یحیی بن ابی‌القاسم اسدی: تفاوت میان نسخه‌ها

[[کنیه|کنیۀ]] او ابومحمد بود و شاید از آن رو ابوبصیر خوانده می‌شد که از بینایی محروم بود.<ref>کشی، معرفه الرجال، اختیار طوسی، ج۱، ص۱۷۳، و ص۴۷۶؛ طوسی، رجال، ج۱، ص۱۴۰، و ص۳۳۳</ref> ابوالقاسم کنیۀ پدر وی بوده و نام او اسحاق ثبت شده است، <ref>طوسی، رجال، ج۱، ص۱۴۰؛ مفید، الاختصاص، ج۱، ص۸۳</ref> ولی در برخی از منابع ابوالقاسم به صورت قاسم و به عنوان نام پدر یحیی آمده است.<ref>مثلاً نک: نجاشی، رجال، ج۱، ص۴۴۱</ref>

نسبت اسدی به جهت رابطۀ ولای خاندان او با قبیلۀ عرب [[بنی‌اسد]] بود.<ref>کشی، معرفه الرجال، اختیار طوسی، ج۱، ص۱۷۳؛ طوسی، رجال، ج۱، ص۳۳۳؛ مفید، الاختصاص، ج۱، ص۸۳</ref> [[شیخ طوسی]] در [[رجال طوسی|رجال]]<ref>طوسی، رجال، ج۱، ص۳۳۳</ref> او را از اهل کوفه شمرده است. همو و [[احمد بن علی نجاشی|نجاشی]]<ref>طوسی، رجال، ج۱، ص۳۳۳، نجاشی، رجال، ج۱، ص۴۴۱</ref> به سال وفات وی تصریح کرده‌اند.

ابوبصیر اسدی مدتی را در مصاحبت [[امام باقر(ع)]] بود. او از امام صادق روایت کرده است؛ روایات اعتقادی و فقهی زیادی در کتب حدیث [[امامیه]] که از طریق ابوبصیر از امام صادق روایت شده است.<ref>نیز نک: برقی، الرجال، ج۱، ص۱۱، ص۱۷؛ طوسی، رجال، ج۱، ص۱۴۰، ص۳۳۳،؛ نجاشی، ج۱، ص۴۴۱</ref> [[شیخ طوسی]] وی را در شمار اصحاب [[امام کاظم(ع)]] نیز آورده است<ref>طوسی، رجال، ج۱، ص۳۶۴؛ قس: نجاشی، رجال، ج۱، ص۴۴۱</ref> ابوبصیر حدود ۲ سال از امامت آن حضرت را درک کرده و شمار روایات موجود به نقل ابوبصیر (بدون قید) از امام کاظم(ع) بسیار اندک است.

در منابع گوناگون مطالبی از طریق [[علی بن ابی حمزه بطائنی|علی بن ابی حمزه]] روایت شده است که بیان می‌دارد ابوبصیر (اسدی) اندکی پس از وفات امام صادق(ع) در حالی‌که [[عبدالله افطح]] هنوز زنده بود، برای گزاردن [[حج]] به [[حجاز]] رفته و ضمن دیدار با امام کاظم(ع) وفاداری خود را به آن حضرت اعلام کرده است.<ref>نک: حمیری، قرب الاسناد، ص۱۴۶؛ کلینی، الکافی، ج۱، ص۲۸۵، و ج۲، ص۱۲۴؛ مسعودی، اثبات الوصیه، ج۱، ص۱۶۷-۱۶۸؛ دلائل الامامه، منسوب به ابن رستم طبری، ج۱، ص۱۶۳، ص۱۹۳</ref>

ابوبصیر اسدی بجز محضر امامان، از برخی راویان امامی چون [[ابوحمزه ثمالی|ابوحمزۀ ثمالی]] و صالح (عمران) بن میثم نیز روایت کرده است.<ref>نک: برقی، المحاسن، ج۱، ص۳۰۹؛ کلینی، الکافی، ج۷، ص۱۸۵-۱۸۶؛ ابن بابویه، امالی، ص ۲۶۸</ref> راویانی چون [[ابان بن عثمان احمر]]، [[عاصم بن حمید حناط]]، [[حسین بن ابی العلاء]] و [[عبدالله بن حماد انصاری]] از و روایت کرده‌اند.<ref>نک: ابن بابویه، «‌مشیخه الفقیه »، ج۴، ص۱۲۱؛ طوسی، الفهرست، ج۱، ص۱۷۸، طوسی، امالی، ج۲، ص۹۵، ص۱۵۷</ref>

همچنین [[علی بن ابی‌حمزه بطائنی]]، [[عبدالله بن وضاح]] و [[شعیب عقرقوفی]]، خواهرزادۀ ابوبصیر اسدی از او روایت کرده‌اند گفته شده است این افراد شاگردان خاص وی بوده‌اند.<ref>نک: نجاشی، رجال ج۱، ص۲۱۵، ص۲۴۹؛ کشی، معرفه الرجال، اختیار طوسی، ج۱، ص۱۷۱</ref>

روایاتی نشان می‌دهد ابوبصیر (اسدی) در صحنه‌های مبارزۀ فکری با گروه‌هایی چون [[مختاریه]] و [[زیدیه]] حضور داشته است.<ref>نک: کلینی، الکافی، ج۱، ص۲۹۱؛ کشی، معرفه الرجال، اختیار طوسی، ج۱، ص۲۴۰-۲۴۱، جم </ref>

سال‌های پایانی عمر ابوبصیر اسدی با شهادت امام صادق(ع) و ادعای امامت از سوی [[عبدالله افطح]] مصادف شد. موضع‌گیری او در برابر [[فطحیه]] از وی چهره‌ای وجیه نزد پیروان امام کاظم(ع) ترسیم کرد و در روایات آنان ابوبصیر در زمرۀ گروهی از اصحاب امام صادق(ع) شمرده شده که از آغاز به عبدالله پشت کرده، به امام کاظم(ع) روی آوردند.<ref>نک: کلینی، الکافی، ج۱، ص۳۵۱-۳۵۲؛ کشی، معرفه الرجال، اختیار طوسی، ج۱، ص۲۸۲-۲۸۴، </ref> همچنین در روایاتی که پیروان امام کاظم(ع) از زبان ابوبصیر نقل کرده‌اند، وی پایه‌های عقیدتی فطحیه دربارۀ امامت را مورد حمله قرار داده است.<ref>نک: ابن بابویه، علی بن حسین، الامامه و التبصره من الحیره، صص۴۹، ۷۴؛ مسعودی، اثبات الوصیه، ج۱، ص۱۶۱، </ref><ref group="یادداشت"> اگرچه در روایات مذکور تصریح نشده که کدام ابوبصیر مورد نظر بوده است، ولی حرمت ویژۀ ابوبصیر مرادی نزد فطحیان، این احتمال را که وی ابوبصیر اسدی باشد، مرجح می‌سازد. شاید به سبب همین شخصیت ضدفطحی ابوبصیر اسدی بوده باشد که ابن فضال، رجال شناس نامی فطحیه، در نقد رجالی ابوبصیر اسدی، او را [[مخلّط]] قلمداد کرده است. نک: کشی، معرفه الرجال، اختیار طوسی، ج۱، ص۱۷۳، ص۴۷۶</ref>

در زمان افتراق امامیه و تقسیم پیروان امام کاظم(ع) به [[واقفه]] و قطعیه (قائلان به جانشینی [[امام رضا(ع)]])، سال‌ها از وفات ابوبصیر اسدی می‌گذشت؛ [[علی بن ابی حمزه بطائنی|علی بن ابی حمزۀ بطائنی]] که در گذشته از شاگردان خاص ابوبصیر اسدی بود و اکنون از سران واقفه به شمار می‌رفت و فرزندش حسن که او هم مذهب واقفی داشت، در آثار خود بسیار بیش از دیگر اصحاب ائمه، از روایات ابوبصیر بهره گرفته‌اند.<ref>نک: نجاشی، رجال، ج۱، ص۲۵۰، به نقل از تفسیر علی بن ابی حمزه؛ ابن بابویه، ثواب الاعمال، ص۱۳۰ به بعد، به نقل از فضائل قرآن حسن بن علی؛ قس: نجاشی، رجال، ج۱، ص۳۷</ref> همچنین در منابع واقفی، برخی روایات در اثبات باورهای مذهب واقفه از زبان ابوبصیر اسدی، نقل شده است.<ref>نک: علوی، نصره الواقفه، شم ۲۱، ۲۳، ۳۳؛ کشی، معرفه الرجال، ج۱، ص۴۷۴-۴۷۶، </ref>

رجالیان امامیه نام او  در شمار [[اصحاب اجماع]] آورده‌اند که بر وثاقت آنان اتفاق دارند.<ref>نک: کشی، معرفه الرجال، اختیار طوسی، ج۱، ص۲۳۸؛ طوسی، عده الاصول، ج۱، ص۳۸۴، </ref> نجاشی او را یک راوی «‌وجیه و ثقه‌» خوانده است.<ref>نجاشی، رجال، ج۱، ص۴۴۱.</ref>  همچنین او [[حدیث لوح]] را روایت کرده است.<ref>نک: کلینی، الکافی، ج۱، ص۵۲۷-۵۲۸،؛ نعمانی، الغیبه، ج۱، ص۴۲-۴۴؛ ابن بابویه، کمال الدین، ج۱، صص۳۰۸-۳۱۱</ref><ref group="یادداشت"> به قرینۀ همراهی [[عبدالرحمن بن سالم]] (راوی این حدیث) با علی بن ابی‌حمزه در روایت از ابوبصیر در برخی از اسانید می‌توان به احتمال قوی‌تر ابوبصیر اسدی را مورد نظر در این حدیث دانست. نک: طوسی،  تهذیب، ج۱، ص۴۴۳، طوسی، الاستبصار، ج۱، ص۲۰۳</ref>

برخی از رجالیان [[امامیه]] همچون [[علامه حلّی]] در اثر آشفتگی موجود در عبارات [[کشی]]<ref>کشی، معرفه الرجال، اختیار طوسی، ج۱، ص۴۷۴-۴۷۶</ref>، شخصیت ابوبصیر یحیی بن ابی‌القاسم اسدی را با [[یحیی بن قاسم حذّاء واقفی]] یکی دانسته و بر این پایه به واقفی بودن ابوبصیر اسدی حکم رانده‌اند <ref>علامۀ حلی، رجال، ج۱، ص۲۶۴</ref> البته باتوجه به وفات وی در ۱۵۰ق و آغاز افتراق واقفه در ۱۸۳ق، واقفی بودن وی منتفی است.

از دو اثر با عنوان‌های [[کتاب مناسک الحج]]، به روایت علی بن ابی‌حمزه و [[حسین بن علاء]]<ref>طوسی، الفهرست، ج۱، ص۱۷۸؛ </ref> و [[کتاب یوم و لیله]]، به روایت [[علی بن ابی حمزه بطائنی]]<ref>نجاشی، رجال، ج۱، ص۴۴۱</ref> برای او یاد شده است.

[[شیخ صدوق]] مجموعه‌ای از روایات فقهی او به روایت علی بن ابی‌حمزه را در [[من لایحضره الفقیه]] مورد استفاده قرار داده است.<ref>نک: ابن بابویه، «‌مشیخه الفقیه »، ص۱۸</ref> همچنین مجموعه‌ای مشتمل بر حدود ۲۰ حدیث در موضوع «‌علل‌» به روایت [[حسین بن یزید نوفلی]] از علی بن ابی حمزه به طور پراکنده در [[علل الشرائع]] مورد استفاده واقع شده است.<ref>ابن بابویه، در علل الشرائع، ج۱، صص۱۵-۱۶، جم </ref>

ابن بابویه تلفیقی از روایت ابوبصیر و [[محمد بن مسلم]] را از کتاب [[حدیث اربعمأه]] به تمامی در [[الخصال]] نقل کرده است.<ref>ابن بابویه، در علل الشرائع، ج۲، صص۶۱۰-۶۳۷</ref> نوشتاری از ابوبصیر در زمینۀ احوال ائمۀ نخستین، به روایت [[محمد بن سنان]] (در بعضی اسانید با واسطۀ [[ابن مسکان]]) وجود داشته که در آثار کهن امامیه و غیر امامیه مورد استفاده قرار گرفته است.<ref>نک: ابن ابی‌الثلج، «‌تاریخ الائمه »، ج۱۵،؛ کلینی، الکافی، ج۱، ص۴۶۱، ص۴۶۳، ص۴۶۸؛ خصیبی، الهدایه الکبری، ص۳۹؛ ابوالفرج اصفهانی، مقاتل الطالبیین، ج۱، ص۵۰؛ ابن خشاب، «‌تاریخ موالید الائمه و وفیاتهم »، ج۱، ص۱۶۱، جم </ref> [[خصیبی]] تصریح کرده که ابوبصیر مورد نظر در این سند ابوبصیر اسدی است.