سید نورالله حسینی شوشتری: تفاوت میان نسخه‌ها

'''سید نورالله حسینی شوشتری''' ([[سال ۹۵۶ هجری قمری|۹۵۶]] -[[سال ۱۰۱۹ هجری قمری|۱۰۱۹]]ق) یا '''مرعشی''' معروف به '''قاضی نورالله شوشتری''' یا '''شهید ثالث'''، [[فقیه]]، [[اصول|اصولی]]، [[کلام|متکلم]]، [[حدیث|محدّث]] و شاعر [[شیعه]] عهد [[صفویه]] است. شوشتری تالیفات بسیاری از جمله [[احقاق الحق و ازهاق الباطل]] و [[مجالس المؤمنین]] دارد. او قاضی القضاة [[هند]] بود و بر اساس [[مذاهب چهارگانه اهل سنت]] [[فتوا]] می‌داد، اما سرانجام با بدگویی بدخواهان، به فرمان جهانگیرشاه به مرگ محکوم شد و به قتل رسید. وی در آگرای [[هند]] مدفون است.

سید نورالله حسینی مرعشی در سال [[سال ۹۵۶ هجری قمری|۹۵۶ق]] در [[شوشتر]] از شهرهای [[خوزستان]] به دنیا آمد. تبار وی به [[امام سجاد(ع)]] می‌رسد. پدر او سید شریف الدین، از علمای بزرگ عصر خود بود. سید شریف الدین دارای آثاری در علوم نقلی و عقلی بود. اجداد قاضی نورالله به نجم الدین محمود حسینی مرعشی آملی که از [[آمل]] به شوشتر هجرت کرد بازمی‌گردد.<ref> مجالس المؤمنین، ج۱، ص۷۱</ref> قاضی نورالله همواره به پیوند خود به این سلسله افتخار می‌کرد و این مسئله در آثارش نمایان است.

قاضی نورالله در مشهد در درس [[مولا عبدالواحد شوشتری]] حاضر شد و بیشترین بهره علمی خویش را در زمینه‌های [[فقه]]، [[علم اصول|اصول]]، [[علم کلام|کلام]] و [[حدیث]] و [[تفسیر]] از او کسب کرد. او از درس [[مولا محمد ادیب قاری تستری]]، ادبیات عرب و تجوید [[قرآن|قرآن کریم]] را فراگرفت و در ادامه تحصیل از بزرگانی [[اجازه روایت]] کسب کرد. از آن میان می‌توان به [[عبدالرشید شوشتری|ملا عبدالرشید شوشتری]] فرزند [[خواجه نورالدین طبیب]] (مؤلف کتاب [[مجالس الامامیه]] در اعتقادات) و همچنین [[مولا عبدالوحید تستری]] اشاره کرد.<ref> مقدمه احقاق الحق، ج۱، ص۸۲.</ref>

سید نورالله در سال ۹۹۲ یا ۹۹۳ (ه‍.ق) مجبور به ترک [[مشهد]] و مهاجرت به [[هند]] شد. علت این مهاجرت، مصیبت‌های مداوم و فجایع و شورش‌های مکرر در مشهد بود؛ به طوری که در یکی از حملاتِ ازبک‌ها به مشهد، برادرش کشته شد. در این زمان [[شاه عباس صفوی|شاه عباس]] هنوز رسما بر تخت ننشسته بود. بی‌ثباتی سیاسی خراسان، سید نورالله را وادار به مهاجرت به محل امن‌تری کرد. هندوستان در آن زمان یکی از آرام‌ترین دوران تاریخ خود را سپری می‌کرد.{{مدرک}}

قاضی نورالله شوشتری به هنگام ورود به آگره، اول به دیوان [[اکبر شاه]] در فتح پور سکری نزد ابوالفتح [[مسیح الدین گیلانی]]، طبیب حاذق ایرانی و شاعر بزرگ رفت. مسیح الدین گیلانی بعد از فراگیری علوم و فنون در سال ۹۸۳ وارد هندوستان شد و به خاطر قابلیت و استعداد خویش در زمره مقربان اکبرشاه درآمد.<ref> تذکره علمای امامیه پاکستان، سید حسین عارف نقوی، ترجمه دکتر محمد هاشم، ص۱۵.</ref> مسیح الدین، شوشتری را به اکبر شاه معرفی کرد. سید نورالله شوشتری، کتابی که درباره [[حضرت علی(ع)]] نوشته بود، به شاه اهدا کرد. اکبر شاه به او و کتابش بسیار علاقمند شد.

شوشتری پیش از آنکه بر منصب «قاضی القضاة» بنشیند، به اکبرشاه گفته بود می‌تواند مسائل دینی را بر اساس منابع اصلی آنها ارزیابی و بررسی کند و در نتیجه ناچار نیست که همواره از یکی از مذاهب فقهی پیروی کند؛ با وجود این در اجتهاد خود از حدود فقه سنّتی فراتر نخواهد رفت و بر اساس یکی از [[مذاهب چهارگانه سنی]] ([[فقه شافعی|شافعی]]، [[حنبلی]]، [[مالکی]] یا [[حنفی]]) فتوا خواهد داد.{{مدرک}}

صاحب کتاب [[ریاض العلماء]] درباره زندگی علمی او می‌نویسد:

:: «مرحوم شوشتری شخصیتی بود فاضل، عالم، متدین، صالح، علامه، [[فقیه]]، محدث، آگاه به سیره‌ها و تواریخ، جامع فضیلت‌ها، دارنده قوه نقد در تمامی علوم، شاعر و نویسنده. شعرش مورد تحسین بوده. به زبان فارسی و عربی شعر می‌سرود و اشعار و قصیده‌های مشهوری در مدح [[ائمه]](ع) دارد...»{{مدرک}}

از مناظره‌های قاضی نورالله می‌توان به مناظره او با [[عبدالقادر بن ملکوک شاه بدوانی]] از عالمان [[اهل سنت|اهل تسنن]] اشاره کرد. او در کتاب منتخب التواریخ خود از آن یاد می‌کند. همچنین مناظره شوشتری با [[سید قزوینی]] که قاضی نورالله خود در کتاب [[مجالس المؤمنین]] به آن اشاره می‌نماید.<ref> مجالس المؤمنین، ج۱، ص۵۷۲ و ۵۷۳.</ref>

قاضی نورالله، فقه را بر مبنای مذاهب پنجگانه ؛[[شیعه]]، [[حنفی]]، [[مالکی]]، [[حنبلی]] و [[شافعی]] برای طلاب هر مذهب تدریس می‌نمود و در خاتمه و بیان اقوال، نظر شیعه را با ظرافتی خاص بر کرسی می‌نشاند. جوّ ضدشیعی و رابطه مخفیانه شاگردان شیعی‌مذهب و همچنین [[تقیه]] قاضی نورالله، موجب شد که غیر از چند تن که آن هم برخی از فرزندان قاضی بوده‌اند، نام شاگردان دیگر وی در تاریخ به ثبت نرسد و تنها نام این بزرگان در دفتر باقی بماند:<ref> احقاق الحق، ج۱، ص۱۱۰ و ۱۱۱. </ref>

[[محدث قمی]] نحوه شهادت او را چنین می‌آورد:{{سخ}}

«''قاضی نورالله مشغول به قضاوت و همچنین نویسندگی در خفاء بود تا اینکه [[اکبر شاه]] از دنیا رفت و [[جهانگیر شاه]] بر تخت نشست. علمای دربار و مقرب درصدد فتنه و برانگیختن شاه علیه قاضی برآمدند و نزد او به سعایت پرداختند، که قاضی [[شیعه]] است و خود را ملزم به [[مذاهب اربعه|مذاهب اربعه]] نمی‌داند و فتوایش با فتوای مذهب [[امامیه]] تطبیق می‌کند. جهانگیر شاه بیان آنان را برای اثبات [[تشیع]] قاضی کامل ندانست و گفت: این دلیل کامل نیست چرا که او از اول قضاوت را به شرط اجتهاد خود پذیرفته است. آنان به حیله دیگری دست زدند. شخصی را وا داشتند تا به عنوان شاگرد نزد قاضی رفت و آمد کند و خود را [[شیعه]] معرفی کند. وی پس از رفت و آمد بسیار و جلب اطمینان قاضی، به نوشته‌های او از جمله [[مجالس المؤمنین]] پی برد و درخواست آن را نمود. وی کتاب را از قاضی گرفت و از آن نسخه‌ای برداشت و نزد علمای دربار برد. آنان نیز این کتاب را به عنوان سند تشیع قاضی نورالله به [[جهانگیر شاه]] عرضه کردند و به سلطان گفتند که او در کتابش چنین و چنان گفته است و استحقاق اجرای حد دارد. جهانگیر شاه گفت: حدش چیست؟ آنان گفتند: ضربه زدن با شلاق... شاه کار را بر آنان واگذار کرد و آنان بلافاصله حد را اجرا کردند. قاضی نورالله در سال ۱۰۱۹ ق. در حالی که حدود هفتاد سال عمر داشت در زیر شلاق به شهادت رسید. می‌گویند بر بدن قاضی نورالله با چوب خاردار آنچنان زدند که بدنش قطعه قطعه شد.''»<ref> فوائدالرضویه، محدث قمی، ص۶۹۷.</ref>

مزار او در [[آگرا]] [[هندوستان]] زیارتگاه مسلمانان شبه قاره است.{{مدرک}}

کتاب «فیضُ الاله فی ترجمةِ القاضی نورالله» نوشته جلال‌الدین حسینی، سرگذشت‌نامه قاضی نورالله شوشتری است، که به زبان عربی، در ۱۳۱ صفحه، توسط چاپخانه شرکت سهامی طبع کتاب، در سال ۱۳۶۷ق/[[۱۳۲۷ش]] چاپ شده است.<ref>حسینی، [http://lib.eshia.ir/15140/1/9 فیض الاله فی ترجمة القاضی نورالله]، ۱۳۲۷ش.</ref>