کاربر ناشناس
تعبد: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
بدون خلاصۀ ویرایش
imported>Aghaie بدون خلاصۀ ویرایش |
imported>Aghaie جزبدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱۳: | خط ۱۳: | ||
استعمال واژۀ «عبد» با تفاوت‌های اندک در زبانهای مختلف سامی به معانی‌ای نزدیک به معنای عربی آن و رواج ترکیبهای «عبدالله »، «عبد شمس» و... در مقام نام گذاری افراد<ref> جفری، ص۲۱۰</ref> از یک سو، و فرهنگ رسوخ یافتۀ برده داری در نظام اخلاقی ـ اجتماعی [[عرب]] [[جاهلیت|پیش از اسلام]] از سوی دیگر زمینۀ بسیار مناسبی برای وام گیری این مفهوم در حوزۀ تبیین نسبت انسان و [[خدا]] در این دین نوظهور فراهم آورده است. | استعمال واژۀ «عبد» با تفاوت‌های اندک در زبانهای مختلف سامی به معانی‌ای نزدیک به معنای عربی آن و رواج ترکیبهای «عبدالله »، «عبد شمس» و... در مقام نام گذاری افراد<ref> جفری، ص۲۱۰</ref> از یک سو، و فرهنگ رسوخ یافتۀ برده داری در نظام اخلاقی ـ اجتماعی [[عرب]] [[جاهلیت|پیش از اسلام]] از سوی دیگر زمینۀ بسیار مناسبی برای وام گیری این مفهوم در حوزۀ تبیین نسبت انسان و [[خدا]] در این دین نوظهور فراهم آورده است. | ||
البته رابطۀ حقوقی خشک و بی‌روح میان ارباب و برده در نظام جاهلی به نوعی رابطۀ صمیمانه و مهرآمیز در نظام دینی ـ اخلاقی اسلام تغییر ماهیت داده، و در عین حال مفهوم اقتدار کامل و مطلق به معنای نفی هرگونه مالکیت و هویت مستقل برای بنده نسبت به ارباب خود در حوزۀ عبودیت انسان در برابر خدا همچنان محفوظ مانده است.<ref>برای آگاهی بیشتر از جایگاه برده داری در فرهنگ [[عرب جاهلی]]، نک: علی، ج۴، ص۵۵۵-۵۵۶، ص۵۶۵-۵۶۸، ج۷ص۴۵۳-۴۷۱؛ </ref> برای بررسی تشابه رابطۀ انسان و خدا با رابطۀ ارباب و برده، <ref> نک: ER، ذیل بندگی۱</ref> | البته رابطۀ حقوقی خشک و بی‌روح میان ارباب و برده در نظام جاهلی به نوعی رابطۀ صمیمانه و مهرآمیز در نظام دینی ـ اخلاقی اسلام تغییر ماهیت داده، و در عین حال مفهوم اقتدار کامل و مطلق به معنای نفی هرگونه مالکیت و هویت مستقل برای بنده نسبت به ارباب خود در حوزۀ عبودیت انسان در برابر خدا همچنان محفوظ مانده است.<ref>برای آگاهی بیشتر از جایگاه برده داری در فرهنگ [[عرب جاهلی]]، نک: علی، ج۴، ص۵۵۵-۵۵۶، ص۵۶۵-۵۶۸، ج۷ص۴۵۳-۴۷۱؛ </ref> برای بررسی تشابه رابطۀ انسان و خدا با رابطۀ ارباب و برده، <ref> نک: ER، ذیل بندگی۱</ref> | ||
==تعبد در مفهوم دینی== | ==تعبد در مفهوم دینی== | ||
| خط ۵۶: | خط ۵۶: | ||
==اخلاق و تصوف== | ==اخلاق و تصوف== | ||
در کنار تاریخ دراز و پرفراز و نشیب مجادلات گوناگون در این موضوع، جریان اخلاق و [[تصوف]] مسیر دیگری را برای شکوفایی نهال تعبد قرآنی برگزید که بازتاب آن در اندیشه‌های [[توکل]]، [[رضا]] و [[تسلیم]]، فقر، محبت، [[قرب]] و [[فنا]] به روشنی مشهود است <ref>برای آگاهی از مفهوم این اصطلاحات، نک: شیمل، ۲۱۱ بب؛ نیز بخشهای پراکنده‌ای از احیاءالعلوم غزالی؛ اصطلاحات الصوفیۀ عبدالرزاق کاشی؛ برای مشاهدۀ یک برنامۀ کامل سیر و سلوک بر مبنای مراتب بندگی، نک: ابن قیم، جم </ref> و در عین حال رابطۀ [[مرید]] و [[مراد|مرادی]] تداعی گر نوعی رابطۀ شدید تقلیدی بوده است <ref>نک: شیمل، ص۱۸۸-۲۰۰</ref> و نزاع [[حقیقت]] و [[شریعت]] در تقارب با درگیریهای متداول به مسئلۀ لزوم تعبد اهل حقیقت به آموزه‌ها و دستورات شریعت، و سست و پوچ بودن شریعت بدون حقیقت می‌پردازد. <ref>برای نمونه، نک: هجویری، ص۳۸۳؛ جامی ص۱۱۷</ref> | در کنار تاریخ دراز و پرفراز و نشیب مجادلات گوناگون در این موضوع، جریان اخلاق و [[تصوف]] مسیر دیگری را برای شکوفایی نهال تعبد قرآنی برگزید که بازتاب آن در اندیشه‌های [[توکل]]، [[رضا]] و [[تسلیم]]، فقر، محبت، [[قرب]] و [[فنا]] به روشنی مشهود است <ref>برای آگاهی از مفهوم این اصطلاحات، نک: شیمل، ۲۱۱ بب؛ نیز بخشهای پراکنده‌ای از احیاءالعلوم غزالی؛ اصطلاحات الصوفیۀ عبدالرزاق کاشی؛ برای مشاهدۀ یک برنامۀ کامل سیر و سلوک بر مبنای مراتب بندگی، نک: ابن قیم، جم </ref> و در عین حال رابطۀ [[مرید]] و [[مراد|مرادی]] تداعی گر نوعی رابطۀ شدید تقلیدی بوده است <ref>نک: شیمل، ص۱۸۸-۲۰۰</ref> و نزاع [[حقیقت]] و [[شریعت]] در تقارب با درگیریهای متداول به مسئلۀ لزوم تعبد اهل حقیقت به آموزه‌ها و دستورات شریعت، و سست و پوچ بودن شریعت بدون حقیقت می‌پردازد. <ref>برای نمونه، نک: هجویری، ص۳۸۳؛ جامی ص۱۱۷</ref> | ||
== پانویس == | == پانویس == | ||
{{پانویس|اندازه=ریز| | <div class="reflist4" style="height: 300px; overflow: auto; padding: 3px" > | ||
{{پانویس|اندازه=ریز|3}} | |||
</div> | |||
==منابع== | ==منابع== | ||
<div class="reflist4" style="height: 300px; overflow: auto; padding: 3px" > | |||
{{ستون-شروع}} | {{ستون-شروع}} | ||
*آخوند خراسانی، محمدکاظم، کفایةالاصول، قم، ۱۴۰۹ق؛ | *آخوند خراسانی، محمدکاظم، کفایةالاصول، قم، ۱۴۰۹ق؛ | ||
*آمدی، علی، الاحکام فی اصول الاحکام، دمشق، ۱۴۰۲ق؛ | *آمدی، علی، الاحکام فی اصول الاحکام، دمشق، ۱۴۰۲ق؛ | ||
*ابن ابی الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغة، به کوشش محمد ابوالفضل ابراهیم، قاهره، ۱۳۷۹ق/۱۹۵۹م؛ | *ابن ابی الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغة، به کوشش محمد ابوالفضل ابراهیم، قاهره، ۱۳۷۹ق/۱۹۵۹م؛ | ||
*ابن بابویه، محمد، علل الشرائع، نجف، ۱۹۶۶م؛ | *ابن بابویه، محمد، علل الشرائع، نجف، ۱۹۶۶م؛ | ||
*ابن حجر عسقلانی، احمد، فتح الباری، بیروت، دارالمعرفه؛ | *ابن حجر عسقلانی، احمد، فتح الباری، بیروت، دارالمعرفه؛ | ||
*ابن حزم، علی، الاحکام، به کوشش احمد شاکر، قاهره، مطبعةالامام؛ | *ابن حزم، علی، الاحکام، به کوشش احمد شاکر، قاهره، مطبعةالامام؛ | ||
*ابن رشد، محمد، «فصل المقال »، همراه فلسفة ابن رشد، المکتبةالمحمودیه، ۱۹۶۸م؛ | *ابن رشد، محمد، «فصل المقال »، همراه فلسفة ابن رشد، المکتبةالمحمودیه، ۱۹۶۸م؛ | ||
*ابن سینا، الشفاء، الهیات، به کوشش قنواتی و سعید زاید، قاهره، ۱۳۸۰ق/۱۹۶۰م؛ | *ابن سینا، الشفاء، الهیات، به کوشش قنواتی و سعید زاید، قاهره، ۱۳۸۰ق/۱۹۶۰م؛ | ||
*ابن طاووس، علی، اقبال الاعمال، قم، ۱۴۱۶ق؛ | *ابن طاووس، علی، اقبال الاعمال، قم، ۱۴۱۶ق؛ | ||
*ابن عابدین، محمدامین، رد المحتار، بیروت، ۱۴۱۵ق؛ | *ابن عابدین، محمدامین، رد المحتار، بیروت، ۱۴۱۵ق؛ | ||
*ابن قتیبه، عبدالله، تأویل مختلف الحدیث، به کوشش اسعردی، بیروت، دارالکتب العلمیه؛ | *ابن قتیبه، عبدالله، تأویل مختلف الحدیث، به کوشش اسعردی، بیروت، دارالکتب العلمیه؛ | ||
*ابن قیم جوزیه، محمد، مدارج السالکین، به کوشش محمدحامد فقی، بیروت، ۱۹۷۳م؛ | *ابن قیم جوزیه، محمد، مدارج السالکین، به کوشش محمدحامد فقی، بیروت، ۱۹۷۳م؛ | ||
*ابن کثیر، تفسیرالقرآن العظیم، بیروت، دارالمعرفه؛ | *ابن کثیر، تفسیرالقرآن العظیم، بیروت، دارالمعرفه؛ | ||
*ابن منظور، لسان؛ | *ابن منظور، لسان؛ | ||
*ابن نجیم، زین الدین، البحرالرائق، بیروت، ۱۴۱۸ق؛ | *ابن نجیم، زین الدین، البحرالرائق، بیروت، ۱۴۱۸ق؛ | ||
*ابوزید، نصر حامد، الامام الشافعی، قاهره، ۱۹۹۶م؛ | *ابوزید، نصر حامد، الامام الشافعی، قاهره، ۱۹۹۶م؛ | ||
*اصفهانی، محمدتقی، هدایةالمسترشدین، تهران، ۱۲۶۹ق؛ | *اصفهانی، محمدتقی، هدایةالمسترشدین، تهران، ۱۲۶۹ق؛ | ||
*جامی، عبدالرحمان، مصباح الانس، به کوشش مهدی توحیدی پور، تهران، ۱۳۳۶ش؛ | *جامی، عبدالرحمان، مصباح الانس، به کوشش مهدی توحیدی پور، تهران، ۱۳۳۶ش؛ | ||
*جزایری، عبدالله، التحفةالسنیة، نسخۀ خطی آستان قدس رضوی، نشر در لوح فشردۀ المعجم الفقهی، نسخۀ ۳، ۱۴۲۱ق؛ | *جزایری، عبدالله، التحفةالسنیة، نسخۀ خطی آستان قدس رضوی، نشر در لوح فشردۀ المعجم الفقهی، نسخۀ ۳، ۱۴۲۱ق؛ | ||
*جصاص، احمد، الفصول فی الاصول، به کوشش عجیل نشمی، بیروت، ۱۴۰۵ق؛ | *جصاص، احمد، الفصول فی الاصول، به کوشش عجیل نشمی، بیروت، ۱۴۰۵ق؛ | ||
*حکیم، محمدتقی، الاصول العامة للفقه المقارن، قم، ۱۳۹۰ق؛ | *حکیم، محمدتقی، الاصول العامة للفقه المقارن، قم، ۱۳۹۰ق؛ | ||
*حلبی، محمد، نخبةاللآلی، استانبول، ۱۴۰۷ق/۱۹۸۶م؛ | *حلبی، محمد، نخبةاللآلی، استانبول، ۱۴۰۷ق/۱۹۸۶م؛ | ||
*حمیری، عبدالله، قرب الاسناد، قم، ۱۴۱۳ق؛ | *حمیری، عبدالله، قرب الاسناد، قم، ۱۴۱۳ق؛ | ||
*حنفی، حسن، «من نقدالسند الی نقد المتن »، مجلةالجمعیة الفلسفیة المعرفیة، ۱۹۹۶م، س ۵، شم ۵؛ | *حنفی، حسن، «من نقدالسند الی نقد المتن »، مجلةالجمعیة الفلسفیة المعرفیة، ۱۹۹۶م، س ۵، شم ۵؛ | ||
*خلیل بن احمد فراهیدی، العین، به کوشش مهدی مخزومی و ابراهیم سامرایی، بغداد، ۱۹۸۱-۱۹۸۲م؛ خمینی، روح الله، آداب الصلوة، تهران، ۱۳۷۸ش؛ | *خلیل بن احمد فراهیدی، العین، به کوشش مهدی مخزومی و ابراهیم سامرایی، بغداد، ۱۹۸۱-۱۹۸۲م؛ خمینی، روح الله، آداب الصلوة، تهران، ۱۳۷۸ش؛ | ||
*خمینی، مصطفی، مستند تحریرالوسیلة، قم، ۱۴۱۸ق؛ | *خمینی، مصطفی، مستند تحریرالوسیلة، قم، ۱۴۱۸ق؛ | ||
*دارمی، عبدالله، سنن، دمشق، ۱۳۴۹ق؛ | *دارمی، عبدالله، سنن، دمشق، ۱۳۴۹ق؛ | ||
*زرکشی، محمد، البرهان فی علوم القرآن، به کوشش محمد ابوالفضل ابراهیم، قاهره، ۱۹۵۸م؛ | *زرکشی، محمد، البرهان فی علوم القرآن، به کوشش محمد ابوالفضل ابراهیم، قاهره، ۱۹۵۸م؛ | ||
*زنجانی، ابراهیم، تعلیقات بر اوائل المقالات شیخ مفید، بیروت، ۱۹۹۳م؛ | *زنجانی، ابراهیم، تعلیقات بر اوائل المقالات شیخ مفید، بیروت، ۱۹۹۳م؛ | ||
*سروش، عبدالکریم، فربه‌تر از ایدئولوژی، تهران، ۱۳۷۲ش؛ | *سروش، عبدالکریم، فربه‌تر از ایدئولوژی، تهران، ۱۳۷۲ش؛ | ||
*سیوری، مقداد، نضد القواعد الفقهیة، به کوشش عبداللطیف کوه کمری، قم، ۱۴۰۳ق؛ | *سیوری، مقداد، نضد القواعد الفقهیة، به کوشش عبداللطیف کوه کمری، قم، ۱۴۰۳ق؛ | ||
*شافعی، محمد، اختلاف الحدیث، به کوشش عامر احمد حیدر، بیروت، ۱۴۰۵ق/ ۱۹۸۵م؛ | *شافعی، محمد، اختلاف الحدیث، به کوشش عامر احمد حیدر، بیروت، ۱۴۰۵ق/ ۱۹۸۵م؛ | ||
*همو، الام، بیروت، ۱۹۸۰م؛ | *همو، الام، بیروت، ۱۹۸۰م؛ | ||
*همو، الرسالة، به کوشش احمد محمد شاکر، قاهره، ۱۳۵۸ق/ ۱۹۳۹م؛ | *همو، الرسالة، به کوشش احمد محمد شاکر، قاهره، ۱۳۵۸ق/ ۱۹۳۹م؛ | ||
*شرفی، عبدالمجید، الاسلام بین الرسالة والتاریخ، بیروت، ۲۰۰۱م؛ | *شرفی، عبدالمجید، الاسلام بین الرسالة والتاریخ، بیروت، ۲۰۰۱م؛ | ||
*شهید ثانی، زین الدین، الروضةالبهیة، قم، ۱۴۱۰ق؛ | *شهید ثانی، زین الدین، الروضةالبهیة، قم، ۱۴۱۰ق؛ | ||
*شیمل، آ.، ابعاد عرفانی اسلام، ترجمۀ عبدالرحیم گواهی، تهران، ۱۳۷۷ش؛ | *شیمل، آ.، ابعاد عرفانی اسلام، ترجمۀ عبدالرحیم گواهی، تهران، ۱۳۷۷ش؛ | ||
*الصحیفةالسجادیة، قم، جامعۀ مدرسین؛ | *الصحیفةالسجادیة، قم، جامعۀ مدرسین؛ | ||
*طباطبایی، محمدحسین، المیزان، قم، ۱۴۰۲ق؛ طبرانی، سلیمان، المعجم الاوسط، به کوشش طارق بن عوض الله و عبدالمحسن حسینی، قاهره، ۱۴۱۵ق؛ | *طباطبایی، محمدحسین، المیزان، قم، ۱۴۰۲ق؛ طبرانی، سلیمان، المعجم الاوسط، به کوشش طارق بن عوض الله و عبدالمحسن حسینی، قاهره، ۱۴۱۵ق؛ | ||
*همو، المعجم الکبیر، به کوشش حمدی سلفی، بیروت، ۱۴۰۵ق/۱۹۸۴م؛ | *همو، المعجم الکبیر، به کوشش حمدی سلفی، بیروت، ۱۴۰۵ق/۱۹۸۴م؛ | ||
*طبرسی، احمد، الاحتجاج، به کوشش محمدباقر موسوی خرسان، نجف، ۱۳۸۶ق/۱۹۶۶م؛ | *طبرسی، احمد، الاحتجاج، به کوشش محمدباقر موسوی خرسان، نجف، ۱۳۸۶ق/۱۹۶۶م؛ | ||
*طبرسی، فضل، مجمع البیان، بیروت، ۱۴۱۵ق؛ | *طبرسی، فضل، مجمع البیان، بیروت، ۱۴۱۵ق؛ | ||
*طبری، تفسیر، بیروت، ۱۴۱۵ق؛ | *طبری، تفسیر، بیروت، ۱۴۱۵ق؛ | ||
*طوسی، محمد، التبیان، به کوشش احمد حبیب قصیر عاملی، قم، ۱۴۰۹ق؛ | *طوسی، محمد، التبیان، به کوشش احمد حبیب قصیر عاملی، قم، ۱۴۰۹ق؛ | ||
*همو، مصباح المتهجد، بیروت، ۱۹۹۱م؛ | *همو، مصباح المتهجد، بیروت، ۱۹۹۱م؛ | ||
*عاملی، حسین، العقد الحسینی، یزد؛ | *عاملی، حسین، العقد الحسینی، یزد؛ | ||
*عبدالرزاق کاشی، اصطلاحات الصوفیة، کلکته، ۱۳۸۵ق؛ | *عبدالرزاق کاشی، اصطلاحات الصوفیة، کلکته، ۱۳۸۵ق؛ | ||
*علامۀ حلی، حسن، منتهی المطلب، مشهد، ۱۴۱۲ق؛ | *علامۀ حلی، حسن، منتهی المطلب، مشهد، ۱۴۱۲ق؛ | ||
*علی، جواد، المفصل فی تاریخ العرب قبل الاسلام، بیروت/ بغداد، ۱۹۷۰م؛ | *علی، جواد، المفصل فی تاریخ العرب قبل الاسلام، بیروت/ بغداد، ۱۹۷۰م؛ | ||
*غزالی، محمد، احیاء علوم الدین، بیروت، دارالمعرفه؛ | *غزالی، محمد، احیاء علوم الدین، بیروت، دارالمعرفه؛ | ||
*همو، المستصفی، بیروت، دارالکتب العلمیه؛ | *همو، المستصفی، بیروت، دارالکتب العلمیه؛ | ||
*فضلی، عبدالهادی، دروس فی اصول فقه الامامیة، قم، ۱۴۲۰ق؛ | *فضلی، عبدالهادی، دروس فی اصول فقه الامامیة، قم، ۱۴۲۰ق؛ | ||
*فقه الرضا(ع)، مشهد، ۱۴۰۶ق؛ | *فقه الرضا(ع)، مشهد، ۱۴۰۶ق؛ | ||
*فیض کاشانی، محمدمحسن، المحجةالبیضاء، قم، ۱۴۱۷ق؛ | *فیض کاشانی، محمدمحسن، المحجةالبیضاء، قم، ۱۴۱۷ق؛ | ||
*مازندرانی، محمد صالح، شرح اصول کافی، به کوشش ابوالحسن شعرانی، تهران، ۱۳۸۳ق/۱۹۶۳م؛ | *مازندرانی، محمد صالح، شرح اصول کافی، به کوشش ابوالحسن شعرانی، تهران، ۱۳۸۳ق/۱۹۶۳م؛ | ||
*مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، بیروت، ۱۴۰۳ق/۱۹۸۳م؛ | *مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، بیروت، ۱۴۰۳ق/۱۹۸۳م؛ | ||
*مظفر، محمدرضا، اصول الفقه، قم، ۱۳۷۰ق؛ | *مظفر، محمدرضا، اصول الفقه، قم، ۱۳۷۰ق؛ | ||
*مفاتیح الجنان؛ مناوی، محمد عبدالرئوف، فیض القدیر، به کوشش عبدالسلام، بیروت، ۱۴۱۵ق؛ | *مفاتیح الجنان؛ مناوی، محمد عبدالرئوف، فیض القدیر، به کوشش عبدالسلام، بیروت، ۱۴۱۵ق؛ | ||
*نراقی، مهدی، جامع السعادات، بیروت، مؤسسة اعلمی؛ | *نراقی، مهدی، جامع السعادات، بیروت، مؤسسة اعلمی؛ | ||
*نوری، حسین، مستدرک الوسائل، قم، ۱۴۰۹ق؛ | *نوری، حسین، مستدرک الوسائل، قم، ۱۴۰۹ق؛ | ||
*نهج البلاغة، به کوشش محمد عبده، بیروت، دارالمعرفه؛ | *نهج البلاغة، به کوشش محمد عبده، بیروت، دارالمعرفه؛ | ||
*واسطی، علی، عیون الحکم و المواعظ، به کوشش بیرجندی، قم، ۱۳۷۶ش؛ | *واسطی، علی، عیون الحکم و المواعظ، به کوشش بیرجندی، قم، ۱۳۷۶ش؛ | ||
*هجویری، علی، کشف المحجوب، تهران، ۱۳۳۶ش؛ نیز: | *هجویری، علی، کشف المحجوب، تهران، ۱۳۳۶ش؛ نیز: | ||
{{پایان}} | {{پایان}} | ||
| خط ۱۲۸: | خط ۱۳۵: | ||
ER; Jeffery, A., The Foreign Vocabulary of the Qur’an, Baroda, 1938. * | ER; Jeffery, A., The Foreign Vocabulary of the Qur’an, Baroda, 1938. * | ||
{{پایان چپ‌چین}} | {{پایان چپ‌چین}} | ||
</div> | |||
==پیوند به بیرون== | ==پیوند به بیرون== | ||
*منبع مقاله: [http://lib.eshia.ir/23022/15/5979 دائره المعارف بزرگ اسلامی] | |||
[[رده:اصطلاحات اخلاقی]] | [[رده:اصطلاحات اخلاقی]] | ||
[[رده:مفاهیم قرآنی]] | [[رده:مفاهیم قرآنی]] | ||