ابن‌ابجر کنانی: تفاوت میان نسخه‌ها

| پیشه = [[طبیب]]، [[محدث]]

| استادان = [[شعبی]]، [[عکرمه]]، [[طلحة بن‌ مصرف]] و [[واصل‌ بن‌ احدب]]

| شاگردان = فرزندش‌ [[عبدالرحمان]]، [[سفیان‌ ثوری]]، [[زهیر بن‌ معاویه]]، [[عبیدالله‌ اشجعی]]، [[سفیان‌ بن‌ عُیینه]] و [[اَعمش]]

'''عبدالملک‌ بن‌ سعید''' معروف به '''اِبْن‌ِ اَبْجَرِ کنانی‌'''، طبیب‌ و [[محدث]] که کتابی‌ به‌ نام‌ [[کتاب الدیات ابن ابجر کنانی|الدّیات]] دارد و آن‌ را بر [[امام رضا(ع)|امام‌ علی‌ بن‌ موسی‌الرضا(ع‌)]] عرضه‌ داشت. گفته‌اند این‌ نخستین‌ رساله [[فقه|فقهی]] [[شیعه]] در باب‌ دیات‌ است‌. در کتب‌ [[رجال]] شیعه‌ از وی به‌ عنوان‌ محّدث [[ثقه]] نیز یاد شده‌ است‌.

== زندگی‌نامه==

'''عبدالملک‌ بن‌ سعید بن‌ حیان‌ بن‌ ابجر عجلی‌ کنانی‌ همْدانی‌ کوفی‌'''، معروف به '''اِبْن‌ِ اَبْجَرِ کنانی‌'''، مکنّی‌ به‌ ابوبکر است. در کتب‌ رجال‌ شیعه‌ از خاندان‌ ابجر به‌ عنوان‌ خاندانی‌ در [[کوفه]] که‌ افراد آن‌ به‌ طور موروثی‌ اهل‌ طبابت‌ بوده‌اند، و از عبدالملک‌ و برادرش‌ [[ابوعمر عبدالله]]، به‌ عنوان‌ محّدثین‌ ثقه‌ نیز یاد شده‌ است‌.<ref>نجاشی‌، احمد، رجال‌، ص ۲۱۷</ref>

از زندگی‌ وی آگاهی‌ چندانی‌ در دست‌ نیست‌، اما در کتاب‌های رجالی‌، با همین‌ نام‌ و نشان‌ و گاه‌ با اندکی‌ اختلاف‌، از او یاد شده‌ است‌.<ref>بخاری، اسماعیل‌، التاریخ‌ الکبیر، جلد ۳(۱)، ص ۴۱۶؛ بسوی، یعقوب‌، المعرفة و التاریخ‌، ص ۷۱۲-۷۱۳؛ ابن‌ ابی‌ حاتم‌ رازی، محمد، الجرح‌ و التعدیل‌، جلد ۲، ص ۳۵۱-۳۵۲؛ ابن‌ منجویه‌، احمد، رجال‌ صحیح‌ مسلم‌، جلد ۱، ص ۴۳۴؛ ابن‌ حجر، احمد، تهذیب‌ التهذیب‌، جلد ۶، ص ۳۹۴- ۳۹۵</ref> به‌ نوشته [[ابن‌ حجر]] وی در ۱۶۱ق‌<ref>ابن‌ حجر، احمد، تهذیب‌ التهذیب‌، جلد ۶، ص ۳۹۵</ref>و به‌ گفته [[احمد بن علی نجاشی|نجاشی]]، عبدالملک‌ در ۲۴۰ق‌ زنده بوده است‌. در مآخذ به‌ کوفی‌ بودن‌ او تصریح‌ شده‌ است‌.<ref>بخاری، اسماعیل‌، التاریخ‌ الکبیر، جلد ۳(۱)، ص ۴۱۶؛ ابن‌ سعد، محمد، الطبقات‌ الکبری، جلد۱، ص ۳۳۸؛ ابن‌ حجر، احمد، تهذیب‌ التهذیب‌، جلد ۶، ص ۳۹۴- ۳۹۵</ref> [[احمد بن علی نجاشی|نجاشی]] بر تشیع‌ عبدالله‌ تصریح‌ دارد و به‌ نظر می‌رسد که‌ در تشیع‌ عبدالملک‌ نیز جای تردید نباشد.

== طبابت ==

ابن‌ قتیبه‌<ref>ابن‌ قتیبة، عبدالله‌، المعارف‌، ص ‌۶۶</ref> و عجلی‌<ref>عجلی‌، احمد، تاریخ‌ الثقات‌، ص‌ ۳۰۷- ۳۰۸</ref> از طبابت‌ او و خاندان‌ ابجر یاد کرده‌اند. عجلی‌ به‌ ویژه‌ دانش‌ او را در پزشکی‌ ستوده‌ و یادآور شده‌ است‌ که‌ ابن‌ ابجر برای درمان‌، مزد نمی‌گرفت‌.

== مشایخ‌ ==

در منابع‌ یاد شده‌، از [[شعبی]]، [[عکرمه]]، [[طلحة بن‌ مصرف]] و [[واصل‌ بن‌ احدب]] به‌ عنوان‌ مشایخ‌ وی در حدیث‌ یاد شده‌ است‌. در میان‌ مشایخ‌ ابن‌ ابجر ظاهراً شعبی‌ زودتر از همه‌ درگذشته‌ است‌ (۱۰۳ق‌). در منابع‌ شیعی‌ از مشایخ‌ عبدالملک‌ و کسانی‌ که‌ از او روایت‌ کرده‌اند، ذکری به‌ میان‌ نیامده‌ است‌.

== شاگردان ==

از فرزندش‌ عبدالرحمان‌، [[سفیان‌ ثوری]]، [[زهیر بن‌ معاویه]]، [[عبیدالله‌ اشجعی]]، [[سفیان بن عیینه|سفیان‌ بن‌ عُیینه]] و [[اَعمش]] به‌ عنوان‌ کسانی‌ که‌ از او روایت‌ کرده‌اند، یاد شده‌ است‌.

== آثار ==

عبدالله‌ کتابی‌ به‌ نام‌ [[کتاب الدیات ابن ابجر کنانی|الدّیات]] دارد که‌ آن‌ را از پدران‌ خویش‌ روایت‌ کرده‌ و بر [[امام رضا(ع)|امام‌ علی‌ بن‌ موسی‌الرضا(ع‌)]] عرضه‌ داشته‌ است‌<ref>نجاشی‌، احمد، رجال‌، ص ۲۱۷</ref>. این‌ نخستین‌ رساله فقهی‌ شیعه‌ در باب‌ دیات‌ است‌ و فقهایی‌ مانند [[کلینی|کلینی]]،<ref>کلینی‌، محمد، الفروع‌ من‌ الکافی‌، جلد ۷، ص ۳۳۰-۳۴۲</ref> [[شیخ صدوق|ابن‌بابویه]]<ref>ابن‌ بابویه‌، محمد، من‌ لایحضره‌ الفقیه‌، جلد ۴، ص ۵۴ - ۶۶</ref> و [[شیخ طوسی|طوسی]]<ref>طوسی‌، محمد، تهذیب‌ الاحکام‌، جلد ۱۰، ص ۲۴۵</ref> مطالبی‌ از آن‌ را نقل‌ کرده‌اند.

== تدریس ==

[[ابن‌ ابی‌ اصیبعه]]<ref>ابن‌ ابی‌ اصیبعه‌، احمد، عیون‌ الانباء، جلد ۱، ص ۱۱۶</ref>، عبدالملک‌ را از اساتید [[مدرسه اسکندریه]] در عصر بیزانس‌ به‌ شمار آورده‌ که‌ مدتی‌ پس‌ از فتح‌ [[مصر]] به‌ دست‌ مسلمانان‌، در دوران‌ امارت‌ [[عمر بن‌ عبدالعزیز]] بر اسکندریه‌ و به‌ تشویق‌ او مسلمان‌ شده‌ و در شمار نزدیکان‌ وی درآمده‌ بود.

== اختلاف نظرها ==

ابن‌ ابی‌ اصیبعه‌ تاریخ‌ گرویدن‌ او را به‌ اسلام‌ ذکر نکرده‌ است‌، اما [[ووستنفلد]]<ref>ووستنفلد، ص‌۷</ref> آن‌ را مربوط به‌ حدود ۷۰ق‌/۶۸۹م‌ دانسته‌، و [[عبدالعزیز بن‌ مروان]] والی‌ [[مصر]] را مشوق‌ او در قبول‌ [[اسلام]] شمرده‌ است‌.

ابن‌ ابی‌ اصیبعه‌ همچنین‌ از اعمش‌ و سفیان‌ به‌ عنوان‌ کسانی‌ که‌ برخی‌ سخنان‌ مربوط به‌ روش‌های حفظ تندرستی‌ را از ابن‌ ابجر روایت‌ کرده‌اند، نام‌ برده‌ و به‌ موضوع‌ انتقال‌ مدرسه پزشکی‌ از [[اسکندریه]] به‌ [[انطاکیه]]، که‌ در روزگار خلافت‌ [[عمر بن‌ عبدالعزیز]] (۹۹-۱۰۱ق‌/۷۱۸- ۷۲۰م‌) اتفاق‌ افتاد، اشاره‌ کرده‌ است‌.<ref>ابن‌ ابی‌ اصیبعه‌، احمد، عیون‌ الانباء، جلد ۱، ص ۱۱۶</ref>

روایت‌ [[سلیمان‌ ابن‌ مهران‌ رازی]] ملقب‌ به‌ اعمش‌ (درگذشت ۱۴۸ق‌) و [[سفیان بن عیینه]] (درگذشت ۱۹۸ق‌) و [[سفیان‌ الثوری]] (د ۱۶۲ق‌) از ابن‌ ابجر در برخی‌ از کتب‌ رجال‌ [[اهل سنت]] که‌ پیش‌ نام‌ بردیم‌، آمده‌ است‌، اما سخن‌ ابن‌ ابی‌ اصیبعه‌ با توجه‌ به‌ فاصله زمانی‌ طولانی‌ میان‌ فتح‌ مصر و عصر راویان‌ یاد شده‌، قطعاً نادرست‌ است‌. چه‌ با فرض‌ آنکه‌ عبدالملک‌ به‌ هنگام‌ سقوط اسکندریه‌ به‌ عنوان‌ مدرس‌ طب‌، دست‌ کم‌ ۳۰ سال‌ داشته‌ و با توجه‌ به‌ سخن‌ ابن‌ حجر، حاکی‌ از زنده‌ بودن‌ وی در ۱۶۱ق‌، باید بیش‌ از ۱۲۰ سال‌ زیسته‌ باشد.

=== نظر سزگین‌ ===

سزگین‌ برای حل‌ بخشی‌ از این‌ دشواری (ظاهراً، وی منابع‌ شیعی‌ را ندیده‌ است‌) پزشک‌ مدرسه اسکندریه‌ را ابجر و عبدالملک‌ محدث‌ را پسر وی شمرده‌ و تصور کرده‌ است‌ که‌ خطای ابن‌ ابی‌ اصیبعه‌ تنها خلط میان‌ پدر و پسر بوده‌ است‌ و واقعاً ممکن‌ است‌ در مدرسه اسکندریه‌ فردی به‌ نام‌ ابجر به‌ تدریس‌ مشغول‌ بوده‌ است‌،<ref>III/205-206، GAS, </ref> اما چنانچه‌ دیدیم‌، در همه کتب‌ رجال‌، اسلاف‌ عبدالملک‌ به‌ نام‌های عربی‌ معرفی‌ شده‌اند و تدریس‌ یک‌ فرد عرب‌ در مدرسه اسکندریه عصر بیزانس‌ قابل‌ قبول‌ نمی‌نماید<ref>مایرهوف‌، ماکس‌، «من‌ الاسکندریه‌ الی‌ بغداد»، ص ۶۶</ref>.

از سوی دیگر در [[قرن اول]] قمری، یک‌ دانشمند [[مسیح|مسیحی]] به‌ نام‌ ادفر، که‌ از کیمیا نیز اطلاعاتی‌ داشته‌، در اسکندریه‌ معروف‌ بوده‌ است‌. به‌ نظر لکلرک‌، ادفر همان‌ است‌ که‌ ابن‌ ابی‌ اصیبعه‌، وی را ابن‌ ابجر نامیده‌ است‌<ref>Leclerc, Lucien, Histiere de la m E dicine arabe. ص‌ ۶۲-۶۴</ref>

=== دو محدث به نام عبدالملک طبیب ===

بدین‌ ترتیب‌، در حقیقت‌ دو محدث‌ به‌ نام‌ عبدالملک‌ که‌ احتمالاً هر دو طبیب‌ نیز بوده‌اند، وجود داشته‌اند که‌ یکی‌ از آنها در [[قرن دوم]] قمری و دیگر در [[قرن سوم]] قمری درگذشته‌ است‌. این‌ احتمال‌ را که‌ درباره نامهای پدران‌ آنان‌ در منابع شیعه‌ و [[اهل سنت|سنی]] اشتباهی‌ رخ‌ داده‌ باشد، نادیده‌ نمی‌توان‌ گرفت‌.{{مدرک}}

 

{{منابع}}