قیس بن سعد بن عباده: تفاوت میان نسخه‌ها

قیس به ظاهر در دوره پیامبر(ص) جوانی نورس بوده است. او هنگام [[فتح مکه]] پرچمدار پیامبر(ص)بود. حدیث مشهور «لو کان العلم متعلقا بالثریا لناله ناس من فارس؛ اگر دانش در ثریا باشد، مردمانی از فارس بدان دست یابند.» را او از پیامبر اکرم(ص) روایت کرده است.<ref> الاستیعاب، ج۳، ۱۲۹۰؛ ابن اثیر، أسدالغابة، ج‌۴، ص۱۲۶.</ref>

==دوره امام علی(ع)==

امام علی(ع) قیس بن سعد، را در سال [[سال ۳۶ هجری قمری|۳۶ق]]. به ولایت [[مصر]] منصوب کرد.<ref> دینوری، الأخبارالطوال، ص۱۴۱؛ ابن خلدون، تاریخ، ج‌۲، ص۶۲۳.</ref> امام به او پیشنهاد کرد که با لشکری به مصر برود. اما قیس گفت تنها با خانواده به مصر می‌رود و نیازی به بردن لشکر ندارد و این لشکر تحت اختیار امام باشد، بهتر است.<ref>ثقفی، الغارات، ۱۳۹۵ق، ج۱، ص۱۲۷.</ref> برخی گزارشگران گفته‌اند که در دوره او دست معاویه از مصر کوتاه شد و معاویه با وجود تلاش‌های بسیار نتوانست قیس را به سمت خود جذب کند. معاویه در نهایت چاره‌ای ندید جز آن که با نیرنگ او را از مصر بیرون کند و بدین رو، با ترفندی، شایع کرد که قیس در خونخواهی [[عثمان بن عفان|عثمان]](نک: مدخل [[پیراهن عثمان]]) با او همراه است و چون شایعه بالا گرفت، علی(ع) قیس را از ولایت مصر برکنار کرد.<ref>ابن عبدالبر، الاستیعاب، ج‌۳، ص۱۲۹۰.</ref>

قیس پس از برکناری، ابتدا به مدینه رفت و به نقل برخی منابع گویی از حضرت علی(ع) برای عزل از ولایت مصر دلخور بود؛ ولی از سوی عاملان معاویه که در مدینه حضور داشتند با آزار رو به رو شد.<ref>بلاذری، أنساب ‌الأشراف،ج‌۲، ص۳۰۰.</ref> و بدین رو مدتی بعد به [[کوفه]] رفت.<ref>ثقفی، الغارات، ۱۳۹۵ق، ج۱، ص۲۲۲.</ref>

قیس در جنگ‌های دوره امام علی(ع) همراه او بود. بنابر منابع قیس در آغاز [[جنگ جمل]]، آن حضرت را به مقابله تشویق و [[انصار]] را برای یاری با آن حضرت بسیج کرد.<ref>نک: دینوری، الإمامةوالسیاسة،ج ۱، ص۲۶.</ref> امام علی(ع)، پس از عزل قیس از ولایت مصر، ولایت آذربایجان را به وی سپرد. و در آستانه جنگ صفین نامه‌ای به او نوشت که عبدالله بن شمیل احمسی را به جای خود بگمارد و راهی کوفه شود.<ref>یعقوبی،‌ تاریخ الیعقوبی، ج۲، ص۲۰۲-۲۰۳.</ref> و به عنوان یکی از فرماندهان ارشد علی(ع) در [[جنگ صفین]] شرکت کرد.<ref>نک: ثقفی، الغارات/ترجمه،ص۱۱۰.</ref> و در این جنگ رشادت‌های بسیاری از خود نشان داد. گفته شده است حضرت علی در این جنگ، پرچم پیامبر را به دست وی داد. در جنگ نهروان امام علی قیس و [[ابوایوب انصاری]] را نزد خوارج فرستاد، تا از جنگ خودداری کنند.<ref> دینوری، اخبارالطوال،‌ص۲۰۷.</ref>

[[علامه امینی]] نام قیس را شمار شاعران قرن اول قمری [[واقعه غدیر]] در [[الغدیر]]، ذکر کرده است.<ref>امینی، الغدیر، ج۲، ص۵۱.</ref> ناصر وردیانی در [[الاسباط (مجموعه تلویزیونی)|مجموعه تلویزیونی الاسباط]] نقش قیس بن سعد را ایفا کرده است.{{مدرک}}

درباره تاریخ مرگ و مکان دفن قیس اختلاف وجود دارد. تاریخ وفات او را در سال آخر خلافت [[معاویه]]<ref> خلیفه بن خیاط، تاریخ، ص۱۴۰؛ ابن حجر، الاصابه،‌ ج۵،‌ ص۳۶۱.</ref>، [[سال ۶۰ قمری]]<ref> ابن عبدالبر، الاستیعاب، ج۳، ص۱۲۹۰؛ زرکلی، الاعلام، ج۵، ص۲۰۶.</ref> و [[سال ۸۵ قمری]]<ref>ابن حبان،‌ مشاهیر علماء الامصار، ص۷۹.</ref> ذکر کرده‌اند. در استیعاب مکان دفن او [[مدینه]]<ref> ابن عبدالبر، الاستیعاب، ج۳، ص۱۲۹۰.</ref> و در اعلام زرکلی تفلیس ذکر شده است.<ref>زرکلی، الاعلام، ج۵، ص۲۰۶.</ref> بر اساس قول اخیر قیس از بیم [[معاویه]] در [[سال ۵۸ قمری]] به [[تفلیس]] گریخته و در [[سال ۸۵ قمری]] در ولایت [[عبدالملک بن مروان]] درگذشته است.<ref>ابن حبان،‌ مشاهیر علماء الامصار، ص۷۹.</ref>

{{پانوشت}}

* زرکلی، خیرالدین، الأعلام قاموس تراجم لأشهر الرجال و النساء من العرب و المستعربین و المستشرقین، دارالعلم للملایین، بیروت، ۱۹۸۹م.

* طبرسی، احمد بن علی، الاحتجاج علی اهل اللجاج، مصحح: محمدباقر خرسان، نشر مرتضی، مشهد، ۱۴۰۳ق.

* [http://www.islamquest.net/fa/archive/question/en22081# «معاویه چگونه با تبلیغات دروغ به اینکه قیس بن سعد (از فرمانداران اصلی امام) به او پیوسته، امام را مجبور کرد قیس را برکنار کند؟» سایت اسلام کوئست، تاریخ بازدید: ۲۸-۱۲-۹۷.]

* واقدی، محمد بن عمر، کتاب المغازی، تحقیق: مارسدن جونس، بیروت، مؤسسة الأعلمی، ط الثالثة، ۱۴۰۹ق-۱۹۸۹م.