قیام زید بن علی: تفاوت میان نسخه‌ها
←درگیری سپاه زید و سپاه اموی: اصلاح و خلاصه‌سازی
Hasanejraei (بحث | مشارکتها) (اصلاح و خلاصه‌سازی مباحث مرتبط با بیعت و بیعت‌شکنی) |
Hasanejraei (بحث | مشارکتها) (←درگیری سپاه زید و سپاه اموی: اصلاح و خلاصه‌سازی) |
||
| خط ۴۲: | خط ۴۲: | ||
بیعت‌کنندگان با زید بن علی، حدود پانزده هزار نفر از کوفیان دانسته شده است<ref>طبری، تاریخ الامم و الملوک، ۱۹۶۷م، ج۷، ص۱۷۱.</ref> که در میان آنان افرادی از بزرگان کوفه از جمله سلمة بن کهیل، نصر بن خزیمه عبسی، و معاویة بن اسحاق بن زید بن حارثه نیز حضور داشته‌اند.<ref>طبری، تاریخ الامم و الملوک، ۱۹۶۷م، ج۷، ص۱۶۷.</ref> علاوه بر این، شماری از مردم در [[مدائن]]، [[بصره]]، [[واسط]]، [[موصل]]، [[ری]] و [[گرگان]] نیز با فرستادگان زید بن علی بیعت کرده بودند.<ref>ابوالفرج اصفهانی، مقاتل الطالبیین، ۱۴۱۹ق، ص۱۳۲.</ref> اگر گفتگوی زید بن علی با سلمة بن کهیل، از بزرگان کوفه را مبنای تعداد بیعت‌کنندگان قرار دهیم، ۴۰ هزار تن با او پیمان بسته بوده‌اند.<ref>طبری، تاریخ الامم و الملوک، ۱۹۶۷م، ج۷، ص۱۶۸.</ref> در گزارش دیگری از [[ابوالفرج اصفهانی]]، از حمایت ۱۰۰ هزار جنگجو سخن گفته شده است.<ref>ابوالفرج اصفهانی، مقاتل الطالبیین، ۱۴۱۹ق، ص۱۳۲.</ref> ابوالفرج اصفهانی همچنین از کمک مالی ابوحنیفه، عالم اهل سنت و پایه‌گذار مذهب حنفی، به زید بن علی خبر داده است.<ref>ابوالفرج اصفهانی، مقاتل الطالبیین، ۱۴۱۹ق، ص۱۴۱؛ بلاذری، انساب الاشراف، ۱۹۷۷م، ج۳، ص۲۳۹.</ref> | بیعت‌کنندگان با زید بن علی، حدود پانزده هزار نفر از کوفیان دانسته شده است<ref>طبری، تاریخ الامم و الملوک، ۱۹۶۷م، ج۷، ص۱۷۱.</ref> که در میان آنان افرادی از بزرگان کوفه از جمله سلمة بن کهیل، نصر بن خزیمه عبسی، و معاویة بن اسحاق بن زید بن حارثه نیز حضور داشته‌اند.<ref>طبری، تاریخ الامم و الملوک، ۱۹۶۷م، ج۷، ص۱۶۷.</ref> علاوه بر این، شماری از مردم در [[مدائن]]، [[بصره]]، [[واسط]]، [[موصل]]، [[ری]] و [[گرگان]] نیز با فرستادگان زید بن علی بیعت کرده بودند.<ref>ابوالفرج اصفهانی، مقاتل الطالبیین، ۱۴۱۹ق، ص۱۳۲.</ref> اگر گفتگوی زید بن علی با سلمة بن کهیل، از بزرگان کوفه را مبنای تعداد بیعت‌کنندگان قرار دهیم، ۴۰ هزار تن با او پیمان بسته بوده‌اند.<ref>طبری، تاریخ الامم و الملوک، ۱۹۶۷م، ج۷، ص۱۶۸.</ref> در گزارش دیگری از [[ابوالفرج اصفهانی]]، از حمایت ۱۰۰ هزار جنگجو سخن گفته شده است.<ref>ابوالفرج اصفهانی، مقاتل الطالبیین، ۱۴۱۹ق، ص۱۳۲.</ref> ابوالفرج اصفهانی همچنین از کمک مالی ابوحنیفه، عالم اهل سنت و پایه‌گذار مذهب حنفی، به زید بن علی خبر داده است.<ref>ابوالفرج اصفهانی، مقاتل الطالبیین، ۱۴۱۹ق، ص۱۴۱؛ بلاذری، انساب الاشراف، ۱۹۷۷م، ج۳، ص۲۳۹.</ref> | ||
== | ==آغاز قیام، پیروزی اولیه، شکست نهایی== | ||
صبح | صبح چهارشنبه، اول صفر [[سال ۱۲۲ قمری]]، زید دو نفر از یاران خود را مأمور کرد تا به کوفه بروند و آغاز قیام را به اطلاع مردم برسانند. اما این دو تن در نزدیکی کوفه به دست مأموران حاکم کشته شدند.<ref>طبری، تاریخ الامم و الملوک، ۱۹۶۷م، ج۷، ص۱۸۲.</ref> از همین رو زید، فرد دیگری به نام سعید بن خیثم که به داشتن صدای رسا مشهور بود، برای این کار فرستاد.<ref>ابوالفرج اصفهانی، مقاتل الطالبیین، ۱۴۱۹ق، ص۱۳۳.</ref> سپاه زید بن علی گرچه در ابتدا پیشروی موفقیت‌آمیزی داشت و تلاش کرد مردمِ زندانی‌شده در مسجد را نیز آزاد کند<ref>طبری، تاریخ الامم و الملوک، ۱۹۶۷م، ج۷، ص۱۸۴-۱۸۵.</ref> و در نبرد در اطراف مسجد و بازار نیز به پیروزی رسید،<ref>طبری، تاریخ الامم و الملوک، ۱۹۶۷م، ج۷، ص۱۸۴.</ref> اما در روز دوم، با اضافه شدن تیراندازان به سپاه یوسف بن عمر، حاکم اموی عراق، برخی از یاران نزدیک زید از پا درآمدند<ref>طبری، تاریخ الامم و الملوک، ۱۹۶۷م، ج۷، ص۱۸۵-۱۸۶.</ref> و خود او نیز به سختی زخمی شد<ref>طبری، تاریخ الامم و الملوک، ۱۹۶۷م، ج۷، ص۱۸۶.</ref> و در روز جمعه، سوم صفر، درگذشت.<ref>ابوالفرج اصفهانی، مقاتل الطالبیین، ۱۴۱۹ق، ص۱۳۹.</ref> | ||
===پیروزی | ===روز اول: پیروزی=== | ||
درگیری میان نیروهای زید بن علی و سربازان والی کوفه، از صبح چهارشنبه اول [[صفر]] [[سال ۱۲۲ قمری]] آغاز شد. زید، سپاه خود را به سوی شهر حرکت داد و آنان را به جنگ تشویق می‌کرد. نخستین برخورد در اطراف کوفه در منطقه صیادین (صائدین) روی داد و به پیروزی یاران زید انجامید و سپس جنگ به کوفه کشیده شد.<ref>ابن مسکویه، تجارب الامم، ۱۳۷۹ش، ج۳، ص۱۴۲-۱۴۴.</ref> زید با مشاهده یاران اندک خود، نگرانی از آنکه کوفیان او را نیز مانند امام حسین(ع) تنها بگذارند، با یاران خود مطرح کرد و نصر بن خزیمة، از جانفشانی خود در رکاب زید بن علی گفت.<ref>طبری، تاریخ الامم و الملوک، ۱۹۶۷م، ج۷، ص۱۸۴.</ref> | |||
زید بن علی به همراه نصر بن خزیمة، معاویة بن اسحاق و چند تن از یاران خود، به مسجد رفت تا مردمِ گرفتارشده در مسجد را از محاصره سربازان اموی نجات دهد. آنان گرچه توانستند خود را به مسجد برسانند و پرچم‌ها و عَلم‌های خود را در مسجد به اهتزاز درآورند،<ref>طبری، تاریخ الامم و الملوک، ۱۹۶۷م، ج۷، ص۱۸۴-۱۸۵.</ref> اما مأموران اموی، مانع پیشروی آنان شده و با رسیدن لشکر تازه‌نفس یوسف بن عمر، جنگ شدیدی در اطراف مسجد و بازار درگرفت. سرانجام جنگ و درگیری به محله‌ای به نام دارالرزق منتقل شد و به پیروزی زید و یارانش در روز اول جنگ رسید.<ref>طبری، تاریخ الامم و الملوک، ۱۹۶۷م، ج۷، ص۱۸۴.</ref> | |||
زید به همراه نصر بن | |||
=== | ===روز دوم: شکست=== | ||
در دومین روز جنگ، نصر بن | در ابتدای دومین روز جنگ، نصر بن خزیمة به دست نایل بن فروه کشته شد.<ref>طبری، تاریخ الامم و الملوک، ۱۹۶۷م، ج۷، ص۱۸۴-۱۸۵.</ref> کشته شدن او زید را به شدت متأثر کرد.<ref>ابوالفرج اصفهانی، مقاتل الطالبیین، ۱۴۱۹ق، ص۱۳۶.</ref> با این حال نبرد سخت زید و یارانش در صبح این روز، با پیروزی تمام شد.<ref>ابن اثیر، الکامل فی التاریخ، ۱۹۶۵م، ج۵، ص۱۳۵.</ref> یوسف بن عمر لشکری دیگر تدارک دید تا به یاران زید حمله‌ور شود، اما زید و یارانش، سپاه یوسف بن عمر را درهم شکستند. اما با اضافه شدن تیراندازان به سپاه یوسف بن عمر، کار بر سپاه زید دشوار شد و در همین حال معاویة بن اسحاق، فرمانده دیگر زید نیز کشته شد. در غروب این روز، زید نیز بر اثر اصابت تیری به پیشانی‌اش به شدت مجروح شد<ref>طبری، تاریخ الامم و الملوک، ۱۹۶۷م، ج۷، ص۱۸۵-۱۸۶.</ref> و سپس در روز جمعه سوم صفر سال۱۲۲ق، درگذشت.<ref>ابوالفرج اصفهانی، مقاتل الطالبیین، ۱۴۱۹ق، ص۱۳۹.</ref> | ||
[[پرونده:مقبره زید بن علی.jpg|280px|بندانگشتی|چپ|مقبره منسوب به زید بن علی در کوفه]] | [[پرونده:مقبره زید بن علی.jpg|280px|بندانگشتی|چپ|مقبره منسوب به زید بن علی در کوفه]] | ||
یاران زید | یاران زید برای آنکه جسد وی به دست مأموران اموی نیفتد، مسیر جوی آبی را تغییر داده، جسد را دفن کردند و سپس دوباره جوی را به جای خود بازگرداندند، اما غلامی که همراه انان بود، [[حکم بن صلت]] را با خبر کرد.<ref>طبری، تاریخ الامم و الملوک، ۱۹۶۷م، ج۷، ص۱۸۶-۱۸۷.</ref> امویان جسد را بیرون کشیدند، به دستور یوسف بن عمر، بدن زید را به دار آویختند، و سرش را برای هشام بن عبدالملک، خلیفه اموی فرستادند.<ref>ابن مسکویه، تجارب الامم، ۱۳۷۹ش، ج۳، ص۱۴۷.</ref> | ||
==انگیزه و زمینه‌های قیام== | ==انگیزه و زمینه‌های قیام== | ||