اباصلت هروی: تفاوت میان نسخه‌ها

'''عبدالسلام بن صالح''' مشهور به '''خواجه اباصلت هِرَوی'''(حدود [[سال ۱۶۰ هجری قمری|۱۶۰]]-[[سال ۲۳۶ هجری قمری|۲۳۶ق]]) از [[فهرست اصحاب امام رضا(ع)|اصحاب امام رضا(ع)]] که از آن حضرت [[حدیث|روایاتی]] نقل کرده است.

اباصلت، از راویان [[حدیث سلسلةالذهب|حدیث سلسلة‌الذهب]] و همچنین راوی چگونگی [[شهادت]] آن حضرت به دست [[مأمون عباسی]] است. خواجه اباصلت در [[سال ۲۳۲ هجری قمری|۲۳۲ق]] یا [[سال ۲۳۶ هجری قمری|۲۳۶ق]] در زمان حکومت [[طاهر بن عبد الله بن طاهر]]، در خراسان، درگذشت. مدفن وی در فاصله ۱۰ کیلومتری مشهد واقع شده است.

نام او عبدالسلام بن صالح بن سلیمان بن ایوب بن مَیسَره<ref>خطیب بغدادی، تاریخ بغداد، ۱۳۴۹ق، ج۱۱، ص۴۶؛ سمعانی‌ شافعی‌، الانساب، ۱۴۰۸ق، ج ۵، ص۶۳۷ - ۶۳۸.</ref> است و به اباصلت هروی شهرت دارد.

گویا جد اول یا دوم اباصلت، در [[هرات]] می‌زیسته و در [[فتوحات مسلمانان|فتوحات]]، اسیر و به [[حجاز]] برده شده و به عنوان غلام‌ در اختیار [[عبدالرحمن بن سمره|عبدالرحمن بن سَمُره قرشی]] قرار گرفته است. به همین دلیل است که مورخان اباصلت را از [[ولاء عتق|موالی]] عبدالرحمن بن سمره دانسته‌اند.<ref>خطیب بغدادی، تاریخ بغداد، ۱۳۴۹ق، ج۱۱، ص۲۶.</ref>

معروف‌ترین لقب وی «هَرَوی» که [[شیعه]] و [[اهل سنت و جماعت|سنی]] به آن اشاره کرده‌اند، برگرفته از محل زندگی اجداد اوست.<ref>خطیب بغدادی، تاریخ بغداد، ۱۳۴۹ق، ج۱۱، ص۴۶؛ سمعانی شافعی، الأنساب، ۱۴۰۸ق، ج ۵، ص۶۳۷؛ مزّی‌ شافعی‌، تهذیب‌ الکمال فی أسماء الرجال، ج ۱۱، ص۴۶۰، ش۴۰۰۳؛ نجاشی، احمد بن علی، رجال النجاشی‌، ۱۴۰۸ق، ص۲۴۵‌.</ref> «قُرشی»، «عَبْشمی»، «نیشابوری»، «بصری» و «خراسانی» را نیز از القاب او ذکر کرده‌اند.

وی [[چهارشنبه]]، [[۱۴ شوال]] [[سال ۲۳۶ هجری قمری‌]] از‌ دنیا‌ رفت.<ref>خطیب بغدادی، تاریخ بغداد، ۱۳۴۹ق، ج۱۱‌، ص۵۱‌،ش ۵۷۲۸؛ ذهبی، سیر اعلام النبلاء، ۴۰۶ق، ج ۱۱، ص۴۴۸.</ref>

اکثر‌ قریب‌ به اتفاق علمای امامیه، وی‌ را‌ از [[فهرست اصحاب امام رضا(ع)|اصحاب‌ امام‌ رضا(ع)]]‌ دانسته‌اند.<ref>نجاشی، رجال النجاشی، ۱۴۰۸ق، ص۲۴۵، ش۶۴۳؛ شیخ طوسی، رجال الطوسی، ۱۳۸۰ق، ص۳۸۰، ش۱۴ و ص۳۸۳، ش۴۸ و ص۳۶۹، ش۵؛ ابن‌شهرآشوب، مناقب آل ابی‌طالب، ج۴، ص۳۹۶؛ ابن‌داود حلی، رجال ابن‌داود حلّی، ص۲۲۴، ش۹۳۸ (قسم اول)؛ علامه حلی، خلاصة الأقوال فی معرفة الرجال، ص۲۰۹، ش ۶۷۲، ص۴۲۰،ش ۱۷۰۹.</ref>

اما از علمای امامیه کسی جز [[مقدس اردبیلی]]، او را‌ خادم‌ امام‌ رضا(ع) ندانسته است.<ref> ابن حجر عسقلاني، تهذيب التهذيب، ۱۳۲۶ ق، ج۶، ص۳۱۹، مقدس اربیلی، حدیقة الشیعة، ج۲، ص۸۴۰.</ref>شاید از آنجا که جنبه‌ علمی‌ و حدیثی اباصلت بر خادم بودن وی غلبه‌ داشته‌، اکثر علمای [[امامیه]] واژه‌ خادم‌ را درباره او به کار نبرده‌اند.{{مدرک}}

اباصلت در [[نیشابور]] در خدمت امام رضا(ع) حاضر بوده و در [[سرخس]] نیز به دیدار ایشان رفته است.<ref>شیخ صدوق، عیون اخبار الرضا، ۱۳۶۳ش، ج۲، ص۱۸۳-۱۸۴؛ ذهبی، تهذیب التهذیب، ج۶، ص۳۱۹.</ref> او هنگام ورود امام رضا به نیشابور، [[حدیث سلسلةالذهب|حدیث سلسلة‌الذهب]] را از ایشان نقل کرده است. اکثر روایات مربوط به نحوه [[شهادت]] امام رضا(ع) از اباصلت نقل شده‌اند.<ref>[https://www.ibna.ir/fa/report/291493/%D8%A7%D8%A8%D8%A7%D8%B5%D9%84%D8%AA-%D9%87%D8%B1%D9%88%DB%8C-%D8%B1%D9%88%D8%A7%DB%8C%D8%AA-%D8%AD%D8%AF%DB%8C%D8%AB-%D8%B3%D9%84%D8%B3%D9%84%D8%A9%D8%A7%D9%84%D8%B0%D9%87%D8%A8-%DA%86%DA%AF%D9%88%D9%86%DA%AF%DB%8C-%D اباصلت هروی و روایت حدیث «سلسلةالذهب» و چگونگی شهادت امام رضا(ع)] خبرگزاری کتاب ایران.</ref>

در اینکه اباصلت‌، [[امام جواد علیه‌السلام|امام جواد(ع)]] را ملاقات کرده جای تردید نیست‌ زیرا زمانی که امام رضا(ع) در بستر شهادت بود، امام جواد(ع) از [[مدینه]] به [[طوس]] آمده و گفت‌گویی‌ میان‌ امام‌ جواد(ع) و اباصلت رخ داده است.

بعد از‌ شهادت امام رضا(ع) نیز دو ملاقات بین امام جواد(ع) و اباصلت گزارش شده است: یکی هنگام [[نماز]] خواندن امام جواد(ع) بر پیکر امام رضا(ع) بود و دیگری زمانی رخ داد که اباصلت به دستور [[مأمون عباسی|مأمون]] زندانی شد و با [[معجزه]] امام جواد(ع) و حضور آن حضرت در زندان، رهایی یافت.

اباصلت، احادیث بسیاری از امام رضا نقل کرده که بیشتر آنها‌ را‌ [[شیخ صدوق]] در [[عیون اخبار الرضا (کتاب)|عیون اخبار الرضا]]، [[الامالی (شیخ صدوق)|الأمالی]] و [[الخصال (کتاب)|خصال]] نقل کرده است.

این گروه، سنی‌ بودن اباصلت را انکار کرده و فقط به دلایل گرایش‌های شیعی، او را مورد بی‌مهری و گاه توهین قرار داده‌اند.<ref>طبسی، جایگاه روایی اباصلت هروی از دیدگاه فریقین، پژوهشنامه حکمت و فلسفه اسلامی، شماره ۳۰، ص۹۹</ref>

یکی از نقاط برجسته شخصیت اباصلت هروی، نقل‌ [[فضایل امام علی(ع)|فضایل‌ امیرمؤمنان]] به ویژه حدیث «[[حدیث مدینة العلم|مدینة العلم]]» از زبان محدثان بنام اهل‌ سنت‌ است. به عنوان نمونه، وی حدیث «مدینة العلم» را از طریق ابومعاویه و عبد الرزاق‌ صنعانی‌ نقل کرده است<ref>خطیب بغدادی، تاریخ بغداد، ۱۳۴۹ق، ج۱۱، ص۴۸ و ذهبی، تذهیب التهذیب، ج۱۱، ص۴۶۲‌.</ref>برخی از گزارش‌های تاریخی حاکی از این نکته است که وی با روش‌های گوناگون سعی‌ در‌ نقل‌ و نشر احادیث فضایل از طریق بزرگان اهل سنت داشته است.<ref>طبسی، جایگاه روایی اباصلت هروی از دیدگاه فریقین، پژوهشنامه حکمت و فلسفه اسلامی، شماره ۳۰، ص۹۶</ref>از جمله در برخی منابع آمده است:

::اباصلت که فردی دارا بود، در جستجوی این احادیث، [[مشایخ]] را إکرام می‌کرد تا آن احادیث را برایش روایت کنند{{یاد|وَكَانَ أَبُو الصَّلْتِ رَجُلًا مُوسِرًا يُكْرِمُ الْمَشَايِخَ وَيُحَدِّثُونَهُ بِهَذِهِ الْأَحَادِيثِ... ممکن است غرض از نقل اینگونه تعابیر درباره اباصلت تضعیف احادیثی باشد  که وی در باره فضایل امیرالمومنین(ع) نقل کرده است ومنظور این باشد که او با توان مالی ای که داشته می توانسته مشایخ حدیث را راویان این نوع احادیث قرار بدهد.{{مدرک}} از همین رو در خصوص حدیث مشهور (انا مدینه العلم... ) تعبیر شده که این حدیث به حدیث اباصلت هروی معروف و شناخته شده است. }}<ref>ابن‌کثیر، البدایة و النهایة، دار الفکر، ج۷، ص۳۹۶؛ ابن‌عساکر، تاریخ دمشق، ۱۴۱۵ق، ج۴۲، ص۳۸۲</ref>

*ابن‌عساکر، تاریخ مدینة دمشق، بیروت،‌ دار الفکر، ۱۴۱۵ق.

* ابن‌کثیر دمشقی، البدایة و النهایة، بیروت،‌ دار الفکر، بی‌تا.

*سمعانی‌ شافعی‌، عبدالکریم، الانساب، تحقیق: عبدالله عمر بارودی، بیروت، دارالجنان، چاپ اول،۱۴۰۸ق.

* شیخ صدوق، محمد بن علی، عیون اخبار الرضا، به‌کوشش مهدی الاجوردی، قم، چاپخانه علمیه و قم، ناشر رضا مشهدی، ۱۳۶۳‌ش.

*مزّی‌ شافعی‌، تهذیب‌ الکمال فی أسماء الرجال،