَلِی الُمجْتَبیٰ امٰامی وَ الْحُسَینُ بْنُ عَلِی الشَّهیدُ بِکَرْبَلاءَ امٰامِی وَ عَلِی زَینُ الْعٰابِدِینَ امَامِی وَ مُحَمَّدٌ البِاقِرُ امَامِی وَ جَعْفَرٌ الصّادِقُ امَامِی وَ مُوسَی الکاظِمُ إِمامی وَ عَلِی الرِّضٰا إِمامی و مُحَمَّدٌ الجَوادُ إِمامی و عَلی الْهَادِی امَامِی وَ الْحَسَنُ الْعَسْکَری امَامِی وَ الْحُجَّةُ الْمُنْتَظَرُ امٰامی هٰؤُلٰاءِ صَلَواتُ اللّٰهِ عَلَیهِمْ أَجْمَعِینَ ائِمَّتِی وَ سَادَتِی وَ قَادَتِی وَ شُفَعَائِی بِهِمْ أَتَولَّی وَ مِنْ اعدائِهِمْ أَتَبَرَّأُ فِی الدُّنْیا وَ الآخِرَةِ {{سخ}} ثُمَّ اعْلَمی یا '''فُلانَةَ بْنَ فُلان''' انَّ اللّٰهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی نِعْمَ الرَّبُّ وَ انَّ مُحَمَّداً صَلَّی اللّٰهُ عَلَیهِ وَ آلِهِ نِعْمَ الرَّسُولُ وَ انَّ عَلِی بْنَ أَبِی طالِبٍ وَ اوْلادَهُ الْمَعْصُومینَ الْأَئِمَّةَ الْاثْنَی عَشَرَ نِعْمَ الْأئِمَّةُ وَ انَّ مٰا جَاءَ بِهِ مُحَمَّدٌ صَلَّی اللّٰهُ عَلَیهِ وَ آلِهِ حَقٌ وَ انَّ الْمَوْتَ حَقٌ وَ سُؤٰالَ مُنْکَرٍ وَ نَکیرٍ فِی القَبْرِ حَقٌّ وَ الْبَعْثَ حَقٌّ النُّشُورَ حَقٌّ وَ الصِّرٰاطَ حَقٌّ وَ الْمِیزٰانَ حَقٌّ وَ تَطٰایرَ الْکُتُبِ حَقٌّ وَ انَّ الْجَنَّةَ حَقٌّ وَ النّٰارَ حَقُّ وَ انَّ السَّاعَةَ آتِیةٌ لا رَیبَ فِیهَا وَ انَّ اللّٰهَ یبْعَثُ مَنْ فِی الْقُبُورِ {{سخ}} أَ فَهِمْتِ یا '''فُلانَةُ''' ثَبَّتَکِ اللّٰهُ بِالْقَولِ الثَّابِتِ وَ هَداکِ اللّٰهُ إِلَی صِرَاطٍ مُسْتَقِیمٍ عَرَّفَ اللّٰهُ بَینَکِ وَ بَینَ اوْلیٰائِکِ فی مُسْتَقَرٍّ مِنْ رَحْمَتِهِ اللّٰهُمَّ جَافِ الْأَرْضَ عَنْ جَنْبَیها وَ اصْعَدْ بِرُوحِها الَیکَ وَ لَقِّها مِنکَ بُرهَاناً اللّٰهُمَّ عَفوَکَ عَفْوَک.<ref>امام خمینی، توضیح المسائل (محشّٰی - امام خمینی)، ۱۴۲۴ق، ج۱، ص۳۴۴.</ref>}} | ||
{{پاک کن}} | {{پاک کن}} | ||
==تاثیر تلقین== | ==تاثیر تلقین== | ||
بنابر روایات، آدابی مانند تلقین، انسان را پس از مرگ یاری می‌کنند و نقش تعیین‌کننده و قطعی ندارند. عامل اصلی در تعیین سرنوشت زندگی پس از مرگ ،افعال و اعتقادات انسان در زندگی دنیایی است و برخی افعال می‌توانند مانع اثربخشی تلقین شوند؛ همان گونه که از امام صادق (ع) نقل شده است: در زمان رسول خدا (ص) مردی از اهل مدینه در حالت بیماری که با همان بیماری از دنیا رفت زبانش گرفت و بسته شد. رسول خدا(ص) بر بالین او آمد و فرمود: بگو: «لا إله إلا اللَّه» مرد نتوانست بگوید... . زنی بر بالین مرد بود. پیامبر(ص) از او پرسید: آیا این مرد مادرش زنده است؟ زن گفت: من مادر اویم. رسول خدا(ص) به او فرمود: آیا تو از او راضی هستی؟ گفت: نه. پیامبر از زن خواست که از فرزندش بگذرد و زن چنین کرد. سپس پیامبر(ص) به بیمار فرمود: بگو «لا إله إلا اللَّه» و او گفت. <ref>من لا یحضره الفقیه، ج۱، | بنابر روایات، آدابی مانند تلقین، انسان را پس از مرگ یاری می‌کنند و نقش تعیین‌کننده و قطعی ندارند. عامل اصلی در تعیین سرنوشت زندگی پس از مرگ ،افعال و اعتقادات انسان در زندگی دنیایی است و برخی افعال می‌توانند مانع اثربخشی تلقین شوند؛ همان گونه که از امام صادق (ع) نقل شده است: در زمان رسول خدا (ص) مردی از اهل مدینه در حالت بیماری که با همان بیماری از دنیا رفت زبانش گرفت و بسته شد. رسول خدا(ص) بر بالین او آمد و فرمود: بگو: «لا إله إلا اللَّه» مرد نتوانست بگوید... . زنی بر بالین مرد بود. پیامبر(ص) از او پرسید: آیا این مرد مادرش زنده است؟ زن گفت: من مادر اویم. رسول خدا(ص) به او فرمود: آیا تو از او راضی هستی؟ گفت: نه. پیامبر از زن خواست که از فرزندش بگذرد و زن چنین کرد. سپس پیامبر(ص) به بیمار فرمود: بگو «لا إله إلا اللَّه» و او گفت. <ref>شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، ۱۳۶۷ق، ج۱، ص۱۳۲.</ref> | ||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
| خط ۳۰: | خط ۳۰: | ||
==منابع== | ==منابع== | ||
* | * قمی، شیخ عباس، مفاتیح الجنان. | ||
* طباطبایی یزدی، سیدمحمدکاظم، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، | * حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه، قم، مؤسسه آل البیت(ع)، چاپ اول، ۱۴۰۹ق. | ||
* امام خمینی، سید روح اللّٰه، توضیح المسائل (محشّٰی - امام خمینی)، | * طباطبایی یزدی، سیدمحمدکاظم، العروة الوثقی، بیروت، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، چاپ دوم، ۱۴۰۹ق. | ||
* شیخ صدوق، محمد بن علی، من لایحضره الفقیه، نشر صدوق، ۱۳۶۷ش | * امام خمینی، سید روح اللّٰه، توضیح المسائل (محشّٰی - امام خمینی)، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ هشتم، ۱۴۲۴ق. | ||
* شیخ صدوق، محمد بن علی، من لایحضره الفقیه، تهران، نشر صدوق، ۱۳۶۷ش. | |||
{{مرگ در اسلام}} | {{مرگ در اسلام}} | ||
[[ar:تلقين الميت]] | [[ar:تلقين الميت]] | ||