عبدالله بن عباس: تفاوت میان نسخه‌ها

عبدالله بن عباس بن عبدالمطلب بن هاشم بن عبدمناف، کنیه‌اش ابوالعباس بود. او را حِبر الامة (عالم امت) و بَحر (دریا) نیز نامیده‌اند.<ref> اسدالغابه، ج۳، ص۱۸۶،۱۸۷؛ البدایه و النهایه، ج۸، ص۲۹۵</ref>، عبدالله، پسر عموی پیامبر و علی بن ابی‌طالب بود.

مادرش، لبابه کبری، دختر [[حارث بن حزن هلالی|حارث بن حَزْن هلالی]] و خواهر [[میمونه دختر حارث بن حزن|میمونه]] آخرین همسر رسول اکرم بود. او ام الفضل لقب داشت و نخستین بانویی بود که پس از [[خدیجه|حضرت خدیجه(س)]] در [[مکه]] مسلمان شد، از همین رو نزد پیامبر محترم بود. امّ الفضل، به [[حسنین]] شیر داده است از این‌رو [[قثم بن عباس|قثم]]<ref> بلاذری، جمل من انساب الاشراف، ج۴، ص۸۵؛ ابن عبدالبر، ج۲، ص۸۱۱</ref> و عبدالله بردار رضاعی [[حسنین]] به شمار می‌آیند. ابن عباس، پسر خاله [[خالد بن ولید]] نیز بوده است.<ref> اسدالغابه، ج۳، ص۱۸۶،۱۸۷</ref>

مشهور است که ابن عباس سه سال پیش از [[هجرت به مدینه|هجرت]] در [[شعب ابی‌طالب]] به دنیا آمد،<ref> انساب الاشراف، ج۴، ص۲۷</ref><ref>اسدالغابه، ج۳، ص۱۸۶،۱۸۷</ref> در نقلی دیگر، پنج سال پیش از هجرت متولد شده است.

پیامبر اکرم، پس از ولادت ابن عباس، با آب دهان، کام او را برداشت. و درباره‌اش دعا کرد.<ref> انساب الاشراف، ج۴، ص۲۸</ref> سنّ او هنگام رحلت پیامبر(ص) در کتب تاریخی بین ۱۰ تا ۱۵ سال ذکر شده است.<ref>اسدالغابه، ج۳، ص۱۹۰</ref>

[[خلفای راشدین]]، ابن عباس را تکریم می‌کردند. او در دوران خلفا، مقام [[فتوا|افتاء]] را بر عهده داشت و از کسانی بود که [[خلیفه دوم]] و [[خلیفه سوم|سوم]]، در مشکلات از نظراتش استفاده می‌کردند.<ref> المنتظم، ج۶، ص۷۲</ref> عبدالله در سال ۳۵ هنگامی که عثمان محصور بود از سوی او با مردم [[حج]] گزارد.<ref> اسدالغابه، ج۳، ص۱۹۰</ref>

ابن عباس، در جنگ‌های [[جنگ جمل|جمل]]، [[جنگ صفّین|صفّین]] و [[جنگ نهروان|نهروان]] حضور داشت.<ref> اعلام، ج۴، ص۹۵؛ اسدالغابه، ج۳، ص۱۸۸</ref> در جنگ صفین از فرماندهان سپاه امام بود.<ref>اسدالغابه، ج۳، ص۱۸۸</ref> در [[ماجرای حکمیت]]، امام او را به عنوان حَکَم پیشنهاد کرد، اما [[خوارج]] وی را قبول نکردند. او از سوی آن حضرت، والی [[بصره]] بود.<ref> اسدالغابه، ج۳، ص۱۸۸؛ بلاذری، جمل من انساب الاشراف، ج ۴، ص۳۹؛ طبری، ج ۴، ص۵۴۳</ref> حضرت علی نامه‌هایی به او نگاشت. این نامه‌ها به شماره ۱۸ و ۶۶ در [[نهج البلاغه]] آمده است.<ref> نهج البلاغه، ص۴۹۸-۴۹۹(نامه۱۸) ص۶۰۷،۶۰۸ (نامه۶۵)</ref> بنا به گزارش‌هایی در اواخر حکومت امام، به دست‌اندازی به [[بیت المال]] متهم شد و بصره را واگذار کرد و به مکه رفت.<ref> بلاذری، جمل من انساب الاشراف، ج۴، ص۳۹</ref> از نظر برخی، در صحت این گزارش‌ها تردید است.<ref> محمدتقی شوشتری، قاموس الرجال، ج۶، ص۴۴۱؛ خویی، معجم الرجال الحدیث، ج۱۰، ص۲۳۸</ref>

ابن عباس پس از شهادت امام علی(ع) مردم را به بیعت با [[امام حسن(ع)]] فرا می‌خواند. هنگامی که خطبه امام حسن(ع) به پایان رسید، ابن عباس در حضور او ایستاد و گفت: «ای مردم! این فرزند پیامبرتان و جانشین امامتان است؛ با او بیعت کنید...».<ref> معجم الرجال الحدیث، ج۱۰، ص۲۳۴</ref>  

در [[تشییع جنازه]] امام حسن، که [[بنی‌امیه]] از دفن او در کنار [[مرقد پیامبر]] جلوگیری کردند، ابن عباس با [[مروان بن حکم]] سخن گفت و مانع از درگیری میان [[بنی‌هاشم]] و بنی‌امیه گردید.<ref> شیخ مفید، الارشاد،ج۲، ص۱۸</ref> ابن عباس از اصحاب [[امام حسین(ع)]] نیز بوده است. او هنگام حرکت آن حضرت به [[عراق]] در [[مکه]] بود. دو بار با امام ملاقات نمود و او را از سفر به عراق بر حذر داشت.

ابن عباس در زمان [[معاویه بن ابی سفیان|معاویه]] از [[بیعت]] با [[یزید بن معاویه|یزید]] خودداری کرد<ref> طبری، ج ۵، ص۳۰۳</ref> ولی بعدها با او بیعت کرد<ref> طبری، ج ۵، ص۳۴۳</ref> اما با [[عبدالله بن زبیر]] بیعت نکرد.<ref> طبری، ج ۵، ص۳۸۴؛ بلاذری، جمل من انساب‌الاشراف، ج ۴، ص۷۰-۷۱؛ ذهبی، ج ۳، ص۳۵۶،۳۵۹.</ref>

ابن عباس مشهورترین [[تفسیر|مفسر]] قرآن در قرن اول [[هجری قمری|هجری]] است. روایات فراوانی از وی در تفاسیر و کتاب‌های حدیث نقل شده است. در برخی احادیث آمده که پیامبر، ضمن دعا برای ابن عباس، از خدا خواسته است که علم تأویل قرآن را به وی بیاموزد.<ref> مقدمتان فی علوم القرآن، ص۵۳۵۴.</ref> ذهبی او را از بزرگان منابع [[فقه]]، [[حدیث]]، [[تفسیر]] معرفی کرده است.<ref> نک: ذهبی، ج۳، ص۳۳۱.</ref>

به گفته ذهبی و زرکلی ابن عباس ۱،۶۶۰ حدیث نقل کرده است.<ref> زرکلی، ج۴، ص۹۵.</ref> که [[محمد بن اسماعیل بخاری|بخاری]] ۱۲۰ حدیث و [[مسلم بن حجاج نیشابوری|مسلم]] ۹ حدیث از وی نقل کرده‌اند. بخش بزرگی از روایات پیش‌بینی خلافت [[بنی‌عباس]] به او منسوب است.<ref> بلاذری، جمل من انساب الاشراف، ج۴، ص۶۳.</ref>

* [[سلیمان بن یسار]] و...<ref> اسدالغابه، ج۳، ص۱۸۸</ref>

* '''علی'''؛ از میان فرزندان ابن عباس، علی از همه مشهورتر است. در نزاع میان [[عبدالملک بن مروان]] و ابن زبیر به توصیه پدر، به عبدالملک پیوست.<ref> اخبار، ص۱۳۱، ۱۵۴.</ref> روابط او با خلیفه گرم بود<ref> بلاذری، جمل من انساب الاشراف، ج ۴، ص۷۰.</ref> اما عبدالملک بعدها از او رنجید.<ref> بلاذری، جمل من انساب الاشراف، ج۴، ص۱۰۱-۱۰۲.</ref> [[ولید بن عبدالملک]] با انتساب قتل کنیززاده‌ای از او انتقام گرفت.<ref> بلاذری، جمل من انساب الاشراف، ج ۴، ص۱۰۳.</ref> خلفای [[بنی‌عباس|عباسی]] از نسل او هستند.<ref> ابن سعد، طبقات الکبری، ج۵، ص۲۴۱.</ref>

* '''عباس''': مادرش، حبیبه دختر زبیر.<ref> انساب الاشراف، ج۴، ص۷۰</ref>

* '''اسماء'''<ref> ابن سعد، طبقات الکبری، ج۵، ص۲۴۱.</ref>

با وجود کثرت اقوال تفسیری ابن عباس در تفاسیر، در اینکه خود وی تألیفی داشته باشد تردید وجود دارد. از مطالبی که درباره برخی از شاگردان ابن عباس نقل شده است<ref> سَلْقینی، ص۱۵۴ ۱۵۵.</ref>، می‌توان دریافت که آنها پس از وی اقوالش را تدوین کرده‌اند.<ref> رجوع کنید به گولدفلد، ص۱۲۸</ref> آثار ذیل به او منسوبند:

ابن عباس در اواخر عمر نابینا شد<ref> ابن‌اثیر، اسدالغابه، ج۳، ص۱۹۰.</ref> و در مکه زندگی می‌کرد، وی با نبرد [[عبدالله بن زبیر]] و [[عبدالملک بن مروان]] مواجه شد. عبدالله بن زبیر از وی بیعت خواست ولی ابن عباس سرباز زد؛ لذا ابن زبیر وی را به طائف تبعید کرد. مشهور این است که ابن عباس در سال ۶۸ هجری و در ۷۰ سالگی در [[طائف]] درگذشت و [[محمد بن حنفیه]] بر وی [[نماز میت|نماز]] خواند و جنازه وی در همانجا [[دفن]] شد. درگذشت او در ۶۹ هجری نیز گفته‌اند.<ref> ابن‌اثیر، اسدالغابه، ج۳، ص۱۹۰</ref>

{{پایان شعر}}|تاریخ بایگانی| منبع = ابن‌اثیر، اسدالغابه، ج۳، ص۱۹۰.<small> </small>| تراز = وسط| عرض = ۵۰۰px| اندازه خط = ۲۰px| گیومه نقل‌قول =| تراز منبع = چپ}}

* زرکلی، خیرالدین، الأعلام قاموس تراجم لأشهر الرجال و النساء من العرب و المستعربین و المستشرقین، بیروت، دارالعلم للملایین، ط الثامنة، ۱۹۸۹م.

* بلاذری،احمد بن یحیی، کتاب جمل من انساب الاشراف، چاپ سهیل زکار و ریاض زرکلی، بیروت ۱۴۱۷ق.

* خویی، ابوالقاسم، معجم رجال الحدیث، مرکز نشر آثار شیعه، قم، ۱۴۱۰ق/۱۳۶۹ش.

* شیخ مفید، الإرشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، کنگره شیخ مفید، قم، ۱۴۱۳ق.

* طبری، محمد بن جریر، تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت،‌دار التراث، ط الثانیة، ۱۳۸۷/۱۹۶۷.