کاربر ناشناس
آخوند: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
imported>Smnazem (←کاربرد) |
imported>Smnazem بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
'''آخوند'''، واژه‌ای فارسی به معنی دانشمند، پیشوای دینی و معلم است. و نخستین مورد كاربرد این واژه در [[ایران]]، به مثابه عنوانی احترام‌آمیز برای روحانیون دانشمند، به دوره [[تیموریان]] مربوط می‌شود. در عصر [[قاجار]] كاربرد این كلمه گسترش بیش‌تری یافت و شامل مدرسان مكتب‌خانه‌ها نیز گردید. و در میان دانشمندان آن روزگار هنوز جایگاهی والا داشت و مثلاً [[آخوند ملامحمدکاظم خراسانی|كاظم خراسانی]] (د 1329ق/1911م)، مشهورترین فقیه و مدرس پایان دوره قاجار، آخوند نامیده می‌شد. اكنون این كلمه به گونه عام برای روحانیون به كار می‌رود. | '''آخوند'''، واژه‌ای فارسی به معنی دانشمند، پیشوای دینی و معلم است. و نخستین مورد كاربرد این واژه در [[ایران]]، به مثابه عنوانی احترام‌آمیز برای روحانیون دانشمند، به دوره [[تیموریان]] مربوط می‌شود. در عصر [[قاجار]] كاربرد این كلمه گسترش بیش‌تری یافت و شامل مدرسان مكتب‌خانه‌ها نیز گردید. و در میان دانشمندان آن روزگار هنوز جایگاهی والا داشت و مثلاً [[آخوند ملامحمدکاظم خراسانی|كاظم خراسانی]] (د 1329ق/1911م)، مشهورترین فقیه و مدرس پایان دوره قاجار، آخوند نامیده می‌شد. اكنون این كلمه به گونه عام برای روحانیون به كار می‌رود. | ||
==ریشه و اشتقاق== | ==ریشه و اشتقاق== | ||
درباره اشتقاق این كلمه آراء مختلف آورده‌اند: | درباره اشتقاق این كلمه آراء مختلف آورده‌اند: | ||
* پاوْل هُرن در «اساس اشتقاق فارسی» آن را از پیشوند «آ» + «خواند» (از فعل خواندن) مركب دانسته است.<ref>پاول هرن، ص 3</ref> | * پاوْل هُرن در «اساس اشتقاق فارسی» آن را از پیشوند «آ» + «خواند» (از فعل خواندن) مركب دانسته است.<ref>پاول هرن، ص 3</ref> | ||
| خط ۸: | خط ۱۱: | ||
* [[زكی ولیدی طوغان]]، محقق ترك در مقاله‌ای كه در اسلام آنسیكلوپدیسی نوشته است این كلمه را تلفظ و تحریفی از آرْخون یا آرگون یونانی، كه عنوان روحانیون [[مسیحی]] و رؤسای [[كلیسا|كلیسای]] نسطوری بوده و در سرزمینهای آسیایی رواج داشته، دانسته است. | * [[زكی ولیدی طوغان]]، محقق ترك در مقاله‌ای كه در اسلام آنسیكلوپدیسی نوشته است این كلمه را تلفظ و تحریفی از آرْخون یا آرگون یونانی، كه عنوان روحانیون [[مسیحی]] و رؤسای [[كلیسا|كلیسای]] نسطوری بوده و در سرزمینهای آسیایی رواج داشته، دانسته است. | ||
هیچیك از این اشتقاقات خالی از اشكالات تاریخی و زبان‌شناسی نیست و هنوز توافق كلی بر سر اصل و ریشه این كلمه حاصل نشده است. | هیچیك از این اشتقاقات خالی از اشكالات تاریخی و زبان‌شناسی نیست و هنوز توافق كلی بر سر اصل و ریشه این كلمه حاصل نشده است. | ||
==کاربرد== | ==کاربرد== | ||
این كلمه به معنی دانشمند و پیشوای دینی و معلم، در اغلب لهجه‌های تركی وارد شده<ref>افندی، 6؛ ردهاوس، 47</ref> و در اویغوری جدید به صورت «آخنیم» عنوانی است كه در خطاب مؤدبانه به اشخاص داده می‌شود.<ref>اسلام آنسیكلوپدیسی</ref> در میان [[مسلمانان]] [[چین]] نیز به صورت آهونگ به معنی «امام [[مسجد]]» به كار می‌رود.<ref>دولون، 439</ref> | این كلمه به معنی دانشمند و پیشوای دینی و معلم، در اغلب لهجه‌های تركی وارد شده<ref>افندی، 6؛ ردهاوس، 47</ref> و در اویغوری جدید به صورت «آخنیم» عنوانی است كه در خطاب مؤدبانه به اشخاص داده می‌شود.<ref>اسلام آنسیكلوپدیسی</ref> در میان [[مسلمانان]] [[چین]] نیز به صورت آهونگ به معنی «امام [[مسجد]]» به كار می‌رود.<ref>دولون، 439</ref> | ||
===در عصر تیموریان=== | ===در عصر تیموریان=== | ||
نخستین مورد كاربرد واژه آخوند در [[ایران]]، به مثابه عنوانی احترام‌آمیز برای روحانیون دانشمند، به دوره [[تیموریان]] مربوط می‌شود، چنانكه [[امیر علیشیر نوایی]] استاد خود مولانا [[فصیح‌الدین نظامی]](د 919ق/1513م) را به سبب دانش گسترده‌اش در علوم معقول و منقول و ریاضیات، آخوند خطاب می‌كرده است.<ref>خواندمیر، 4/352، 353</ref> | نخستین مورد كاربرد واژه آخوند در [[ایران]]، به مثابه عنوانی احترام‌آمیز برای روحانیون دانشمند، به دوره [[تیموریان]] مربوط می‌شود، چنانكه [[امیر علیشیر نوایی]] استاد خود مولانا [[فصیح‌الدین نظامی]](د 919ق/1513م) را به سبب دانش گسترده‌اش در علوم معقول و منقول و ریاضیات، آخوند خطاب می‌كرده است.<ref>خواندمیر، 4/352، 353</ref> | ||
===در عصر صفویه=== | ===در عصر صفویه=== | ||
چنین می‌نماید كه در سراسر دوران [[صفویه]] حرمت این كلمه حفظ شده و جز بر مردمان بسیار دانشمند اطلاق نگردیده است. در این دوره تنی چند از بزرگان [[فلسفه]]، از جمله [[ملاصدرا]] (د 1050ق/1640م) و [[ملانصرالله همدانی]] (د 1042ق/1632م)، آخوند نامیده شده‌اند. | چنین می‌نماید كه در سراسر دوران [[صفویه]] حرمت این كلمه حفظ شده و جز بر مردمان بسیار دانشمند اطلاق نگردیده است. در این دوره تنی چند از بزرگان [[فلسفه]]، از جمله [[ملاصدرا]] (د 1050ق/1640م) و [[ملانصرالله همدانی]] (د 1042ق/1632م)، آخوند نامیده شده‌اند. | ||
===در عصر قاجار=== | ===در عصر قاجار=== | ||
در عصر [[قاجار]] كاربرد این كلمه گسترش بیش‌تری یافت و شامل مدرسان مكتب‌خانه‌ها نیز گردید. با اینهمه این كلمه در میان دانشمندان آن روزگار هنوز جایگاهی والا داشت و مثلاً [[آخوند ملامحمدکاظم خراسانی|كاظم خراسانی]] (د 1329ق/1911م)، مشهورترین فقیه و مدرس پایان دوره قاجار، آخوند نامیده می‌شد، اما ظاهراً در این دورانها عنوان آخوند برای ساداتِ علما به كار نمی‌رفته است. | در عصر [[قاجار]] كاربرد این كلمه گسترش بیش‌تری یافت و شامل مدرسان مكتب‌خانه‌ها نیز گردید. با اینهمه این كلمه در میان دانشمندان آن روزگار هنوز جایگاهی والا داشت و مثلاً [[آخوند ملامحمدکاظم خراسانی|كاظم خراسانی]] (د 1329ق/1911م)، مشهورترین فقیه و مدرس پایان دوره قاجار، آخوند نامیده می‌شد، اما ظاهراً در این دورانها عنوان آخوند برای ساداتِ علما به كار نمی‌رفته است. | ||
===در عصر پهلوی=== | ===در عصر پهلوی=== | ||
در دوران [[حکومت پهلوی|حكومت پهلوی]] كاربرد این واژه بسیار گسترده‌تر شد و سیاست دستگاه حاكم نیز بر آن بود كه از حرمت آن كاسته شود و حتی مورد استعمال استهزاءآمیز پیدا كند. | در دوران [[حکومت پهلوی|حكومت پهلوی]] كاربرد این واژه بسیار گسترده‌تر شد و سیاست دستگاه حاكم نیز بر آن بود كه از حرمت آن كاسته شود و حتی مورد استعمال استهزاءآمیز پیدا كند. | ||
===در عصر حاضر=== | ===در عصر حاضر=== | ||
اكنون این كلمه به گونه عام برای [[روحانی|روحانیون]] به كار می‌رود. | اكنون این كلمه به گونه عام برای [[روحانی|روحانیون]] به كار می‌رود. | ||
== پانویس == | == پانویس == | ||
{{پانویس|2}} | {{پانویس|2}} | ||
== منابع == | == منابع == | ||
* اسلام آنسیكلوپدیسی. | * اسلام آنسیكلوپدیسی. | ||
* افندی، سلیمان، لغت جغتای و تركی عثمانی، استانبول، 1298ق. | * افندی، سلیمان، لغت جغتای و تركی عثمانی، استانبول، 1298ق. | ||
| خط ۳۸: | خط ۵۶: | ||
* Redhouse, Turkish and English Lexicon, Constantipole, 1890. | * Redhouse, Turkish and English Lexicon, Constantipole, 1890. | ||
{{پایان چپ‌چین}} | {{پایان چپ‌چین}} | ||
==پیوند به بیرون== | ==پیوند به بیرون== | ||
این مقاله با تلخیص از [http://www.cgie.org.ir/fa/publication/entryview/779 دائره المعارف بزرگ اسلامی] اخذ شده است. | این مقاله با تلخیص از [http://www.cgie.org.ir/fa/publication/entryview/779 دائره المعارف بزرگ اسلامی] اخذ شده است. | ||
[[رده:حوزه های علمیه]] | [[رده:حوزه های علمیه]] | ||