کاربر ناشناس
آخوند: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
imported>Mahboobi بدون خلاصۀ ویرایش |
imported>Mahboobi بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۲: | خط ۲: | ||
==ریشه و اشتقاق== | ==ریشه و اشتقاق== | ||
درباره اشتقاق این كلمه آراء مختلف آورده‌اند: | درباره اشتقاق این كلمه آراء مختلف آورده‌اند: | ||
* پاوْل هُرن در «اساس اشتقاق فارسی» آن را از پیشوند «آ» + «خواند» (از فعل خواندن) مركب | * پاوْل هُرن در «اساس اشتقاق فارسی» آن را از پیشوند «آ» + «خواند» (از فعل خواندن) مركب دانسته؛<ref>پاول هرن، ص 3</ref> رَدْلُف «خوند» را در این كلمه، مخفف «خداوند» دانسته، مانند «خاوند» و جزء «خوند» در اسامی میرخوند و خوندمیر.<ref>ر.ک:ایرانیكا</ref> | ||
* محمد قزوینی جزء اول كلمه را مخفف «آقا» گفته است.<ref>یادداشتها، 1/1</ref> | * محمد قزوینی جزء اول كلمه را مخفف «آقا» گفته است.<ref>یادداشتها، 1/1</ref> | ||
* دهخدا نیز آن را مخفف «آغا»، و «خوند» را مخفف «خداوندگار» دانسته است.<ref>دهخدا،لغت‌نامه</ref> | * [[دهخدا]] نیز آن را مخفف «آغا»، و «خوند» را مخفف «خداوندگار» دانسته است.<ref>دهخدا،لغت‌نامه</ref> | ||
* زكی ولیدی | * [[زكی ولیدی طوغان]]، محقق ترك در مقاله‌ای كه در اسلام آنسیكلوپدیسی نوشته است این كلمه را تلفظ و تحریفی از آرْخون یا آرگون یونانی، كه عنوان روحانیون [[مسیحی]] و رؤسای [[كلیسا|كلیسای]] نسطوری بوده و در سرزمینهای آسیایی رواج داشته، دانسته است. | ||
هیچ‌یك از این اشتقاقات خالی از اشكالات تاریخی و زبان‌شناسی نیست و هنوز توافق كلی بر سر اصل و | هیچ‌یك از این اشتقاقات خالی از اشكالات تاریخی و زبان‌شناسی نیست و هنوز توافق كلی بر سر اصل و ریشه این كلمه حاصل نشده است. | ||
==کاربرد== | ==کاربرد== | ||
این كلمه به معنی دانشمند و پیشوای دینی و معلم، در اغلب لهجه‌های تركی وارد شده<ref>افندی، 6؛ ردهاوس، 47</ref> و در اویغوری جدید به صورت «آخنیم» عنوانی است كه در خطاب مؤدبانه به اشخاص داده می‌شود.<ref>اسلام آنسیكلوپدیسی</ref> در میان مسلمانان چین نیز به صورت آهونگ به معنی «امام | این كلمه به معنی دانشمند و پیشوای دینی و معلم، در اغلب لهجه‌های تركی وارد شده<ref>افندی، 6؛ ردهاوس، 47</ref> و در اویغوری جدید به صورت «آخنیم» عنوانی است كه در خطاب مؤدبانه به اشخاص داده می‌شود.<ref>اسلام آنسیكلوپدیسی</ref> در میان [[مسلمانان]] [[چین]] نیز به صورت آهونگ به معنی «امام [[مسجد]]» به كار می‌رود.<ref>دولون، 439</ref> | ||
==در عصر تیموریان== | ===در عصر تیموریان=== | ||
نخستین مورد كاربرد | نخستین مورد كاربرد واژه آخوند در [[ایران]]، به مثابه عنوانی احترام‌آمیز برای روحانیون دانشمند، به دوره [[تیموریان]] مربوط می‌شود، چنانكه [[امیر علیشیر نوایی]] استاد خود مولانا فصیح‌الدین نظامی (د 919ق/1513م) را به سبب دانش گسترده‌اش در علوم معقول و منقول و ریاضیات، آخوند خطاب می‌كرده است.<ref>خواندمیر، 4/352، 353</ref> | ||
===در عصر صفویه=== | ===در عصر صفویه=== | ||
چنین می‌نماید كه در سراسر دوران صفویه حرمت این كلمه حفظ شده و جز بر مردمان بسیار دانشمند اطلاق نگردیده است. در این دوره تنی چند از بزرگان | چنین می‌نماید كه در سراسر دوران [[صفویه]] حرمت این كلمه حفظ شده و جز بر مردمان بسیار دانشمند اطلاق نگردیده است. در این دوره تنی چند از بزرگان [[فلسفه]]، از جمله [[ملاصدرا]] (د 1050ق/1640م) و [[ملانصرالله همدانی]] (د 1042ق/1632م)، آخوند نامیده شده‌اند. | ||
===در عصر قاجار=== | ===در عصر قاجار=== | ||
در عصر قاجار كاربرد این كلمه گسترش بیش‌تری یافت و شامل مدرسان مكتب‌خانه‌ها نیز گردید. با اینهمه این كلمه در میان دانشمندان آن روزگار هنوز جایگاهی والا داشت و مثلاً كاظم خراسانی (د 1329ق/1911م)، مشهورترین فقیه و مدرس پایان | در عصر [[قاجار]] كاربرد این كلمه گسترش بیش‌تری یافت و شامل مدرسان مكتب‌خانه‌ها نیز گردید. با اینهمه این كلمه در میان دانشمندان آن روزگار هنوز جایگاهی والا داشت و مثلاً [[آخوند ملامحمدکاظم خراسانی|كاظم خراسانی]] (د 1329ق/1911م)، مشهورترین فقیه و مدرس پایان دوره قاجار، آخوند نامیده می‌شد، اما ظاهراً در این دورانها عنوان آخوند برای ساداتِ علما به كار نمی‌رفته است. | ||
===در عصر پهلوی=== | ===در عصر پهلوی=== | ||
در دوران حكومت پهلوی كاربرد این واژه بسیار گسترده‌تر شد و سیاست دستگاه حاكم نیز بر آن بود كه از حرمت آن كاسته شود و حتی مورد استعمال استهزاءآمیز پیدا كند. | در دوران حكومت پهلوی كاربرد این واژه بسیار گسترده‌تر شد و سیاست دستگاه حاكم نیز بر آن بود كه از حرمت آن كاسته شود و حتی مورد استعمال استهزاءآمیز پیدا كند. | ||
===در عصر حاضر=== | ===در عصر حاضر=== | ||
اكنون این كلمه به گونه عام به معنای پیشوای دینی به كار می‌رود. | اكنون این كلمه به گونه عام به معنای پیشوای دینی به كار می‌رود. | ||
| خط ۳۷: | خط ۳۷: | ||
==پیوند به بیرون== | ==پیوند به بیرون== | ||
این مقاله با تلخیص از [http://www.cgie.org.ir دائره المعارف بزرگ اسلامی] اخذ شده است. | این مقاله با تلخیص از [http://www.cgie.org.ir دائره المعارف بزرگ اسلامی] اخذ شده است. | ||
[[رده:حوزه های علمیه]] | |||