آیت‌الله: تفاوت میان نسخه‌ها

'''آیَتُ الله''' یا '''آیة الله'''  

(به‌معنای نشانه خدا)، عنوانی برای نشان دادن جایگاه علمی [[فقیه|فقیهان]] طراز اول و دوم [[شیعه]]. استفاده از آیت‌الله به عنوان لقبی برای فقهای درجه اول، از اوایل [[قرن چهاردهم]] رواج یافت. پیش از آن لقب آیت الله برای [[علامه حلی]] به کار رفته بود. پس از تشکیل [[حوزه علمیه قم]] به وسیله [[عبدالکریم حائری|شیخ عبدالکریم حائری‌]] و مرکزیت یافتن آن‌، شماری از فقهای بزرگ که در آن گرد آمدند، آیت الله لقب یافتند.

عنوان آیت الله به معنای نشانه خدا و آیت الله العظمی به معنی نشانه بزرگ خدا، در فرهنگ امروز شیعیان به ویژه ایران برای فقیهان مشهور به خصوص کسانی که به [[مرجع تقلید|مرجعیت]] رسیده‌اند به کار می‌رود.<ref>انوری، فرهنگ سخن، ۱۳۹۰ش، ج۱، ص۱۹۵. متینی، بحثی درباره سابقه تاریخی القاب، ص۵۶۱.</ref> پیامبرخدا(ص)، امام علی(ع) را با عبارت «أَنْتَ کَلِمَةُ اللهِ الْعُلْیا وَآیته الْکُبْری» مورد خطاب قرار داد ه است .<ref>حافظ رجب برسی، مشارق أنوار اليقين في أسرار أمير المؤمنين(ع)، ج۱، ص۸۱.</ref> امیرالمؤمنین(ع) نیز خودش را به عنوان حجت عظمی وآیت کبری معرفی کرده است. <ref>مجلسی، بحارالانوار، ج۳۹۷ ص۳۳۵.</ref> و نیز در فرازی از دعای [[امام صادق علیه‌السلام|امام صادق(ع)]] پس از نماز در روز [[عید غدیر|عیدغدیر]] «اللهم بلى شهدنا بمنك ولطفك بانك انت الله لا اله إلا أنت ربنا و محمد عبدك ورسولك نبينا وعلي امير المؤمنين والحجة العظمى وآيتك الكبرى»<ref>شیخ طوسی، تهذيب الأحكام، ج۳، ص۱۴۶.</ref> {{یادداشت|أنا الحجة العظمى والآية الكبرى}} در فرازی از زیارت [[امام جواد علیه‌السلام|امام جواد (ع)]] ایشان افزون بر الحجة الکبری به عنوان «آیة العظمی»{{یادداشت| السلام عليك أيها الآية العظمى ، السلام عليك أيها الحجة الكبرى  }} نیز مورد خطاب قرار گرفته است وهر چند کلمه الله در این تعبیر نیست ولی روشن است که منظور آیت عظمای خداوند است.<ref>مجلسی، بحارالانوار، ج۱۰۲، ص۲۱.</ref>{{یادداشت| عُظمی صفت تفضیلی (افعل تفضیل) است پس آیت الله العظمی یعنی بزرگتر نشانه خدا.}}

لقب آیت الله را نخستین بار [[شهید ثانی]] در قرن ۱۰ و برای توصیف [[شهید اول]] (م ۷۸۶ق) به کار گرفته است.<ref>مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق‌، ج۱۰۵، ص۱۳۵.</ref> پس از او این عنوان در [[اجازه روایت|اجازه نامه‌های روایی]] دوران صفویه به کار رفته است. بر اساس اجازاتی که [[محمدباقر مجلسی|مجلسی]] در [[بحار الانوار (کتاب)|بحار الانوار]] جمع‌آوری کرده است [[شرف الدین شولستانی]]<ref>مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق‌، ج۱۰۷، ص۳۶</ref>، [[شیخ بهایی]]<ref>مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق‌، ج۱۰۶، ص۱۴۶</ref> و [[محمدتقی مجلسی|مجلسی‌ اول]]<ref>مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق‌، ج۱۰۷، ص۷۹.</ref> در [[اجازه روایت|اجازه نامه‌]]هایی که برای شاگردان خود نوشته‌اند، از [[علامه حلی]] به عنوان «''آیت الله فی العالمین''» یاد کرده‌اند. در همین دوران [[ابوالقاسم جرفادقانی]] (قرن ۱۱ق) همین تعبیر را برای [[شیخ صدوق]](م ۳۸۱ق) به کار برده است.<ref>مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق‌، ج۱۰۷، ص۱۰۰.</ref>