اهل حق: تفاوت میان نسخه‌ها

آنان به نوعی [[تناسخ]] معتقدند و باور دارند که [[خدا]] در بشر ظهور می‌کند. [[علی]](ع) محل بروز [[ذات خدا|ذات الهی]] و [[حضرت محمد|محمد]](ص) مظهر [[صفات الهی]] است. مکان مقدس آن‌ها [[پردیور]] نام دارد که آن را هم‌رتبه [[کعبه]] می‌دانند. [[سرسپردگی]]، برگزاری مراسم در [[جمخانه]]، [[روزه غار]]، حرمت تراشیدن شارِب (سبیل)، اعتقاد به [[نذر]] و نیاز، برپایی آتش سر قبر میت در اولین شب درگذشتش و... از احکام و آداب ویژه آنان است. همچنین پاکی، راستی، نیستی و ردا، اصول چهارگانه اخلاقی آن‌ها است.

==اطلاعات کلی==

درباره تاریخ پیدایش این فرقه مطلب مستند و مشخصی در کتاب‌های مربوط وجود ندارد<ref>خدابنده، شناخت فرقه اهل حق، ۱۳۸۸ش، ص۲۸</ref> و نویسندگان از قرن اول تا قرن دهم را برای پیدایش این فرقه بیان کرده‌اند.<ref>خدابنده، شناخت فرقه اهل حق، ۱۳۸۸ش، ص۲۹</ref> البته مشهور این است که در بین قرن هفتم و هشتم، این فرقه توسط [[سلطان اسحاق]] (سهاک) رواج بیشتری پیدا کرد. <ref>خدابنده، شناخت فرقه اهل حق، ۱۳۸۸ش، ص۲۹</ref>

==احکام و آداب ==

به گفته سلطان اسحاق شرط حضور در بین یارسان این دو است: «حق را حاضر و موجود» و «خداوند عالم را همه جا حاضر بدانند».<ref>«ذیل تذکره اعلی»، ۱۹۵۰م، ص۱۶۱</ref> شرط معنوی بودن «سر سپردن» است؛ یعنی داوطلب باید در یک آیین با حضور یک «[[پیر (عرفان)|پیر]]» و یک «دلیل» شرکت و اعلام سرسپردگی کند.<ref>نک: صفی زاده، مقدمه، حاشیه و تعلیقات بر نامه سرانجام، ۱۳۶۰ش، ص۲۴</ref>

===تراشیدن سبیل===

===جمخانه===

جم (جمع) و جمخانه (جمعخانه) محور آداب دینی یارسان را تشکیل می‌دهد و نامگذاری کودک، سرسپردن و ازدواج در آن صورت می‌گیرد.<ref>«خرده سرانجام»، ص۵۵۲-۵۶۵</ref> به حکم سلطان اسحاق «جم، کعبه حقیقت است، اناث و ذکور اهل حقیقت صبح و شام به کعبه زیارت کنند. اهل حقیقت صبح و شام جم داشته باشند، در شب جمعه بی‌جم نباشند، سَرِ ماه بی‌جم نباشند، غسل بکنند، و به ملبوس پاک به جم بیایند. کسی که به حدّ تکلیف نرسیده است، در قطار جم ننشیند. شکرانه جم اول به جم بدهند، بعد دعا بگیرند و بعد از آن به بیرون جم بدهند. اگر در جم هزار نفر باشند، قربان و شکرانه و نذر و نیاز چنان تقسیم کنند که به همه اهل جم برسد. کسی که سر به راه حقیقت نداده باشد، به او قسمت ندهند».<ref>«ذیل تذکره اعلی»، ۱۹۵۰م، ص۱۶۷</ref>

===روزه===

از دیگر شعائر اهل حق [[روزه غار]] است. بر هر فرد از یارسان [[واجب]] است که ۳ روز پیاپی «روزه غار» بگیردو در این روزه، فرد ا دوازدهم ماه قمری سه روز مداوم روزه‌ می‌گیرد . روز پانزدهم آن ماه را جشن می‌گیرند که به آن [[عید خاوندگاری]]<nowiki/>می‌گویند.<ref>نگاه کنید به: صفی زاده، تعلیقات، ص۵۷۰ -۵۷۱؛ مقایسه کنید با: جیحون آبادی، شاهنامه حقیقت، ۱۳۴۵ش، ص۳۴۲، که مدت روزه را ۶ روز می‌داند</ref> این روزه به یاد روزها و ساعاتی است که [[سلطان اسحاق]] و یارانش در غار سپری کردند.<ref>جیحون آبادی، شاهنامه حقیقت، ۱۳۴۵ش، ص۳۴۱، ۳۴۲</ref>گفتنی است [[روزه|روزه ماه رمضان]] بر اهل حق ممنوع است و هر کس روزه یک ماهه بگیرد، از این طایفه بیرون است.<ref>«تذکره اعلی»، ۱۹۵۰م، ص۱۰۹-۱۱۰</ref>  

===پردیور، محل دعای اهل حق===

برای اهل حق مقدس‌ترین جایگاه و کعبه مقصود [[پردیور]] است. در باغ‌های روستای  شیخان، کنار رودخانه سیروان در [[اورامان کردستان]]، قطعه سنگ بزرگی است که جایگاه سلطان و یارانش را مشخص می‌کند. این محل را پردیور می‌نامند و زیارتگاه و محل [[دعا|دعای]] یارسان است. در متون اهل حق جایگاه پردیور برابر با [[کعبه]] است.<ref>نک: «بارگه بارگه»، ص۱۰۷، ۱۱۱؛ جیحون آبادی، شاهنامه حقیقت، ۱۳۴۵ش، ص۳۶۴</ref> این بنا به فرمان سلطان اسحاق بر مزار ایوت بنا شد، تا قبله اهل حق باشد.<ref>جیحون آبادی، شاهنامه حقیقت، ۱۳۴۵ش، ص۳۶۴</ref> در «[[بارگه بارگه]]»، آمده است که سلطان اسحاق در پردیور با یاران پیمان بست. <ref>«بارگه بارگه»، ص۱۰۲</ref> حرمت پردیور تا بدان حد است که گفته می‌شود خداوند در پردیور حلول داشته است.<ref>«بارگه بارگه»، ص۱۰۸</ref>

==اصول اخلاقی==

اخلاق یارسان چهار دستور اصلی دارد که به [[سلطان اسحاق]] نسبت داده می‌شود: پاکی، راستی، نیستی و ردا (بخشش یا بردباری) که «ارکان‌» یا «چار رکن‌» خوانده می‌شوند؛<ref>«دوره عابدین»، ص۵۴۷؛ «خرده سرانجام»، ص۵۷۳ -۵۷۴</ref>

==خاندان‌های اهل حق==

تعداد خاندان‌های اهل حق را ا  ۱۱ خاندان<ref>صفی زاده، مقدمه، حاشیه و تعلیقات بر نامه سرانجام،  ۱۳۶۰ش، ص۲۴-۲۵</ref>  تا ۱۴ خاندان<ref>افضلی، «اهل حق»، ۱۳۴۵ش، ص۱۷۶</ref> دانسته‌اند، اما بیشتر بر ۱۲ خاندان تأکید می‌کنند و آنان را به ۱۲ برج، ۱۲ ستاره آسمان، ۱۲ [[حواریون|حوّاری]] عیسی (ع) و [[امامان شیعه|۱۲ امام (ع)]] تشبیه کرده‌اند.<ref>جیحون آبادی، شاهنامه حقیقت، ۱۳۴۵ش، ص۴۱۱</ref> ۷ خاندان‌ اصلی اهل حق در زمان سلطان اسحاق و به فرمان او تشکیل شدند<ref>جیحون آبادی، شاهنامه حقیقت، ۱۳۴۵ش، ص۴۱۲</ref> و خاندان‌های دیگر بعداً به آنها افزوده شدند.