Automoderated users، confirmed، مدیران، templateeditor
۶٬۲۱۵
ویرایش
آیه ۳۹ سوره نجم: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱۵: | خط ۱۵: | ||
}} | }} | ||
'''آیه ۳۹ سوره نجم''' به موضوع بهره‌مندی انسان از اعمال خویش در قیامت اشاره داشته و به ادعای برخی، از محکمات قرآن کریم به حساب می‌آید. | '''آیه ۳۹ سوره نجم''' به موضوع بهره‌مندی انسان از اعمال خویش در قیامت اشاره داشته و به ادعای برخی، از محکمات قرآن کریم به حساب می‌آید. مفسران، مالکیت انسان بر اعمال خویش را مالکیت حقیقی و ابدی دانسته و در خصوص اینکه آیا این آیه شامل نیات نیز می‌شود دو نظر وجود دارد. | ||
با توجه به حصری که در آیه وجود دارد، این سؤال پیش می آید که اگر انسان تنها از اعمال خویش بهره‌مند می‌شود، پس مسئله شفاعت و نیز فرستادن خیرات برای مردگان چه می‌شود؟ در این خصوص پاسخ‌های بسیاری داده شده و از آن جمله گفته شده است که بهره‌مندی از شفاعت و خیرات، نیازمند قابلیتی است که آن هم با سعی و تلاش خود انسان حاصل شده است، پس آیه منافاتی با موارد یاد شده ندارد. | |||
این آیه به جهت وزن خاصی که دارد، در شعر فارسی بسیار به‌کار رفته و برخی آن را در شمار ضرب‌المثل‌های رایج در ادبیات فارسی دانسته‌اند. | |||
این آیه به جهت وزن خاصی که دارد، در شعر فارسی بسیار | |||
== متن و ترجمه == | == متن و ترجمه == | ||
| خط ۳۶: | خط ۳۲: | ||
== مفهوم آیه == | == مفهوم آیه == | ||
برخی از | برخی از محققان مدعی شده‌اند که از نظر مفسران، آیه ۳۹ سوره نجم، از [[محکم و متشابه|محکمات قرآن]] بوده و در خصوص مفهوم آیه یعنی بازگشت آثار کردار نیک و بد در زمان حیات، اتفاق نظر وجود دارد.<ref>مصطفوی، «[http://www.maarefquran.com/fa/Article/Detail/9534/لیس%20للانسان%20الا%20ما%20سعی لیس للانسان الا ماسعی]»، ص۱۰۳</ref> | ||
برخی از مفسران گفته‌اند که در این آیه، چهار مفهوم کلی وجود دارد که عبارت است از: | برخی از مفسران گفته‌اند که در این آیه، چهار مفهوم کلی وجود دارد که عبارت است از: | ||
| خط ۴۵: | خط ۴۱: | ||
== نکات تفسیری == | == نکات تفسیری == | ||
[[سید محمدحسین طباطبائی|علامه طباطبایی]] بر این باور است که حرف لام در «للانسان» | [[سید محمدحسین طباطبائی|علامه طباطبایی]] بر این باور است که حرف لام در «للانسان» به‌معنای ملکیت حقیقی است نه اعتباری و معنای آن این است که عمل انسان، تا ابد با او است و مانند مال و فرزند او نیست که روزی از وی جدا شود.<ref>علامه طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۱۹، ص۴۶؛ علامه طباطبایی، ترجمه تفسیر المیزان، ۱۳۷۴ش، ج۱۹، ص۷۴.</ref> | ||
برخی گفته‌اند که ماضی بودن فعل «سعی» در آیه، نشان می‌دهد که انسان بعد از انجام عمل، مستحق پاداش می‌گردد؛ در حالی که اگر فعل مضارع [ما یسعی] بود، مفهومش این بود که قصد سعی و کوشش هم پاداش دارد، حتی اگر هنوز کاری انجام نشده باشد.<ref>مصطفوی، «[http://www.maarefquran.com/fa/Article/Detail/9534/لیس%20للانسان%20الا%20ما%20سعی لیس للانسان الا ماسعی] «ص۱۰۲.</ref> اما [[ناصر مکارم شیرازی]] معتقد است، همین که در آیه، سعی و تلاش را به جای انجام کار، مطرح می‌کند، نشان می‌دهد که [[خدا|خداوند]] علاوه بر کارهای انجام شده، خریدار [[نیت|نیت‌ها]] و اراده‌ها نیز هست.<ref>مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۲۲، ص۵۵۰.</ref> | برخی گفته‌اند که ماضی بودن فعل «سعی» در آیه، نشان می‌دهد که انسان بعد از انجام عمل، مستحق پاداش می‌گردد؛ در حالی که اگر فعل مضارع [ما یسعی] بود، مفهومش این بود که قصد سعی و کوشش هم پاداش دارد، حتی اگر هنوز کاری انجام نشده باشد.<ref>مصطفوی، «[http://www.maarefquran.com/fa/Article/Detail/9534/لیس%20للانسان%20الا%20ما%20سعی لیس للانسان الا ماسعی] «ص۱۰۲.</ref> اما [[ناصر مکارم شیرازی]] معتقد است، همین که در آیه، سعی و تلاش را به جای انجام کار، مطرح می‌کند، نشان می‌دهد که [[خدا|خداوند]] علاوه بر کارهای انجام شده، خریدار [[نیت|نیت‌ها]] و اراده‌ها نیز هست.<ref>مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۲۲، ص۵۵۰.</ref> | ||
== گفتگوها در باب مفهوم آیه == | == گفتگوها در باب مفهوم آیه == | ||
[[سید مرتضی|سید مرتضی علم الهدی]]<ref>علم الهدی، الانتصار، ص۱۹۸، به نقل از جعفری، تفسیر کوثر، ۱۳۷۶ش، ج۱۱، ص۱۰۵.</ref> و به پیروی از او برخی همچون [[علامه حلی]]<ref>حلی، مختلف | [[سید مرتضی|سید مرتضی علم الهدی]]<ref>علم الهدی، الانتصار، ص۱۹۸، به نقل از جعفری، تفسیر کوثر، ۱۳۷۶ش، ج۱۱، ص۱۰۵.</ref> و به پیروی از او برخی همچون [[علامه حلی]]<ref>حلی، مختلف الشیعة، ۱۴۱۳ق، ج۳، ص۵۳۰.</ref> گفته‌اند: مقتضای آیه ۳۹ [[سوره نجم]]، این است که ثوابی که به انسان می‌رسد، تنها بر اثر سعی و تلاش اوست؛ در نتیجه ثواب [[روزه]] و [[حج]] نیابتی به مردگان نمی‌رسد، بلکه به ولیّ زنده او، می‌رسد. محمدحسن نجفی معروف به [[محمدحسن نجفی|صاحب جواهر]] سخن ایشان را عجیب دانسته و آن را مخالف [[حدیث متواتر|روایات متواتری]] می‌داند که به تعلق [[ثواب و عقاب|ثواب اعمال]] بازماندگان در حق مردگان تصریح دارد.<ref>النجفی، جواهر الکلام، ۱۳۶۲ش. ج۱۷، ص۳۵.</ref> | ||
نظیر روایتی از [[امام صادق علیه‌السلام|امام صادق (ع)]] که می‌فرماید: هر که از [[مسلمان|مسلمانان]] برای مرده‌ای، [[عمل صالح|عمل صالحی]] انجام دهد، خدا [[ثواب و عقاب|ثواب]] آن را دو برابر گرداند و مرده نیز از آن عمل نفع می‌برد.<ref>مشکینی اردبیلی، تفسیر روان، ۱۳۸۸ش، ص۳۶.</ref> | نظیر روایتی از [[امام صادق علیه‌السلام|امام صادق (ع)]] که می‌فرماید: هر که از [[مسلمان|مسلمانان]] برای مرده‌ای، [[عمل صالح|عمل صالحی]] انجام دهد، خدا [[ثواب و عقاب|ثواب]] آن را دو برابر گرداند و مرده نیز از آن عمل نفع می‌برد.<ref>مشکینی اردبیلی، تفسیر روان، ۱۳۸۸ش، ص۳۶.</ref> | ||
| خط ۵۹: | خط ۵۵: | ||
برای جمع مفهوم آیه و مسائل یاد شده وجوه متعددی از سوی مفسران بیان شده است: | برای جمع مفهوم آیه و مسائل یاد شده وجوه متعددی از سوی مفسران بیان شده است: | ||
* بهره‌مندی از شفاعت و خیرات، نیازمند قابلیت و صلاحیت است و این قابلیت بر اثر سعی و تلاش شخص حاصل می‌شود.<ref>علامه طباطبایی، | * بهره‌مندی از شفاعت و خیرات، نیازمند قابلیت و صلاحیت است و این قابلیت بر اثر سعی و تلاش شخص حاصل می‌شود.<ref>علامه طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۱۹، ص۴۶؛ علامه طباطبایی، ترجمه تفسیر المیزان، ۱۳۷۴ش، ج۱۹، ص۷۴؛ نیکزاد، «[https://ensani.ir/fa/article/48770/پاسخ-به-چند-شبهه-درباره-مجازات-اخروى پاسخ به چند شبهه دربارهٔ مجازات اخروی]»، مصطفوی، «[http://www.maarefquran.com/fa/Article/Detail/9534/لیس%20للانسان%20الا%20ما%20سعی لیس للانسان الا ماسعی] «ص۱۰۲.</ref> برخی مصداق این قابلیت را [[ایمان]]<ref>علامه طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۱۹، ص۴۷؛ علامه طباطبایی، ترجمه تفسیر المیزان، ۱۳۷۴ش، ج۱۹، ص۷۵.</ref> و برخی نیز جلب محبت بازماندگان<ref>گنابادی، بیان السعاده، ۱۴۰۸ق، ج۴، ص۱۲۵.</ref> دانسته‌اند. | ||
* حصر در آیه، حصر حقیقی نیست، بلکه حصر اضافی است{{یاد|حصر حقیقی به اختصاص دادن چیزی به یک شیء و سلب آن از همه اشیای دیگر اطلاق می‌شود. در حالی که حصر اضافی طرف نسبت دارد و تنها نسبت به آن طرف محصور شده است.}} و معنای آن برجسته کردن و تأکید بر تأثیر انسان از اعمال خود است نه اینکه انسان از هیچ چیز دیگری بهره‌مند نمی‌شود.<ref>جعفری، تفسیر کوثر، ۱۳۷۶ش، ج۱۱، ص۱۰۵.</ref> | * حصر در آیه، حصر حقیقی نیست، بلکه حصر اضافی است{{یاد|حصر حقیقی به اختصاص دادن چیزی به یک شیء و سلب آن از همه اشیای دیگر اطلاق می‌شود. در حالی که حصر اضافی طرف نسبت دارد و تنها نسبت به آن طرف محصور شده است.}} و معنای آن برجسته کردن و تأکید بر تأثیر انسان از اعمال خود است نه اینکه انسان از هیچ چیز دیگری بهره‌مند نمی‌شود.<ref>جعفری، تفسیر کوثر، ۱۳۷۶ش، ج۱۱، ص۱۰۵.</ref> | ||
* با توجه به لام در «للانسان»، قرآن می‌گوید که انسان مالک ثواب دیگران نیست، اما این مسئله با بهره‌مندی او از ثواب کارهای دیگران منافات ندارد. چرا که لازمه بهره‌مندی، مالکیت نیست.<ref>جعفری، تفسیر کوثر، ۱۳۷۶ش، ج۱۱، ص۱۰۵.</ref> | * با توجه به لام در «للانسان»، قرآن می‌گوید که انسان مالک ثواب دیگران نیست، اما این مسئله با بهره‌مندی او از ثواب کارهای دیگران منافات ندارد. چرا که لازمه بهره‌مندی، مالکیت نیست.<ref>جعفری، تفسیر کوثر، ۱۳۷۶ش، ج۱۱، ص۱۰۵.</ref> | ||
| خط ۷۲: | خط ۶۸: | ||
جایگاه آیه ۳۹ [[سوره نجم]] در ادبیات فارسی تا حدی است که به تعبیر برخی از محققین به عنوان ضرب‌المثل، عیناً در فرهنگ فارسی نیز بکار برده می‌شود.<ref>اقبالی، «[https://www.culturalrelation.ir/article%2022211.html تبیین نقش ضرب‌المثل‌ها به منزله نماد تعامل فرهنگی ایران و عرب]«، ص۱۱۱.</ref> | جایگاه آیه ۳۹ [[سوره نجم]] در ادبیات فارسی تا حدی است که به تعبیر برخی از محققین به عنوان ضرب‌المثل، عیناً در فرهنگ فارسی نیز بکار برده می‌شود.<ref>اقبالی، «[https://www.culturalrelation.ir/article%2022211.html تبیین نقش ضرب‌المثل‌ها به منزله نماد تعامل فرهنگی ایران و عرب]«، ص۱۱۱.</ref> | ||
بخش اصلی آیه [لیس للانسان الا ما سعی] دارای وزن رَملِ مُسَدَّسِ مَحذوف [فاعلاتن فاعلاتن فاعلن] بوده و از این رو در شعر فارسی بسیار بکار برده شده است. به عنوان نمونه، [[مولوی|مولانا | بخش اصلی آیه [لیس للانسان الا ما سعی] دارای وزن رَملِ مُسَدَّسِ مَحذوف [فاعلاتن فاعلاتن فاعلن] بوده و از این رو در شعر فارسی بسیار بکار برده شده است. به عنوان نمونه، [[مولوی|مولانا جلال‌الدین رومی]]، اینگونه می‌سراید:<ref>مولوی، مثنوی معنوی، ۱۳۷۳ش، دفتر چهارم، بخش۱۱۱. | ||
</ref> | </ref> | ||
{{شعر نستعلیق | {{شعر نستعلیق | ||