غارات: تفاوت میان نسخه‌ها

برخی از حملات و غارت‌های سپاه معاویه توسط سپاهیان امام علی(ع) دفع شد و در برخی نیز سپاه [[شام]] پیش از رسیدن سپاه امام علی(ع)، به شام فرار کردند. امام علی(ع) در این دوره، از نافرمانی کوفیان گلایه کرد و آن‌ها را مورد سرزنش قرار داد.

غارات<ref>دهخدا، لغت‌نامه دهخدا، واژه غارات.</ref> به سلسله حملات سپاهیان [[معاویة بن ابی‌سفیان|معاویه بن ابی‌سفیان]] به مناطق تحت حکومت [[امام علی(ع)‌]] گفته می‌شود که در آن به قتل و غارت مردم و طرفداران امام علی(ع) پرداختند.<ref name=":6" /> این حمله‌ها در فاصله زمانی [[جنگ نهروان]] تا شهادت امام علی(ع) و حتی بعد از آن، اتفاق افتاد.<ref name=":6">پورآرین، «غارات معاویه و تاثیر آن در برآمدن امویان»، ص۳۵.</ref> محققان عوامل متعددی از جمله اختلاف در میان سپاهیان امام علی(ع)‌ را از زمینه‌های غارت‌ها و حملات [[شام|سپاه شام]] دانسته‌اند.<ref name=":7">سبحانی،‌ فروغ ولایت، ۱۳۸۰ش،‌ ص۷۳۶.</ref>

{| class="wikitable"

|-

|-

|-

|-

|-

|-

|-

|}

محققان هدف از غارات را تخریب، تهدید و ایجاد هراس در میان هواداران امام علی(ع) و همچنین تحکیم پایه‌های حاکمیت [[دمشق]] دانسته‌اند.<ref name=":4" /> برخی نیز هدف معاویه از انجام غارات را نشان دادن ضعف حکومت مرکزی در دفاع از مرزهای خود دانسته‌اند تا از این طریق آن‌ها را از فکر تسخیر شام باز دارند.<ref name=":7" />

برخی محققان معتقدند غارات و نقش این حملات در اجبار [[امام حسن مجتبی علیه‌السلام|امام حسن(ع)]] بر [[صلح امام حسن(ع) پرشکوه‌ترین نرمش قهرمانانه تاریخ|صلح]] با معاویه نیز تاثیر بسیار داشته است.<ref>رحیمی، «نقش غارات در تسریع صلح امام حسن»، ص۸۲.</ref>

پس از [[جنگ صفین]]، شورش‌هایی در [[مصر]] بر علیه [[محمد بن ابی‌بکر]]، حاکم امام علی(ع) در مصر صورت گرفت.<ref>جعفریان، تاریخ خلفا ۱۳۸۰ش، ص۳۱۷.</ref> امام علی(ع) در [[سال ۳۸ هجری قمری|سال ۳۸ هجری]] [[مالک اشتر|مالک اشتر نخعی]] را که آن زمان حاکم [[جزیره]] بود،‌ فرا خواند و به عنوان حاکم جدید مصر اعزام کرد.<ref>ابن‌اثیر، الکامل، ۱۳۸۵ق، ج۳، ص۳۵۲.</ref> مالک قبل از رسیدن به مصر با نیرنگ معاویه شهید شد.<ref>ابن‌اثیر، الکامل، ۱۳۸۵ق، ج۳، ص۳۵۳.</ref>

[[عمرو بن عاص سهمی|عمرو بن عاص]] با سپاهی به [[مصر]] حمله کرد. محمد بن ابی‌بکر سپاهی متشکل از دو هزار نفر را به جنگ او فرستاد و بخشی از نیروها را درون شهر قرار داد. پس از شکست سپاه مصر، افرادی که در اطراف محمد بن ابی‌بکر بودند، او را رها کردند.<ref>ابن‌خلدون، تاریخ ابن‌خلدون، ۱۴۰۸ق، ج۲، ص۶۴۲.</ref> در نهایت محمد کشته شد<ref>ابن‌اثیر، أسد الغابة، ۱۴۰۹ق، ج۴، ص۳۲۶.</ref> و عمرو بن عاص از طرف معاویه حاکم آنجا گردید.<ref>جعفریان، تاریخ خلفا، ۱۳۸۰ش، ص۳۲۰.</ref> تصرف مصر نقش زیادی در قدرت مالی و روحی سپاه شام داشت.<ref>ثقفی، الغارات، ۱۳۹۵ق، ج۱، ص۳۲۲.</ref>

معاویه، عبدالله بن عامر خضرمی را به سمت [[بصره]] فرستاد.<ref>ثقفی، الغارات، ۱۳۹۵ق، ج۲، ص۳۷۴.</ref> عبدالله به نزد قبیله بنی‌تمیم رفته و هم‌فکرانش از نقاط مختلف بصره با او متحد شدند.<ref>ثقفی، الغارات، ۱۳۹۵ق، ج۲، ص۳۷۸.</ref> امام علی(ع) [[جاریة بن قدامه|جاریه بن قدامه]] را فرستاد، او ابن حضرمی را شکست داد و شهر را به کنترل خود در آورد.<ref name=":0">ابن‌حجر، الإصابة، ۱۴۱۵ق، ج۱، ص۵۵۶.</ref>

{{جعبه نقل قول| عنوان =| نقل‌قول = [[امام علی علیه‌السلام|امام علی(ع)]] پس از حمله [[بسر بن ارطاة|بُسر بن ابی‌ارطاه]]:{{-}}'''«می‌دانستم مردم [[شام]] به زودی بر شما غلبه خواهند کرد. زیرا آنها در یاری کردن باطل خود وحدت دارند و شما در دفاع از حق متفرّق هستید! شما امام خود را در حق نافرمانی کرده و آنها امام خود را در باطل فرمانبردارند. آنها در شهرهای خود به اصلاح و آبادانی مشغولند و شما به فساد و خرابی».'''<ref>سید رضی، نهج البلاغة، ۱۴۱۴ق، خطبه۲۵، ص۶۷.</ref>|تاریخ بایگانی| منبع =| تراز = چپ| عرض = ۲۳۰px| اندازه خط = ۱۴px|رنگ پس‌زمینه =#FFF9E7| گیومه نقل‌قول =| تراز منبع = چپ}}

معاویه، [[بسر بن ارطاة|بُسر بن ابی‌ارطاه]] را به شهرهای تحت نفوذ امام علی(ع) فرستاد و به او دستور داد؛ افرادی که تحت اطاعت علی(ع) هستند را به قتل برساند.<ref>واقدی، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ص۲۱۳. </ref> بُسر در ابتدا به مدینه رفت و از مردم به اجبار برای معاویه بیعت گرفت.<ref name=":1"> طبری، تاریخ الطبری، ۱۳۸۷ق، ج۵، ص۱۳۹.</ref> [[ابوایوب انصاری]] حاکم امام علی(ع) پیش از آمدن بُسر از آنجا فرار کرد.<ref name=":1" /> بُسر سپس به مکه و پس از آن به یمن رفت. بسر در طول مسیر تمام افرادی که موافق امام علی(ع) بودند را کشت و اموال آن‌ها را تصاحب کرد.<ref>ثقفی، الغارات، ۱۳۹۵ق، ج۲، ص۵۵۴.</ref>

امام علی(ع) [[جاریة بن قدامه]] را به جنگ بُسر فرستاد. جاریه به گروهی از افراد بُسر دست یافت و آن‌ها را کشت. جاریه در مکه بود که خبر [[شهادت امام علی(ع)]] به او رسید.<ref>بلاذری، أنساب الأشراف، ۱۴۱۷ق، ج۲، ص۴۵۸.</ref> برخی منابع نقل کرده‌اند که [[عبیدالله بن عباس بن عبدالمطلب|عبیدالله بن عباس]] با تعدادی از یاران خود به دنبال بُسر رفته و پیش از ورود آن‌ها به شام، به آن‌ها رسید و در نبردی که شکل گرفت، سپاه شام شکست سختی خورد و تلفات بسیار داد.<ref>ابن‌اعثم، الفتوح، ۱۴۱۱ق، ج۴، ص۲۳۸.</ref>

در [[سال ۳۹ هجری قمری|سال ۳۹هجری]] معاویه، سفیان بن عوف را به شهرهای هیت، انبار و مدائن فرستاد. سفیان در این شهرها به قتل و غارت پرداخت و افراد معدودی که در شهرها مقاومت کردند را نیز کشت.<ref>طبری، تاریخ الطبری، ۱۳۸۷ق، ج۵، ص۱۳۴.</ref>

امام نقل می‌کند که شنیده در این واقعه غارتگران، زنی مسلمان و زنی از اهل کتاب را غارت کرده و خلخال، دستنبد، گردن بند و گوشواره آن‌ها را به یغما برده‌اند. سپس با غنیمت بسیار باز گشتند بدون اینکه حتی یک نفر از آنها زخمی شده باشد.<ref name=":3" /> امام در ادامه می‌گوید که اگر بعد از این حادثه مسلمانی از ناراحتی بمیرد، جای ملامت نیست، بلکه مرگ او در نظر من شایسته است.<ref name=":3" />

اولین غارتی که در منطقه عراق انجام شد توسط [[ضحاک بن قیس]] بود.<ref>ثقفی، الغارات، ۱۳۹۵ق، ج۲، ص۴۱۶.</ref> معاویه به ضحاک دستور داد که صبح در شهری باش و شب در شهر دیگر و افرادی که تحت اطاعت علی(ع) هستند را غارت کن.<ref name=":2" /> برخی این غارت را اولین غارت توسط سپاهیان معاویه در سرزمین‌های تحت حکمرانی امام علی(ع) دانسته‌اند.<ref name=":2">بلاذری، أنساب الأشراف، ۱۴۱۷ق، ج۲، ص۴۳۷.</ref> ضحاک علاوه بر مردم عادی، حاجیان را نیز غارت کرد و وسائل آن‌ها را تصاحب نمود.<ref>بلاذری، أنساب الأشراف، ۱۴۱۷ق، ج۲، ص۴۳۸.</ref>

{{جعبه نقل قول| عنوان =| نقل‌قول = امام علی(ع) پس از حمله نعمان بن بشیر:{{-}}'''«به مردمی گرفتار شده‌ام که دستورم را پیروی نمی‌کنند، و دعوتم را پاسخ نمی‌گویند.‌ای بی‌ریشه‌ها،... آیا دینی نیست که شما را متحد کند و یا غیرتی که شما را تکان دهد».'''<ref>سید رضی، نهج البلاغة، ۱۴۱۴ق، خطبه ۳۹، ص۸۲.</ref>|تاریخ بایگانی| منبع =| تراز = چپ| عرض = ۲۳۰px| اندازه خط = ۱۴px|رنگ پس‌زمینه =#FFF9E7| گیومه نقل‌قول =| تراز منبع = چپ}}

مالک بن کعب حاکم امام بر عَینِ التَّمْر<ref>یعقوبی، تاریخ الیعقوبی، بیروت،‌ ج۲، ص۱۹۵.</ref> در مقابل نیروهای شامی ایستاد و نیروهای نعمان به شام برگشتند.<ref>بلاذری، أنساب الأشراف، ۱۴۱۷ق، ج۲، ص۴۴۶.</ref>

{{پانوشت}}