Automoderated users، confirmed، مدیران، templateeditor
۴٬۳۸۲
ویرایش
فتوحات مسلمانان: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
←غیبت حسنین در فتوحات
Mkhaghanif (بحث | مشارکتها) جز (←منابع) |
Mkhaghanif (بحث | مشارکتها) |
||
| خط ۷۸: | خط ۷۸: | ||
مقالات متعددی که با نگاه شیعی درباره فتوحات نوشته شده، بیشتر موضع امام علی در این باره را تحلیل کرده و در پی اثبات این نکته بوده‌اند که امام علی با فتوحات مخالف بوده است.<ref>گوهری فخرآباد، «فتوحات و مشروعیت خلفای راشدین»، ص۷.</ref> و یکی از دلایل خود را توقف فتوحات در دوره حاکمیت امام علی دانسته‌اند.<ref>گوهری فخرآباد، «فتوحات و مشروعیت خلفای راشدین»، ص۷.</ref> چنان‌که هیچ یک از مورخین گزارشی حاکی از حضور او در فتوحات نقل نکرده است. زمانی عمر از عثمان خواست که علی را برای مشارکت در فتح ایران دعوت کند ولی علی نپذیرفت، ولی توصیه کرد عمر نیز همراه سپاه نرود.<ref>مسعودی، مروج الذهب و معادن الجوهر، ۱۳۴۶ق، ج۲، ص۳۱۸.</ref> | مقالات متعددی که با نگاه شیعی درباره فتوحات نوشته شده، بیشتر موضع امام علی در این باره را تحلیل کرده و در پی اثبات این نکته بوده‌اند که امام علی با فتوحات مخالف بوده است.<ref>گوهری فخرآباد، «فتوحات و مشروعیت خلفای راشدین»، ص۷.</ref> و یکی از دلایل خود را توقف فتوحات در دوره حاکمیت امام علی دانسته‌اند.<ref>گوهری فخرآباد، «فتوحات و مشروعیت خلفای راشدین»، ص۷.</ref> چنان‌که هیچ یک از مورخین گزارشی حاکی از حضور او در فتوحات نقل نکرده است. زمانی عمر از عثمان خواست که علی را برای مشارکت در فتح ایران دعوت کند ولی علی نپذیرفت، ولی توصیه کرد عمر نیز همراه سپاه نرود.<ref>مسعودی، مروج الذهب و معادن الجوهر، ۱۳۴۶ق، ج۲، ص۳۱۸.</ref> | ||
=== مشورت‌های امام علی به خلفا درباره فتوحات === | ===مشورت‌های امام علی به خلفا درباره فتوحات=== | ||
گزارشهای متعددی از ارائه مشورت توسط امام علی به خلفای وقت نقل شده است: | گزارشهای متعددی از ارائه مشورت توسط امام علی به خلفای وقت نقل شده است: | ||
*چون ابوبکر برای فتح شام از اصحاب نظر خواست، نظر علی(ع)را پذیرفت که گفت چه خلیفه خود شخصا به این نبرد برود و چه لشگری از جانب خود بفرستد، در هر دو حال پیروز خواهد بود زیرا از پیامبر شنیده است که دین اسلام بر همه ادیان غلبه خواهد کرد.<ref>ابن اعثم،الفتوح، ۱۴۱۱ق، ج۱، ص۸۱</ref> | *چون ابوبکر برای فتح شام از اصحاب نظر خواست، نظر علی(ع)را پذیرفت که گفت چه خلیفه خود شخصا به این نبرد برود و چه لشگری از جانب خود بفرستد، در هر دو حال پیروز خواهد بود زیرا از پیامبر شنیده است که دین اسلام بر همه ادیان غلبه خواهد کرد.<ref>ابن اعثم،الفتوح، ۱۴۱۱ق، ج۱، ص۸۱</ref> | ||
| خط ۸۵: | خط ۸۵: | ||
*هنگامی که ابوعبیده دمشق را فتح کرد، از عمر بن خطاب کسب تکلیف کرد که به کدام سو برود؟ عمر با علی مشورت کرد. علی پیشنهاد کرد که به [[بیت المقدس]] برود. عمر نیز چنین کرد و [[ابوعبیده جراح|ابوعبیده]] ایلیا را در محاصره گرفت. مردم آن شهر و نیز بیت المقدس شرط کردند که با شخص خلیفه حاضر به عقد صلح‌نامه و پرداخت [[جزیه]] هستند. همه اصحاب مخالف رفتن خلیفه به [[فلسطین]] بودند اما او با نظر علی(ع) بدان سوی رفت.<ref>واقدی، فتوح الشام، ۱۴۰۹ق، ج۱ ، ص۱۴۴-۱۴۸</ref> | *هنگامی که ابوعبیده دمشق را فتح کرد، از عمر بن خطاب کسب تکلیف کرد که به کدام سو برود؟ عمر با علی مشورت کرد. علی پیشنهاد کرد که به [[بیت المقدس]] برود. عمر نیز چنین کرد و [[ابوعبیده جراح|ابوعبیده]] ایلیا را در محاصره گرفت. مردم آن شهر و نیز بیت المقدس شرط کردند که با شخص خلیفه حاضر به عقد صلح‌نامه و پرداخت [[جزیه]] هستند. همه اصحاب مخالف رفتن خلیفه به [[فلسطین]] بودند اما او با نظر علی(ع) بدان سوی رفت.<ref>واقدی، فتوح الشام، ۱۴۰۹ق، ج۱ ، ص۱۴۴-۱۴۸</ref> | ||
=== غیبت حسنین در فتوحات === | ===غیبت حسنین در فتوحات=== | ||
برخی گفته‌اند [[امام حسن(ع)]] و [[امام حسین(ع)]] در زمان فتح [[گرگان]] در سال ۲۹ق همراه سعید بن عاص بودند.<ref>البلاذری، فتوح البلدان، ۱۹۸۸م، ص۳۲۶</ref> | درباره حضور [[حسنین]] در فتوحات دو گزارش وجود دارد که با انکار محققان متعددی روبه‌رو شده است. برخی گفته‌اند [[امام حسن(ع)]] و [[امام حسین(ع)]] در زمان فتح [[گرگان]] در سال ۲۹ق همراه سعید بن عاص بودند.<ref>البلاذری، فتوح البلدان، ۱۹۸۸م، ص۳۲۶</ref> در گزارشی دیگر نیز آمده است: هنگامی که امام حسن(ع) عازم جرجان بود، وارد [[اصفهان]] شد.<ref>الأصبهانی، ذکر أخبار إصبهان، ۱۹۳۴م، ج۱ ، ص۴۷</ref> | ||
در گزارشی دیگر آمده است: هنگامی که امام حسن(ع) عازم جرجان بود، وارد [[اصفهان]] شد.<ref>الأصبهانی، ذکر أخبار إصبهان، ۱۹۳۴م، ج۱ ، ص۴۷</ref> | |||
مخالفان این گزارش معتقدند در گزارشهای دیگر از فتوحات خبری از حضور حسنین نیست.<ref>خضری و سیدی، «ایستایی فتوح به دوران خلافت امام علی»، ص۳۹.</ref> و بلاذری نیز که راوی این حضور است خود این گزارش را با عبارت «گفته شده است» آورده که حاکی از عدم اطمینان و باورنداشتن اوست.<ref>خضری و سیدی، «ایستایی فتوح به دوران خلافت امام علی»، ص۳۹.</ref> جز آن‌که تناقض‌هایی در گزارشهای حضور این دو از جهت منطقه حضور و نیز سرداران همراه ایشان وجود دارد که پذیرش آن‌ها را مشکل می‌کند.<ref>خضری و سیدی، «ایستایی فتوح به دوران خلافت امام علی»، ص۳۹.</ref> برخی محققان [[شیعه]] نیز معتقدند این گزارش‌ها قابل اعتماد نیستند چرا که از یک سو خلفا نسبت به حضور [[اهل بیت]] در فعالیت‌های نظامی حساسیت داشتند و از دیگر سو اهل بیت به خاطر مشروعیت ندادن به فتوحات از شرکت در امور نظامی خودداری می‌کردناد.<ref>منتظر القائم، تاریخ امامت، ص۱۰۹</ref>{{یاد|جهت کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه می‌توانید به مجله «تاریخ در آیینه پژوهش، پیش شماره دوم، بهار ۱۳۸۲، مقاله: مواضع امام علی(ع) در برابر فتوحات خلفا»، مراجعه فرمایید. http://noo.rs/D4PuM}} | |||
===حضور اصحاب و یاران علی(ع) در فتوحات=== | ===حضور اصحاب و یاران علی(ع) در فتوحات=== | ||
| خط ۹۵: | خط ۹۵: | ||
عمار یاسر جانشین سعد در کوفه گردید و در فتح شوشتر حضور داشت.<ref>ابن طقطقی، الفخری فی الآداب السلطانیة و الدول الاسلامیة، ۱۴۱۸ق، ص۱۸۰ -۱۸۲</ref> در فتح شام، [[هاشم بن عتبه بن ابی وقاص|هاشم بن عتبة بن ابی‌وقاص مرقال]]،<ref>الدینوری، الأخبار الطوال، ۱۳۶۸ش، ص۱۲۰</ref> [[فضل بن عباس]]<ref>ابن اثیر، اسد الغابه، ۱۴۰۷ق، ج۴ ، ص۶۶.</ref> و [[مالک اشتر نخعی|مالک اشتر]]<ref>ابن خلدون، دیوان المبتدأ و الخبر، ۱۴۰۸ق، ج۲ ، ص۵۸۱</ref> حضور داشتند. | عمار یاسر جانشین سعد در کوفه گردید و در فتح شوشتر حضور داشت.<ref>ابن طقطقی، الفخری فی الآداب السلطانیة و الدول الاسلامیة، ۱۴۱۸ق، ص۱۸۰ -۱۸۲</ref> در فتح شام، [[هاشم بن عتبه بن ابی وقاص|هاشم بن عتبة بن ابی‌وقاص مرقال]]،<ref>الدینوری، الأخبار الطوال، ۱۳۶۸ش، ص۱۲۰</ref> [[فضل بن عباس]]<ref>ابن اثیر، اسد الغابه، ۱۴۰۷ق، ج۴ ، ص۶۶.</ref> و [[مالک اشتر نخعی|مالک اشتر]]<ref>ابن خلدون، دیوان المبتدأ و الخبر، ۱۴۰۸ق، ج۲ ، ص۵۸۱</ref> حضور داشتند. | ||
=== بهره‌وری ائمه از ثمرات فتوحات === | ===بهره‌وری ائمه از ثمرات فتوحات=== | ||
==فتوحات از منظر علمای شیعه== | ==فتوحات از منظر علمای شیعه== | ||
| خط ۱۴۲: | خط ۱۴۲: | ||
* حموی، شهاب الدین ابو عبد الله یاقوت بن عبد الله، معجم البلدان، بیروت،دار صادر، ط الثانیة، ۱۹۹۶م. | * حموی، شهاب الدین ابو عبد الله یاقوت بن عبد الله، معجم البلدان، بیروت،دار صادر، ط الثانیة، ۱۹۹۶م. | ||
* خسروشاهی، هادی، تاریخ بیت المقدس و مسئله فلسطین، قم، دارالتبلیغ اسلامی، ۱۳۵۴ش. | * خسروشاهی، هادی، تاریخ بیت المقدس و مسئله فلسطین، قم، دارالتبلیغ اسلامی، ۱۳۵۴ش. | ||
* رحمتی، محسن؛ آقاجری، الهام، [https://ensani.ir/file/download/article/1607946237-9484-82-8.pdf «جایگاه تفلیس در قلمرو اسلامی از آغاز فتوحات تا اوایل قرن ششم هجری»]، فصلنامه تاریخ اسلام، شماره ۸۲، تابستان ۱۳۹۹ش. | * رحمتی، محسن؛ آقاجری، الهام، [https://ensani.ir/file/download/article/1607946237-9484-82-8.pdf «جایگاه تفلیس در قلمرو اسلامی از آغاز فتوحات تا اوایل قرن ششم هجری»]، فصلنامه تاریخ اسلام، شماره ۸۲، تابستان ۱۳۹۹ش. | ||
* سیوطی، جلال الدین عبد الرحمان بن ابی بکر، تاریخ الخلفا، تحقیق رهاب خضر عکاوی، بیروت، موسسه عز الدین، ۱۹۹۲م. | * سیوطی، جلال الدین عبد الرحمان بن ابی بکر، تاریخ الخلفا، تحقیق رهاب خضر عکاوی، بیروت، موسسه عز الدین، ۱۹۹۲م. | ||