چهار قل: تفاوت میان نسخه‌ها

چهار قل، یا صورت مخفف آن، چارقل، عنوانی است برای چهار سوره از سوره‌های قرآن کریم که با فعل امر «قل‌» به معنای «بگو» آغاز می‌شوند.<ref>لسانی فشارکی، «چارقل»، ص۶۵۷.</ref> این سوره‌ها عبارتند از: [[سوره کافرون|کافرون‌]] که با«قل یا ایها الکافرون» آغاز می‌شود، [[سوره اخلاص|اخلاص‌]] که اولین آیه آن «قل هو الله احد» است، [[سوره فلق|فلق‌]] که با «قل اعوذ برب الفلق» آغاز می‌شود و [[سوره ناس|ناس‌]] که آیه ابتدایی آن، «قل اعوذ برب الناس» است.<ref>حریری، فرهنگ اصطلاحات قرآنی، ۱۳۸۴ش، ص۱۱۸.</ref>

در روایات اسلامی، فضیلتی ویژه برای خواندن چهارقل ذکر نشده است؛ با این حال در برخی‌[[احادیث‌]]، خواندن سوره‌های [[سوره اخلاص|اخلاص‌]]، [[سوره فلق|فلق‌]] و [[سوره ناس|ناس‌]]، به همراه [[سوره حمد]]،‌<ref>حویزی، تفسیر نور الثقلین، ۱۳۷۰ش، ج۵، ص۷۰۵.</ref> یا [[آیة الکرسی|آیة الکرسی‌]]<ref>حویزی، تفسیر نور الثقلین، ۱۳۷۰ش، ج۵، ص۷۰۲.</ref> برای در امان ماندن از خطرات توصیه شده است؛ همچنین خواندن چهارقل و [[سوره نصر]].<ref>طبرسی، مجمع البیان، ۱۴۰۶ق، ج‌۱۰، ص‌۸۳۹؛ ابوالفتوح رازی، روض الجنان و روح الجنان، ۱۳۷۱ش، ج۲۰، ص۴۳۳؛ سیوطی، تفسیر الدر المنثور، ۱۴۲۰ق، ج‌۸، ص۶۵۸.</ref>  

خواندن چهارقل، در [[نماز شب]] و [[نماز مستحبی|نمازهای مستحب]] در شب‌های [[رجب (ماه) |ماه رجب‌]] ‌سفارش شده است‌.‌<ref>خطیب شربینی، مغنی المحتاج، ۱۳۷۷ق، ج‌‌۱، ص‌‌۲۲۱؛ الدمیاطی الشافعی، إعانة الطالبین، ۱۴۱۸ق، ج‌‌۱، ص‌‌۲۹۰.</ref> در [[حديث|حدیثی]] از [[پیامبر(ص)]]، مشهور به حدیث «ذات القلاقل»، برای در امان ماندن خود و فرزند و مال از آسیب، خواندن این چهار سوره توصیه شده است‌.<ref>قطب الراوندی، سلوة الحزین، ۱۴۰۷ق، ص‌۸۵؛ آقابزرگ الطهرانی، الذريعة إلی تصانیف الشيعة، دار الأضواء، ج‌۶، ص‌۳۷۶.</ref>

چهارقل، در دوران‌های مختلف، از عناصر فرهنگ عامه ایرانیان بوده و برای در امان ماندن از خطرات خوانده می‌شده است؛ چنانکه [[سنایی غزنوی]]، شاعر فارسی‌زبان قرن پنجم هجری، در یکی از اشعار خود چارقل را [[حرز]] خوانده است.<ref>حسینی، «تصحیح ابیاتی از حدیقه سنایی بر اساس قدیمی ترین نسخه خطی»، ص۱۹.</ref> همینطور در یکی از داستان‌های [[جلال آل احمد]]، داستان‌نویس معاصر آمده است: «صبح‌ها که دکانش را باز می‌کرد، چهارقل می‌خواند».<ref>حلاج‌زاده، «جلال و نثر شکسته معاصر»، ص۲۸.</ref>

[[ابن سینا]] در کتابی با نام «تفسیر القلاقل» به [[تفسیر]] سه سوره از چارقل،(یعنی سوره‌های [[سوره اخلاص|اخلاص‌]]، [[سوره فلق|فلق‌]] و [[سوره ناس|ناس‌]]) پرداخته است‌. این اثر به کوشش احسان یارشاطر با عنوان تفسیر سوره توحید، تفسیر سوره فلق و تفسیر سوره ناس در پنج رساله به ‌چاپ رسیده است‌<ref>ابن سینا، پنج رساله، ۱۳۸۳‌ش‌.</ref> و [[محمود بن محمد حسنی واعظ‌]]، از مفسران قرن هفتم هجری نیز در [[تفسیر|تفسیری‌]] با نام [[بلابل القلاقل|بلابل القلاقل‌]] به تفسیر آیاتی که با فعل امر قل آغاز می‌شود پرداخته است‌.<ref>علوی مهر، المدخل إلی تاریخ التفسیر والمفسرین، ۱۴۳۵ق، ص۳۱۲-۳۱۴.</ref>

* آقابزرگ الطهرانی، محمدمحسن، الذریعة الی تصانیف الشیعة، بیروت، دار الاضواء، بی‌تا.

* الدمیاطی الشافعی، عثمان بن محمد شطا، إعانة الطالبین علی حل ألفاظ فتح المعین، بیروت، دار الفکر للطباعة والنشر والتوزیع، ۱۴۱۸ق/۱۹۹۷م.

* حریری، محمد یوسف، فرهنگ اصطلاحات قرآنی، جلد  ١، هجرت، قم،  ١٣٨۴ش .

* حسینی، مریم، «تصحیح ابیاتی از حدیقه سنایی بر اساس قدیمی ترین نسخه خطی»، در مجله علوم انسانی دانشگاه الزهرا، ش۳۴ و ۳۵، تابستان و پاییز ۱۳۷۹ش.

* حلاج‌زاده، لیلا، «جلال و نثر شکسته معاصر»، در کتاب ماه ادبیات، ش۱۵۸، آذر ۱۳۸۹ش.

* سیوطی‌، عبدالرحمن بن ابی بکر، تفسیر الدر المنثور فی التفسیر المأثور، ج۸، بیروت، دار الفکر، ۱۴۲۰ق/۲۰۰۰م.

* طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تصحیح سید هاشم رسولی محلاتی و فضل الله یزدی طباطبایی، ج۱۰، بیروت، دار المعرفة، ۱۴۰۶ق/۱۹۸۶م.