کاربر ناشناس
اقسام حدیث: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
بدون خلاصۀ ویرایش
imported>Pourrezaei جزبدون خلاصۀ ویرایش |
imported>Pourrezaei جزبدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
''' اقسام حدیث ''' تقسیم بندی‌هایی در [[علوم حدیث]] است که برای فهم بهتر سند یا متن روایات به کار می‌رود. | ''' اقسام حدیث ''' تقسیم بندی‌هایی در [[علوم حدیث]] است که برای فهم بهتر سند یا متن روایات به کار می‌رود. | ||
| خط ۶: | خط ۵: | ||
تقسیم بر اساس تعدد سند: [[خبر واحد]]، [[خبر مستفیض|خبر مُسْتَفیض]] و [[خبر متواتر]] | تقسیم بر اساس تعدد سند: [[خبر واحد]]، [[خبر مستفیض|خبر مُسْتَفیض]] و [[خبر متواتر]] | ||
تقسیم بر اساس اعتبار سند: صحیح و اقسام آن | تقسیم بر اساس اعتبار سند: صحیح (و اقسام آن: صحیح مُضاف، متفق‌ٌعلیه، اعلا، اوسط، ادنی)، حَسَن، موثوق، قوی، ضعیف (و اقسام آن: مُدْرَج، مشترک، مُصَحَّف، مؤتلف و مختلف،...) | ||
تقسیم بر اساس اتصال یا قطع سند: مُسنَد، مُتَّصِل، مَرفوع، موقوف، مَقطوع، مُرْسَل، مُنْقَطِع، مُعْضَل یا مشکل، مُضْمَر، مُعَلَّق، مُعَنْعَن، مُهْمَل. | تقسیم بر اساس اتصال یا قطع سند: مُسنَد، مُتَّصِل، مَرفوع، موقوف، مَقطوع، مُرْسَل، مُنْقَطِع، مُعْضَل یا مشکل، مُضْمَر، مُعَلَّق، مُعَنْعَن، مُهْمَل. | ||
| خط ۲۱: | خط ۲۰: | ||
==تقسیم احادیث بر اساس سند داشتن== | ==تقسیم احادیث بر اساس سند داشتن== | ||
===حدیث مسند=== | ===الف) حدیث مسند=== | ||
خبر یا حدیث مُسنَد یعنی خبری که دارای سند بوده و در سند آن اسامی همه [[:رده:راویان|راویان]] از زمان [[معصوم]] تا زمان مکتوب شدن در کتابهای معتبر و مشهور معلوم باشد. اصالت داشتن کتابهای مشهوری مانند [[کتب اربعه]] از جهت تاریخی و کتابشناسی کاملا قابل اثبات است. | خبر یا حدیث مُسنَد یعنی خبری که دارای سند بوده و در سند آن اسامی همه [[:رده:راویان حدیث|راویان]] از زمان [[معصوم]] تا زمان مکتوب شدن در کتابهای معتبر و مشهور معلوم باشد. اصالت داشتن کتابهای مشهوری مانند [[کتب اربعه]] از جهت تاریخی و کتابشناسی کاملا قابل اثبات است. | ||
حدیث مسند اقسامی دارد: | حدیث مسند اقسامی دارد: | ||
====مُعَنْعَن==== | ====مُعَنْعَن==== | ||
حدیثی است که در سند | حدیث معنعن حدیثی است که بدون ذکر الفاظِ «أخبَرَنی» «حَدَّثَنی» یا «سَمعتُ» در سلسله سند آن، واژه «عَن» تکرار شده باشد،<ref>فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم‌السلام، جلد ۳، صفحه ۲۷۵</ref> مانند: «احمد بن ادریس، عن محمد بن حسّان، عن أبی محمد الرازی، عن سیف بن عمیره، عن اسحاق بن عمار، قال: قال ابو عبدالله علیه‌السلام...».<ref> الکافی (کلینی) ۱/ ۱۱.</ref> | ||
====عالی و نازل==== | ====عالی و نازل==== | ||
عالی خبری است که در مقایسه با اخبار دیگر دارای واسطه کمتری باشد، و راوی با واسطه‌های کمتری [[حدیث]] را از [[معصوم]] نقل کرده باشد. | عالی خبری است که در مقایسه با اخبار دیگر دارای واسطه کمتری باشد، و راوی با واسطه‌های کمتری [[حدیث]] را از [[معصوم]] نقل کرده باشد. | ||
نازل، خبری است که برعکس عالی، تعداد راویان و واسطه‌ها بیشتر باشد. | نازل، خبری است که برعکس عالی، تعداد راویان و واسطه‌ها بیشتر باشد.<ref>الرعایة فی علم الدرایة، ص۱۱۲-۱۱۳</ref> | ||
برخی محدثان امامیه نیز مجموعه‌هایی به منظور گردآوری احادیث عالی السند با اسانید کوتاه تا ائمه(ع) با عنوان مشترک «قُرب الاسناد» تألیف کرده‌اند؛ از جمله: [[قرب الاسناد (کتاب)|قرب الاسناد عبدالله بن جعفر حمیری]]. | |||
====مُضْمَر==== | ====مُضْمَر==== | ||
روایتی است که نام [[معصوم]] در آن | روایتی است که به جای ذکر نام [[معصوم]] در آن از ضمیر استفاده شده است، مثل آنجایی که راوی بگوید: «سألته علیه‌السلام...» که نشان می‌دهد راوی از معصوم روایت کرده، ولی نمی‌دانیم نام آن معصوم چه بوده است. | ||
====مُعَلَّق==== | ====مُعَلَّق==== | ||
خبری است که در یک جا محدِّث آن را با تمام سند نقل می‌کند و در جای دیگر همه یا بخشی از ابتدای سند را حذف می‌کند و در حقیقت سند آن را معلق بر نقل پیشین می‌نماید. | خبری است که در یک جا محدِّث آن را با تمام سند نقل می‌کند و در جای دیگر همه یا بخشی از ابتدای سند را حذف می‌کند و در حقیقت سند آن را معلق بر نقل پیشین می‌نماید. | ||
===حدیث مرسل=== | ===ب) حدیث مرسل=== | ||
خبر مُرسَل حدیثی است که یا سند ندارد یا در سند آن، نام همه [[:رده:راویان|راویان]] ذکر نشده باشد. اقسام خبر مرسل عبارتند از: | خبر مُرسَل حدیثی است که یا سند ندارد یا در سند آن، نام همه [[:رده:راویان حدیث|راویان]] ذکر نشده باشد. اقسام خبر مرسل عبارتند از: | ||
====مَرفوع==== | ====مَرفوع==== | ||
| خط ۶۵: | خط ۶۶: | ||
===حدیث صحیح=== | ===حدیث صحیح=== | ||
{{اصلی|حدیث صحیح}} | {{اصلی|حدیث صحیح}} | ||
حدیث صحیح خبری است که سلسله سند توسط [[:رده:راویان|راویانی]] ثقه (قابل اعتماد) و [[امامیه|امامی]] [[مذهب]] به [[معصوم]] متصل گردد. | حدیث صحیح خبری است که سلسله سند آن توسط [[:رده:راویان حدیث|راویانی]] ثقه (قابل اعتماد) و [[امامیه|امامی]] [[مذهب]] به [[معصوم]] متصل گردد. | ||
===حدیث مُوَثَّق=== | ===حدیث مُوَثَّق=== | ||
حدیث مُوَثَّق خبری است دارای سند کامل که نسبت به کلیه افراد سلسله سند در [[کتابهای رجال]] [[شیعه]]<ref>. قید مزبور (تصریح به وثاقت در کتب شیعه) از این لحاظ است که نسبت به بعض راویان حدیث در کتب رجال اهل سنت تصریح به وثاقت شده است، ولی از این رو که آنان کلیه صحابه را عادل می‌دانند و به جهات دیگر، این تعدیل از نظر امامیه معتبر نیست </ref> تصریح به وثاقت شده باشد، اگر چه بعضی از افراد زنجیره [[حدیث]]، غیر [[امامیه|امامی]] باشند، مانند [[علی بن فضال]] و [[ابان بن عثمان]]. | حدیث مُوَثَّق خبری است دارای سند کامل که نسبت به کلیه افراد سلسله سند در [[:رده:کتابهای رجال|کتابهای رجال]] [[شیعه]]<ref>. قید مزبور (تصریح به وثاقت در کتب شیعه) از این لحاظ است که نسبت به بعض راویان حدیث در کتب رجال اهل سنت تصریح به وثاقت شده است، ولی از این رو که آنان کلیه صحابه را عادل می‌دانند و به جهات دیگر، این تعدیل از نظر امامیه معتبر نیست </ref> تصریح به وثاقت شده باشد، اگر چه بعضی از افراد زنجیره [[حدیث]]، غیر [[امامیه|امامی]] باشند، مانند [[علی بن فضال]] و [[ابان بن عثمان]]. | ||
گاهی از [[روایت]] موثق به قوی تعبیر شده است. | گاهی از [[روایت]] موثق به قوی تعبیر شده است. | ||
الفاظی که | الفاظی که نشانگر وثاقت راوی‌اند: ثقه، عین، وجه، مشکور، شیخ الطائفه، حجت. | ||
===حدیث حَسَن=== | ===حدیث حَسَن=== | ||
حدیث حَسَن خبری است که سند آن متصل بوده و تمامی [[:رده:راویان|راویان]] آن [[امامی]] [[مذهب]] و ممدوح باشند. (الفاظ مفید مدح: مُتقن، حافظ، ظابط، مشکور، زاهد، قَریب الامر) | حدیث حَسَن خبری است که سند آن متصل بوده و تمامی [[:رده:راویان حدیث|راویان]] آن [[امامی]] [[مذهب]] و ممدوح باشند. (الفاظ مفید مدح: مُتقن، حافظ، ظابط، مشکور، زاهد، قَریب الامر) | ||
روایت حسن از آن جهت اینگونه نام‌گذاری شده که نسبت به | روایت حسن از آن جهت اینگونه نام‌گذاری شده که نسبت به سند آن حسن ظن داریم. | ||
'''حَسَن کالصحیح'''، [[روایت|روایتی]] است که راجع به [[:رده:راویان|راویان]] آن مدحی که نزدیک به وثاقت است ذکر شده باشد یا راوی از [[اصحاب اجماع]] باشد. | '''حَسَن کالصحیح'''، [[روایت|روایتی]] است که راجع به [[:رده:راویان حدیث|راویان]] آن مدحی که نزدیک به وثاقت است ذکر شده باشد یا راوی از [[اصحاب اجماع]] باشد. | ||
'''حَسَنُ الاسناد'''، روایتی است که سند آن حسن باشد، ولی متن [[حدیث]] به واسطه شُذوذ یا علت، حَسَن نباشد. | '''حَسَنُ الاسناد'''، روایتی است که سند آن حسن باشد، ولی متن [[حدیث]] به واسطه شُذوذ یا علت، حَسَن نباشد. | ||
| خط ۸۶: | خط ۸۷: | ||
===حدیث قوی=== | ===حدیث قوی=== | ||
حدیث قوی به | حدیث قوی به سه معنا آمده است:<ref>فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم‌السلام، جلد ۳، صفحه ۲۶۸</ref> | ||
# حدیثی که راویان آن [[شیعه]] دوازده امامی باشد، لیکن مدح و ذمّی از او نشده باشد. حدیث قوی در این کاربرد از اقسام حدیث ضعیف شمرده شده است. | |||
# مرادف [[حدیث موثق]].<ref> المهذّب البارع ۱/۶۶؛ مدارک الاحکام ۸/ ۴۷۹-۴۸۰.</ref> | |||
# مرادف [[حدیث صحیح]].<ref> عوالی اللئالی ۴/۱۳۸.</ref> | |||
===حدیث ضعیف=== | ===حدیث ضعیف=== | ||
حدیث ضعیف روایتی که شروط یکی از اقسام «صحیح، حسن، | حدیث ضعیف روایتی که شروط یکی از اقسام «صحیح، حسن، موثق» در آن جمع نباشد. یعنی اگر حتی یک راوی (در صورتی که تنها یک راوی در آن طبقه باشد) شرایط اطمینان آور را از دست بدهد، آن روایت ضعیف خواهد بود.<ref>وصول الاخیار، ص۸۰</ref> گاهی ضعیف بر روایت مجروح نیز اطلاق شده است. | ||
ضعیف به اصطلاح اهل سنت، حدیثی است که صحیح و حسن نباشد. | ضعیف به اصطلاح اهل سنت، حدیثی است که صحیح و حسن نباشد. | ||
====تغییر معیار حدیث ضعیف در نزد قدما و متاخران==== | |||
باید دانست که برخی از احادیثی که قدما آنها را صحیح به شمار می‌آوردند، طبق اصطلاح محدثان متأخر (عالمان [[قرن هفتم]] به بعد) ضعیف به حساب می‌آیند؛ زیرا قدما ملاک صحت را وثوق و اعتماد به صدور [[حدیث]] از [[معصوم]] می‌دانستند و برخی روایات با اینکه در سند قابل خدشه هستند ولی با وجود قرائن متنی یا خارجی اطمینان به صدور آنها از معصوم ایجاد می‌شده، چرا که قدما در زمانی می‌زیستند که به عصر معصومان نزدیکتر بوده و به کتابهای روایی اصحاب ائمه دسترسی بیشتری داشتند و یکسری قرینه‌هایی در اختیار آنها بود که از آنها اطمینان به صدور روایت از معصوم پیدا می‌کردند ولی این قرینه‌ها در اختیار عالمان قرن‌های متأخر قرار نگرفت. | باید دانست که برخی از احادیثی که قدما آنها را صحیح به شمار می‌آوردند، طبق اصطلاح محدثان متأخر (عالمان [[قرن هفتم]] به بعد) ضعیف به حساب می‌آیند؛ زیرا قدما ملاک صحت را وثوق و اعتماد به صدور [[حدیث]] از [[معصوم]] می‌دانستند و برخی روایات با اینکه در سند قابل خدشه هستند ولی با وجود قرائن متنی یا خارجی اطمینان به صدور آنها از معصوم ایجاد می‌شده، چرا که قدما در زمانی می‌زیستند که به عصر معصومان نزدیکتر بوده و به کتابهای روایی اصحاب ائمه دسترسی بیشتری داشتند و یکسری قرینه‌هایی در اختیار آنها بود که از آنها اطمینان به صدور روایت از معصوم پیدا می‌کردند ولی این قرینه‌ها در اختیار عالمان قرن‌های متأخر قرار نگرفت. | ||
رویگردانی قدما از یک حدیث هرچند سند آن اشکالی نداشته باشد از عوامل ضعف روایت محسوب می‌شود. | رویگردانی قدما از یک حدیث هرچند سند آن اشکالی نداشته باشد از عوامل ضعف روایت محسوب می‌شود. | ||
اقسام خبر ضعیف عبارتند از: | اقسام خبر ضعیف عبارتند از: | ||
====مجهول==== | ====مجهول==== | ||
حدیث مجهول حدیثی است که یک یا چند راوی آن ناشناخته باشند یا در منابع رجالی (که راویان را معرفی می‌کنند) اظهار نظری که وثاقت یا | حدیث مجهول حدیثی است که یک یا چند راوی آن ناشناخته باشند یا در منابع رجالی (که راویان را معرفی می‌کنند) اظهار نظری که وثاقت یا ضعف او را ثابت نکند بیان نشده باشد. | ||
====مُهمَل==== | =====مُهمَل===== | ||
حدیث مُهمَل، یک نوع از خبر مجهول است؛ یعنی خبری که حداقل یک راوی مجهول و ناشناخته دارد که نامی از او در کتابهای رجالی نیامده | حدیث مُهمَل، یک نوع از خبر مجهول است؛ یعنی خبری که حداقل یک راوی مجهول و ناشناخته دارد که نامی از او در کتابهای رجالی نیامده یا آمدو ولی بیانی از روش، عقیده و مرام او نشده باشد.<ref>درایه مروج، ص۱۰۳</ref> | ||
====موضوع==== | ====موضوع==== | ||
حدیث موضوع یا حدیث مجعول حدیثی است که راوی به دروغ مطلبی را به [[معصوم]] نسبت داده باشد. | حدیث موضوع یا حدیث مجعول حدیثی است که راوی به دروغ مطلبی را به [[معصوم]] نسبت داده باشد.<ref>درایه شهید، ص۶۹</ref> | ||
====مشترک==== | ====مشترک==== | ||
| خط ۱۳۸: | خط ۱۴۱: | ||
====مُصَحَّف==== | ====مُصَحَّف==== | ||
خبری است که در عبارت متن یا سند آن نقطه‌هایی جا به جا شده باشد، ولی این جا به جایی ضرری به حدیث وارد نیاورد، که معمولا این گونه جا به جایی از تصحیف و نسخه برداری و تألیف پدید می‌آید. مانند «ابن مراجم» که در برخی نوشته‌ها «ابن مزاحم» ضبط شده است. این گونه روایات اگر مطابق موازین [[علم رجال]] و [[علم درایه|درایه]] دارای شرایط قبولی باشد مورد استفاده قرار | خبری است که در عبارت متن یا سند آن نقطه‌هایی جا به جا شده باشد، ولی این جا به جایی ضرری به حدیث وارد نیاورد، که معمولا این گونه جا به جایی از تصحیف و نسخه برداری و تألیف پدید می‌آید. مانند «ابن مراجم» که در برخی نوشته‌ها «ابن مزاحم» ضبط شده است. این گونه روایات اگر مطابق موازین [[علم رجال]] و [[علم درایه|درایه]] دارای شرایط قبولی باشد مورد استفاده قرار می‌گیرند و گر نه نمی‌توان آنها را در مقام [[استنباط]] مورد استناد قرار دارد.<ref> اصول الحدیث و احکامه، ص۷۷</ref> | ||
====مؤتلف و مختلف==== | ====مؤتلف و مختلف==== | ||
حدیثی که در سلسله سند آن اسم کسی نقل شود که به دو گونه ممکن است | حدیثی که در سلسله سند آن اسم کسی نقل شود که به دو گونه ممکن است خوانده شود ولی در کتابت یکسان نوشته می‌شود. این قسم از انواع مُصحف است. | ||
====مُدَلَّس==== | ====مُدَلَّس==== | ||
خبری است که تلاش شده عیب سند در آن مخفی شود به گونه‌ای که حدیث مقبول جلوه داده شود. | خبری است که تلاش شده عیب سند در آن مخفی شود به گونه‌ای که حدیث مقبول جلوه داده شود. | ||
==== | ====مُدَرَّج==== | ||
خبری است که | خبری است که راوی در میان روایت، کلامی را از خود افزوده باشد به طوری که معلوم نباشد کدام کلام [[امام]] است و کدام کلام راوی.<ref> جامع المقال، ص۴؛ درایة الحدیث، ص۶۳</ref> | ||
====مُعضَل یا مشکل==== | ====مُعضَل یا مشکل==== | ||
| خط ۱۵۷: | خط ۱۶۰: | ||
===ظاهر=== | ===ظاهر=== | ||
روایتی که در معنای متن آن احتمالات مختلفی داده می‌شود و یکی از معانی احتمال بیشتری دارد | روایتی که در معنای متن آن احتمالات مختلفی داده می‌شود و یکی از معانی احتمال بیشتری دارد و همان معنا نیز مد نظر گوینده است. | ||
===مُؤَوَّل=== | ===مُؤَوَّل=== | ||
| خط ۱۷۲: | خط ۱۷۵: | ||
===مُکاتَب=== | ===مُکاتَب=== | ||
حدیثی است که راوی آخرین طبقه آن را از نوشتۀ [[معصوم]] نقل | حدیثی است که راوی آخرین طبقه آن را از نوشتۀ [[معصوم]] نقل کند، چه معصوم ابتداءً آن را مرقوم فرموده باشد و چه در جواب سؤال. برخی معتقدند که نگارش حدیث مکاتب باید به خط شریف معصوم(ع) باشد.<ref> اصول الحدیث و احکامه، ص۹۲؛ درایة الحدیث، ص۶۴</ref> | ||
===حدیث قُدسی=== | ===حدیث قُدسی=== | ||
| خط ۱۸۰: | خط ۱۸۳: | ||
==تقسیم بر اساس عمل به روایت== | ==تقسیم بر اساس عمل به روایت== | ||
{{اصلی|حجیت حدیث}} | {{اصلی|حجیت حدیث}} | ||
در اعتقادات دینی یقین لازم است، بنابراین تا از مجموع روایات یقین به موضوعی پیدا نشود، آن روایات ملاک | در اعتقادات دینی یقین لازم است، بنابراین تا از مجموع روایات یقین به موضوعی پیدا نشود، آن روایات ملاک اعتقاد نخواهند بود؛ ولی در بخش فروع فقهی با توجه به آیات و روایات و سنّت قطعی که به دست ما رسیده، عمل به [[خبر واحد]] اگر دارای شرایط حجیت باشد، لازم است و [[:رده:فقها|فقها]] به استناد این روایات [[فتوا]] می‌دهند، یعنی با توجه به آیات و روایات و شیوه اصحاب معصومین یقین داریم در [[فروع دین]]، وظیفه ما عمل کردن به مضمون روایاتی است که سند آنها ملاک صحت را دارد یا اطمینان به صدور آن از معصوم داریم. | ||
امکان دارد حدیثی (گر چه از لحاظ سند صحیح باشد) به واسطه مخالفت با مضمون [[قرآن]] یا سنت قطعی یا [[اجماع]] یا به جهت رویگردانی اکثر علما از مضمون آن یا به واسطه معارضه با | امکان دارد حدیثی (گر چه از لحاظ سند صحیح باشد) به واسطه مخالفت با مضمون [[قرآن]] یا سنت قطعی یا [[اجماع]] یا به جهت رویگردانی اکثر علما از مضمون آن یا به واسطه معارضه با خبری قوی‌تر مردود گردد. | ||
===مقبوله=== | ===مقبوله=== | ||