Automoderated users، confirmed، مدیران، templateeditor
۶٬۰۳۵
ویرایش
السیرة النبویة (ابن هشام): تفاوت میان نسخه‌ها
جز
بدون خلاصۀ ویرایش
جزبدون خلاصۀ ویرایش |
جزبدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۲۹: | خط ۲۹: | ||
'''السیرة النبویة''' یا '''السیرة النبویة لابن هشام'''، کتابی است به زبان عربی مشتمل بر [[سیره پیامبر اسلام]]. نویسنده کتاب [[عبدالملک بن هشام]]، تاریخ‌نگار قرن سوم قمری است. کتاب تصحیح و اصلاح مغازی یا سیره [[محمد بن اسحاق مطلبی|محمد بن اسحاق]] است. ابن هشام چنانکه خود گفته است مطالبی را که بی‌ارتباط با پیامبر در سیره ابن اسحاق دیده و نیز برخی اشعار و مطالب شنیع را از این سیره حذف کرده و مواردی را نیز به آن افزوده است. | '''السیرة النبویة''' یا '''السیرة النبویة لابن هشام'''، کتابی است به زبان عربی مشتمل بر [[سیره پیامبر اسلام]]. نویسنده کتاب [[عبدالملک بن هشام]]، تاریخ‌نگار قرن سوم قمری است. کتاب تصحیح و اصلاح مغازی یا سیره [[محمد بن اسحاق مطلبی|محمد بن اسحاق]] است. ابن هشام چنانکه خود گفته است مطالبی را که بی‌ارتباط با پیامبر در سیره ابن اسحاق دیده و نیز برخی اشعار و مطالب شنیع را از این سیره حذف کرده و مواردی را نیز به آن افزوده است. | ||
== نویسنده== | == نویسنده== | ||
عبدالملک بن هشام بن ایوب حمیری المعافری مشهور به جمال الدین(متوفی ۲۱۳یا ۲۱۸ق)، محدّث، مورّخ، ادیب و نسب‌شناس، در [[مصر]] به دنیا آمد و در [[بصره]] رشد نمود.<ref>زرکلی، الاعلام، ج ۴، ص۱۶۶.</ref> | عبدالملک بن هشام بن ایوب حمیری المعافری مشهور به جمال الدین(متوفی ۲۱۳یا ۲۱۸ق)، محدّث، مورّخ، ادیب و نسب‌شناس، در [[مصر]] به دنیا آمد و در [[بصره]] رشد نمود.<ref>زرکلی، الاعلام، ۱۹۹۲م، ج ۴، ص۱۶۶.</ref> | ||
نسب ابن هشام را ذهلی، منسوب به ذهل بن معاویة، تیره‌ای از قبیله «کنده»، ذکر کرده‌اند و برخی نیز او را حمیری(منتسب به منطقه‌ای در [[یمن]]) می‌دانند.<ref>ذهبی، تاریخ الإسلام، ج ۱۵، ص۲۸۲.</ref> | نسب ابن هشام را ذهلی، منسوب به ذهل بن معاویة، تیره‌ای از قبیله «کنده»، ذکر کرده‌اند و برخی نیز او را حمیری(منتسب به منطقه‌ای در [[یمن]]) می‌دانند.<ref>ذهبی، تاریخ الإسلام، ۱۴۱۱ق، ج ۱۵، ص۲۸۲.</ref> | ||
وی از عالمان مورد وثوق نزد [[اهل سنت]] بوده است که اغلب رجال‌شناسان سنی مذهب او را ستوده‌اند.<ref>ذهبی، تاریخ الاسلام، ج ۱۵، ص۲۸۲.</ref>«القصائد الحمیریه» و «التیجان فی ملوک حمیر» از دیگر آثار اوست.<ref>زرکلی، الاعلام، ج ۴، ص۱۶۶.</ref> | وی از عالمان مورد وثوق نزد [[اهل سنت]] بوده است که اغلب رجال‌شناسان سنی مذهب او را ستوده‌اند.<ref>ذهبی، تاریخ الاسلام، ۱۴۱۱ق، ج ۱۵، ص۲۸۲.</ref>«القصائد الحمیریه» و «التیجان فی ملوک حمیر» از دیگر آثار اوست.<ref>زرکلی، الاعلام، ۱۹۹۲م، ج ۴، ص۱۶۶.</ref> | ||
عمده شهرت ابن هشام، تالیف کتاب سیرة النبویه است تا جایی که [[ابن خلکان |ابن خلّکان]] در شرح حال وی می‌نویسد: «ابن هشام همان کسی است که سیرۀ رسول الله را از مغازی واقدی و سیره ابن اسحاق جمع‌آوری نموده و آنها را تهذیب و تلخیص کرده است و این همان سیره‌ای است که در دسترس مردم قرار دارد و به سیرۀ ابن هشام معروف است.»<ref>ابن خلکان، وفیات الاعیان، ج ۳، ص۱۷۷.</ref> | عمده شهرت ابن هشام، تالیف کتاب سیرة النبویه است تا جایی که [[ابن خلکان |ابن خلّکان]] در شرح حال وی می‌نویسد: «ابن هشام همان کسی است که سیرۀ رسول الله را از مغازی واقدی و سیره ابن اسحاق جمع‌آوری نموده و آنها را تهذیب و تلخیص کرده است و این همان سیره‌ای است که در دسترس مردم قرار دارد و به سیرۀ ابن هشام معروف است.»<ref>ابن خلکان، وفیات الاعیان، ج ۳، ص۱۷۷.</ref> | ||
| خط ۳۹: | خط ۳۹: | ||
کتاب السیرة النبویة معروف به سیره ابن هشام؛ مشتمل بر اخبار تاریخی پیرامون [[سیره پیامبر (ص)]] است. در میان کتاب‌هایی که در زمینه سیره [[حضرت محمد(ص)]] نگاشته شده، سیره ابن هشام یکی از مهم‌ترین منابع و مراجع تاریخی [[مسلمانان]] به شمار می‌رود و از اعتبار و شهرت زیادی میان عالمان برخوردار است. | کتاب السیرة النبویة معروف به سیره ابن هشام؛ مشتمل بر اخبار تاریخی پیرامون [[سیره پیامبر (ص)]] است. در میان کتاب‌هایی که در زمینه سیره [[حضرت محمد(ص)]] نگاشته شده، سیره ابن هشام یکی از مهم‌ترین منابع و مراجع تاریخی [[مسلمانان]] به شمار می‌رود و از اعتبار و شهرت زیادی میان عالمان برخوردار است. | ||
السیرة النبویة در واقع همان "سیره ابن اسحاق" است که ابن هشام به روایت زیاد بن عبد الملک بکّایی عامری کوفی (م [[سال ۱۸۳ هجری قمری|۱۸۳ق]]) نقل و آن‌را اصلاح، تهذیب و تلخیص کرده است.<ref>موسوعة التاریخ الاسلامی، شیخ محمدهادی یوسفی غروی، ج ۱، ص۲۰ _ ۲۱.</ref> | السیرة النبویة در واقع همان "سیره ابن اسحاق" است که ابن هشام به روایت زیاد بن عبد الملک بکّایی عامری کوفی (م [[سال ۱۸۳ هجری قمری|۱۸۳ق]]) نقل و آن‌را اصلاح، تهذیب و تلخیص کرده است.<ref>موسوعة التاریخ الاسلامی، شیخ محمدهادی یوسفی غروی، ۱۴۱۷ق، ج ۱، ص۲۰ _ ۲۱.</ref> | ||
محمد بن اسحاق مطلّبی ([[سال ۵۸ هجری قمری|۵۸]]– ۱۵۰ق) اولین کسی است که سیره و مغازی پیامبر اسلام(ص) را با روشی جدید و نظمی منطقی جمع‌آوری و تدوین نمود. | محمد بن اسحاق مطلّبی ([[سال ۵۸ هجری قمری|۵۸]]– ۱۵۰ق) اولین کسی است که سیره و مغازی پیامبر اسلام(ص) را با روشی جدید و نظمی منطقی جمع‌آوری و تدوین نمود. | ||
سیره ابن اسحاق مشتمل بر روایت‌های تاریخی از زمان حضرت آدم تا پایان زندگی پیامبر اسلام است؛<ref>جعفریان، منابع تاریخ اسلام، ص۵۶.</ref>وی اخبار و حوادث دوران [[مکه]] و [[مدینه]] و احوال پیامبر(ص) و بخشی از ماجراهای مربوط به عصر جاهلی را که در کتاب‌ها و مجموعه‌های پراکنده گوناگون یافته بود در سیره خود جمع‌آوری نموده و به منصور خلیفه عباسی تقدیم کرد.<ref>ابن خلکان، وفیات الاعیان، ج ۴، ص۲۷۷. </ref> | سیره ابن اسحاق مشتمل بر روایت‌های تاریخی از زمان حضرت آدم تا پایان زندگی پیامبر اسلام است؛<ref>جعفریان، منابع تاریخ اسلام، ۱۳۷۶ش، ص۵۶.</ref>وی اخبار و حوادث دوران [[مکه]] و [[مدینه]] و احوال پیامبر(ص) و بخشی از ماجراهای مربوط به عصر جاهلی را که در کتاب‌ها و مجموعه‌های پراکنده گوناگون یافته بود در سیره خود جمع‌آوری نموده و به منصور خلیفه عباسی تقدیم کرد.<ref>ابن خلکان، وفیات الاعیان، ج ۴، ص۲۷۷. </ref> | ||
ابن هشام از سیره ابن اسحاق حذف و به آن اضافه کرد و آن را مورد نقد و مقایسه با روایات متعارض قرار داد که حاصل آن کتابی است که امروزه به سیره ابن هشام شهرت دارد.<ref>موسوعة التاریخ الاسلامی، شیخ محمدهادی یوسفی غروی، ج ۱، ص۲۰ _ ۲۱</ref> وی در ابتدای همین کتاب آورده است: | ابن هشام از سیره ابن اسحاق حذف و به آن اضافه کرد و آن را مورد نقد و مقایسه با روایات متعارض قرار داد که حاصل آن کتابی است که امروزه به سیره ابن هشام شهرت دارد.<ref>موسوعة التاریخ الاسلامی، شیخ محمدهادی یوسفی غروی، ۱۴۱۷ق، ج ۱، ص۲۰ _ ۲۱</ref> وی در ابتدای همین کتاب آورده است: | ||
«ما به خواست خدا این کتاب را با ذکر زندگانی [[حضرت اسماعیل علیه السلام|اسماعیل بن ابراهیم]] که جدّ [[رسول الله]] (ص) از طرف پدرانش بوده است، شروع می‌کنیم و زندگی پدران رسول اللّه (ص) را تا حضرت اسماعیل با ذکر حوادث مربوط به هر کدام توضیح می‌دهیم و برای رعایت اختصار نامی از دیگر فرزندان اسماعیل را نیاورده‌ایم. و در این میان بعضی از مطالبی را که ابن اسحاق ذکر کرده است؛ ولی در آنها ذکری از رسول اکرم صلّی اللّه علیه و آله به میان نیامده و یا در قرآن اشاره‌ای بدان نشده است و یا ربطی به موضوع این کتاب ندارد، برای مختصر کردن کتاب آنها را حذف می‌کنیم. هم چنین بعضی از اشعار را که وی نقل کرده و به وسیلۀ هیچ یک از استادان شعر شناخته نشده و یا اخباری را ذکر نموده که سخن گفتن دربارۀ آنها زشت است! و یا بعضی از مردم آن را نمی‌پسندند! و یا بکایی به صحّت آنها اقرار نکرده است را حذف می‌کنیم. و به خواست خدا مطالب دیگری که از وی نقل شده است را تا آنجا که برای ما روایت شده باشد و به آن علم یافته باشیم پی‌گیری و نقل خواهیم نمود.»<ref>ابن هشام، السیره النبویه، ج ۱، ص۴.</ref> | «ما به خواست خدا این کتاب را با ذکر زندگانی [[حضرت اسماعیل علیه السلام|اسماعیل بن ابراهیم]] که جدّ [[رسول الله]] (ص) از طرف پدرانش بوده است، شروع می‌کنیم و زندگی پدران رسول اللّه (ص) را تا حضرت اسماعیل با ذکر حوادث مربوط به هر کدام توضیح می‌دهیم و برای رعایت اختصار نامی از دیگر فرزندان اسماعیل را نیاورده‌ایم. و در این میان بعضی از مطالبی را که ابن اسحاق ذکر کرده است؛ ولی در آنها ذکری از رسول اکرم صلّی اللّه علیه و آله به میان نیامده و یا در قرآن اشاره‌ای بدان نشده است و یا ربطی به موضوع این کتاب ندارد، برای مختصر کردن کتاب آنها را حذف می‌کنیم. هم چنین بعضی از اشعار را که وی نقل کرده و به وسیلۀ هیچ یک از استادان شعر شناخته نشده و یا اخباری را ذکر نموده که سخن گفتن دربارۀ آنها زشت است! و یا بعضی از مردم آن را نمی‌پسندند! و یا بکایی به صحّت آنها اقرار نکرده است را حذف می‌کنیم. و به خواست خدا مطالب دیگری که از وی نقل شده است را تا آنجا که برای ما روایت شده باشد و به آن علم یافته باشیم پی‌گیری و نقل خواهیم نمود.»<ref>ابن هشام، السیره النبویه، ۱۳۷۵ق، ج ۱، ص۴.</ref> | ||
==تغییرات ابن هشام در سیره ابن اسحاق== | ==تغییرات ابن هشام در سیره ابن اسحاق== | ||
| خط ۵۸: | خط ۵۸: | ||
*اخباری را که مورد پسند بعضی از مردم نبود. | *اخباری را که مورد پسند بعضی از مردم نبود. | ||
*اشعاری که از نظر وی ثابت نشده است تا جایی که ادعا شده اشعار موجود در سیره ابن هشام یک پنجم آن چیزی است که در نسخه ابن اسحاق وجود داشته است.<ref>جعفریان، منابع تاریخ اسلام، ص ۶۱.</ref> | *اشعاری که از نظر وی ثابت نشده است تا جایی که ادعا شده اشعار موجود در سیره ابن هشام یک پنجم آن چیزی است که در نسخه ابن اسحاق وجود داشته است.<ref>جعفریان، منابع تاریخ اسلام، ۱۳۷۶ش، ص ۶۱.</ref> | ||
علاوه بر این تغییرات،ابن هشام روایت‌هایی را که برایش ثابت شده، به کتاب اضافه کرده<ref>ذهبی، تاریخ الإسلام، ج ۱۵، ص۲۸۱.</ref> در عین حال مطالبی که ابن هشام در سیره ابن اسحاق افزوده است، با نام خودش مشخص شده و از مطالب متن اصلی قابل تشخیص است.<ref>جعفریان، منابع تاریخ اسلام، ص۵۸.</ref> | علاوه بر این تغییرات،ابن هشام روایت‌هایی را که برایش ثابت شده، به کتاب اضافه کرده<ref>ذهبی، تاریخ الإسلام، ۱۴۱۱ق، ج ۱۵، ص۲۸۱.</ref> در عین حال مطالبی که ابن هشام در سیره ابن اسحاق افزوده است، با نام خودش مشخص شده و از مطالب متن اصلی قابل تشخیص است.<ref>جعفریان، منابع تاریخ اسلام، ۱۳۷۶ش، ص۵۸.</ref> | ||
به دلیل این دگرگونی‌های جدید و تهذیب و اصطلاحات، این سیره به «سیرۀ ابن هشام» معروف گردیده و تقریبا نام ابن اسحاق در ذکر این سیره یاد نمی‌شود. | به دلیل این دگرگونی‌های جدید و تهذیب و اصطلاحات، این سیره به «سیرۀ ابن هشام» معروف گردیده و تقریبا نام ابن اسحاق در ذکر این سیره یاد نمی‌شود. | ||
===شبهه پیرامون برخی حذفیات=== | ===شبهه پیرامون برخی حذفیات=== | ||
گفته شده که ابن هشام مواردی که در «سیره ابن اسحاق» منطبق با گرایش شیعی بوده را حذف کرده است، مانند: | گفته شده که ابن هشام مواردی که در «سیره ابن اسحاق» منطبق با گرایش شیعی بوده را حذف کرده است، مانند: | ||
روایت انذار عشیره که بر مبنای آن، پیامبر(ص) حضرت علی(ع) را به عنوان برادر و وصی و جانشین خود معرفی کرده است؛ | روایت انذار عشیره که بر مبنای آن، پیامبر(ص) حضرت علی(ع) را به عنوان برادر و وصی و جانشین خود معرفی کرده است؛ | ||
در حالیکه، این روایت را طبری از طریق ابن اسحاق نقل کرده ولی اثری از این حدیث در سیره ابن هشام نیست.<ref>جعفریان، منابع تاریخ اسلام، ص۵۸.</ref><ref group="یادداشت"> رسول جعفریان می‌گوید: مواردی در سیره وجود دارد که نشان می‌دهد ابن هشام گاهی مطالبی را به نفع امام علی علیه‌السلام بوده بر آن افزوده است؛ مثلا این خبر که نشان می‌دهد که نهیب علی(ع) بر تسخیر قلعه بنی قریظه، سبب شد تا آنان به زودی خود را برحکم رسول خدا(ص) تسلیم کنند. عبارت ابن هشام در حذف چنین است... مما لیس لرسول الله فیه ذکر،و مانزل فیه من القرآن بشی ء و لیس سببا لشی ء بالعشر یعرفها ولا تفسیراله ولا شاهدا علیه لما ذکرت من الاختصار واشعار لم رحدا من اهل العلم بروایته. ازموارد حذفی ابن هشام برخی ازروایات مربوط به پیامبر(ص) در قبل از بعثت نیز رویات نقش عباس بن عبدالمطلب در بدر است ! همینطور روایت دعوت امام علی(ع) رابرای اسلام آوردن که در نسخه یونس هست در سیره ابن هشام نیامده است. و نیز روایتی درباره کیفیت اسلام آوردن ابوبکر. رجوع کنید به: جعفریان، منابع تاریخ اسلام، ص۶۱. </ref> | در حالیکه، این روایت را طبری از طریق ابن اسحاق نقل کرده ولی اثری از این حدیث در سیره ابن هشام نیست.<ref>جعفریان، منابع تاریخ اسلام، ۱۳۷۶ش، ص۵۸.</ref><ref group="یادداشت"> رسول جعفریان می‌گوید: مواردی در سیره وجود دارد که نشان می‌دهد ابن هشام گاهی مطالبی را به نفع امام علی علیه‌السلام بوده بر آن افزوده است؛ مثلا این خبر که نشان می‌دهد که نهیب علی(ع) بر تسخیر قلعه بنی قریظه، سبب شد تا آنان به زودی خود را برحکم رسول خدا(ص) تسلیم کنند. عبارت ابن هشام در حذف چنین است... مما لیس لرسول الله فیه ذکر،و مانزل فیه من القرآن بشی ء و لیس سببا لشی ء بالعشر یعرفها ولا تفسیراله ولا شاهدا علیه لما ذکرت من الاختصار واشعار لم رحدا من اهل العلم بروایته. ازموارد حذفی ابن هشام برخی ازروایات مربوط به پیامبر(ص) در قبل از بعثت نیز رویات نقش عباس بن عبدالمطلب در بدر است ! همینطور روایت دعوت امام علی(ع) رابرای اسلام آوردن که در نسخه یونس هست در سیره ابن هشام نیامده است. و نیز روایتی درباره کیفیت اسلام آوردن ابوبکر. رجوع کنید به: جعفریان، منابع تاریخ اسلام، ۱۳۷۶ش، ص۶۱. </ref> | ||
برخی نیز این ادعا را رد کرده و به مواردی استناد کرده‌اند که ابن هشام از ابن اسحاق درباره امام علی(ع) نقل کرده<ref>رک: سیره ابن هشام، ج ۱، ص۲۴۵و۵۰۵.</ref>،و هم مواردی که خود ابن هشام مستقلاً در مناقب علی(ع) آورده است.<ref>رک: به سیره ابن هشام، ج ۱، ص۸۷ و ج ۲، ص۱۵۱ و ۵۱۹ – ۵۲۰.</ref> | برخی نیز این ادعا را رد کرده و به مواردی استناد کرده‌اند که ابن هشام از ابن اسحاق درباره امام علی(ع) نقل کرده<ref>رک: سیره ابن هشام، ج ۱، ص۲۴۵و۵۰۵.</ref>،و هم مواردی که خود ابن هشام مستقلاً در مناقب علی(ع) آورده است.<ref>رک: به سیره ابن هشام، ۱۳۷۵ق، ج ۱، ص۸۷ و ج ۲، ص۱۵۱ و ۵۱۹ – ۵۲۰.</ref> | ||
== شرح‌ها و ترجمهها== | == شرح‌ها و ترجمهها== | ||
| خط ۷۴: | خط ۷۴: | ||
[[پرونده:ترجمه مسعود انصاری از سیره ابن هشام.jpg|thumb|ترجمه مسعود انصاری از سیره ابن هشام]] | [[پرونده:ترجمه مسعود انصاری از سیره ابن هشام.jpg|thumb|ترجمه مسعود انصاری از سیره ابن هشام]] | ||
*'''الروضُ الأُنُف فی شرح السیرة النبویة''' اثر «عبد الرحمن سهیلی» (متوفی: ۵۸۱ق) شرحی مبسوط بر سیره ابن هشام است که بنای نویسنده آن بر شرح لغات نا مأنوس، جملات دشوار، شرح نسب‌های مشکل و تکمیل مواردی است که ناقص مانده است. الروض الانف به تصحیح عبدالرحمن وکیل در مصر به چاپ رسیده و در سال ۱۴۱۲ق در بیروت افست شده است. | *'''الروضُ الأُنُف فی شرح السیرة النبویة''' اثر «عبد الرحمن سهیلی» (متوفی: ۵۸۱ق) شرحی مبسوط بر سیره ابن هشام است که بنای نویسنده آن بر شرح لغات نا مأنوس، جملات دشوار، شرح نسب‌های مشکل و تکمیل مواردی است که ناقص مانده است. الروض الانف به تصحیح عبدالرحمن وکیل در مصر به چاپ رسیده و در سال ۱۴۱۲ق در بیروت افست شده است. | ||
*ابوذر بن محمد بن مسعود خَشَنی(۶۰۴-۵۳۳) نیز شرحی ادبی در یک مجلد بر سیره ابن هشام تالیف کرده است که توسط بولس برونله تصحیح شده و توسط دارالکتب العلمیه به چاپ رسیده است.<ref>جعفریان، منابع تاریخ اسلام، ص۶۱-۶۲.</ref> | *ابوذر بن محمد بن مسعود خَشَنی(۶۰۴-۵۳۳) نیز شرحی ادبی در یک مجلد بر سیره ابن هشام تالیف کرده است که توسط بولس برونله تصحیح شده و توسط دارالکتب العلمیه به چاپ رسیده است.<ref>جعفریان، منابع تاریخ اسلام، ۱۳۷۶ش، ص۶۱-۶۲.</ref> | ||
===ترجمه به فارسی=== | ===ترجمه به فارسی=== | ||