اصحاب صفه: تفاوت میان نسخه‌ها

'''اَصْحاب صُفّه '''، گروهی از یاران [[پیامبر(ص) |پیامبر اسلام(ص)]] -از [[مهاجرین]]- که پس از [[هجرت]] به [[مدینه]] در قسمت شمالی [[مسجدالنبی]] سکنی گزیدند و به سبب از دست دادن و یا رها کردن خانه و دارایی و جایگاه خود در قبایل، با پذیرش فقر و تنگدستی، به عبادت و تعلیم و تعلم و شرکت در [[جهاد]] روی آوردند<ref>بیضاوی، ج۱، ص۲۶۷</ref> پیامبر اسلام(ص) ایشان را تحت حمایت خود قرار داد. برخی از مفسران، از نزول شماری از [[آیه|آیات]] [[قرآن|قرآنی]] در‌شان آنان سخن آورده‌اند.

اینان که در مدینه، در قسمت شمالی [[مسجد النبی|مسجد پیامبر(ص)]]<ref>ابن تیمیه، ج۱، ص۳۴</ref> در محلی مسقف و بزرگ و خارج از مسجد، ولی متصل به آن به نام [[صفه|صُفّه]] به معنای سکو یا ایوان، <ref>ابن منظور، ج۹، ص۱۵۹</ref> زندگی می‌کردند، به تدریج به نام اصحاب صفه، اهل صفه و‌گاه اصحاب الظله شهرت یافتند<ref>نک: ابن سعد، ج۱ (۲)، ص۴۸، جاهای مختلف</ref> و به اسوه‌هایی از رها ساختن مظاهر دنیا برای روی آوری صرف به [[آخرت]] تبدیل شدند.

[[پیامبر(ص)]] اصحاب صفه را تحت حمایت خود داشت و با انس گرفتن و همنشینی با آنان، و '''اضیاف الاسلام'''<ref>میهمانان اسلام</ref> نامیدن ایشان، <ref>نک: احمدبن حنبل، ج۲، ص۵۱۵</ref> [[اسلام|مسلمانان]] را به اکرام و در عین حال شناخت فضل و مراتب آنان تشویق می‌کرد.<ref>سراج، ص۱۳۲-۱۳۳</ref>

همین امر سبب شده بود که شکل نخستین اصحاب صفه، به عنوان گروهی مهاجر تنگدست، دگرگون شده، این عنوان از صورت خاص خود به عنوانی عام و کلی بدل شود و مورد استفاده کسانی قرار گیرد که به علت تنگدستی و نداشتن خانه در صفه به سر می‌برده‌اند.<ref>نک: ذهبی، ص۴۰۰؛ سیوطی، ج۲، ص۸۹</ref>

تغییرات شکلی و دگرگونی معنایی عنوان اصحاب صفه، در روایات تاریخی نیز موجب بروز اختلاف نظرهایی درباره شماره آنان شد و هر یک از راویان در زمان حضور خود در مدینه و مشاهده این گروه، نظری متناسب با شرایط زمانی به دست دادند و‌گاه شماره آنها را تا ۴۰۰ تن آورده‌اند.<ref>نک: راوندی، ص۲۵؛ بیضاوی، ج۱، ص۲۶۷</ref>

[[ابونعیم اصفهانی]] <ref>، ج۱، ص۱۴۳، ۳۷۴، جاهای مختلف</ref> [[ابوالقاسم هجویری|هجویری]]<ref>ص ۹۷-۹۹</ref> و برخی نویسندگان دیگر که به دیده اولیای الهی اصحاب صفه را می‌نگریسته‌اند، در آثار خود نام شماری از آنان را یاد کرده‌اند که در آن میان کسانی از [[صحابه]] پیامبر اسلام(ص)، همچون [[ابوذر غفاری]]، [[سلمان فارسی]]، [[بلال بن رباح]]، [[واثلة بن اسقع]] و نیز نام [[ابوهریره]] دیده می‌شود،<ref>نیز نک: احمد بن حنبل، ج۳، ص۴۹۰؛ ابن سعد، ج۱ (۲)، ص۱۴، ۴۸، جاهای مختلف؛ هجویری، ص۹۷، ۹۸</ref> ولی انتخاب نام‌ها و یاد کردن افرادی در شمار اصحاب صفه،‌گاه به دور از گرایش‌های نویسندگان نبوده است.<ref>مثلاً نک: هجویری، ص۹۹</ref>

همچنین [[ابوعبدالرحمان سلمی]] (د ۴۱۲ق) در کتابی با عنوان تاریخ اهل الصفه به فضایل و مناقب آنان پرداخته است.<ref>نک: هجویری، ۹۹؛ ابن تیمیه، ۱/۳۶</ref>

ویژگی‌ها و ارزش‌های اسلامی اصحاب صفه زمینه‌ای بوده است تا برخی مفسران، از نزول شماری از آیات قرآنی <ref>بقره:۲، آیه۲۷۳، انعام:۶، آیه۵۲، کهف:۱۸، آیه۲۸</ref> در‌شان آنان سخن آورند و در تفاسیر خود به آن اشاره کنند.<ref>مثلاً نک: ابن سعد، ج۱ (۲)، ص۱۳؛ قمی، ج۱، ص۲۰۲؛ طبری، ج۲۵، ص۱۹؛ فخرالدین رازی، ج۷، ص۸۴؛ سیوطی، ج۲، ص۸۸، ج۷، ص۳۵۲</ref>

در سده‌های ۴ و ۵ق، گروه‌هایی زهدگرا و خصوصاً [[صوفیه]] خود را به نوعی به اصحاب صفه منتسب می‌ساختند<ref>نک: سراج، ص۲۷</ref>، تا آنجا که حتی عنوان «‌صوفی‌» را مشتق از صفه دانسته، می‌کوشیدند تا این پیوند را ریشه‌دار و قوی نشان دهند؛ اشتقاقی که بیشتر مفهومی معنایی دارد و از نظر صرفی نادرست است <ref>نک: ابن جوزی، ۱۶۲</ref>، چنانکه از بزرگان اهل [[عرفان]] [[ابوالقاسم قشیری]] (درگذشت ۴۶۵ق) و [[شهاب الدین سهروردی]] (درگذشت ۶۳۲ق) به صراحت آن را اشتقاقی در معنا و نه در لغت دانسته‌اند.<ref>نک: خاوری، ج۱، ص۳۳؛ نیز کلاباذی، ص۲۱</ref>

*ابن منظور، لسان؛ ابونعیم اصفهانی، احمد، حلیه الاولیاء، قاهره، ۱۳۵۱ق /۱۹۳۲م؛

*بیضاوی، عبدالله، انوار التنزیل، بیروت، مؤسسه شعبان؛ خاوری، اسدالله، ذهبیه، تهران، ۱۳۶۲ش؛

*طبری، تفسیر؛ فخرالدین رازی، محمد، التفسیر الکبیر، قاهره، المطبعه البهیه؛ قرآن کریم؛