مهدی الهی قمشه‌ای: تفاوت میان نسخه‌ها

'''محمدمهدی الهی قمشه‌ای''' (۱۲۸۰-[[۱۳۵۲ش]])، ملقّب به '''مُحی‌الدین'''، حکیم، [[عرفان نظری|عارف]]، شاعر و مترجم [[قرآن ]] <nowiki/>و [[صحیفه سجادیه]] و قسمت‌های عربی [[مفاتیح الجنان (کتاب)|مفاتیح الجنان]] است. او را آغازگر عصر ترجمه روان و آزاد قرآن به فارسی خوانده‌اند. از ابتدای تأسیس [[دانشگاه تهران]] به مدت ۳۵ سال به تدریس علوم عقلی و ادبیات در این دانشگاه اشتغال داشت. تخلّص شعری وی «الهی» است. [[حسین الهی قمشه‌ای|حسین]] و مهدیه الهی قمشه‌ای فرزندان او هستند.

*'''اصفهان:''' در ۱۴ سالگی به اصفهان رفت و از محضر [[محمدحکیم خراسانی]] و میرزا [[جهانگیر خان قشقایی]] بهره برد و در همانجا با [[سید حسن مدرس]] آشنا شد و در کلاس‌های او شرکت کرد.

*'''مشهد:''' او یک سال بیشتر در اصفهان نماند و عازم [[مشهد]] شد و در [[مدرسه علمیه نواب مشهد|مدرسه نواب]] به ادامه تحصیل پرداخت و از درس [[آقابزرگ حکیم]] (در علوم نقلی و عقلی) و [[حاج آقا حسین قمی]] ([[فقه]] و [[اصول فقه|اصول]]) و شیخ [[اسدالله یزدی]] مشهور به هراتی (منطق و حکمت) و ملا [[محمدعلی فاضل]] (حکمت و عرفان) و شیخ [[حسن برسی|حسن بُرسی]] (فقه و اصول) استفاده کرد.<ref> شریف‌رازی، گنجینه دانشمندان، ج۸، ص۱۰۸.</ref> پس از آن به قصد بهره‌گیری از [[حوزه علمیه نجف]] عازم سفر شد.

*'''تهران:''' وی در مسیر خود به سوی [[نجف]]، در [[تهران]] به [[مدرسه سپهسالار]] (مدرسه عالی شهید مطهری) رفت و در آنجا دوباره با [[سید حسن مدرس]] ملاقات کرد و از تصمیم خود برگشت و در این شهر ماندگار شد. با دستگیر شدن مدرس، الهی قمشه‌ای نیز روانه زندان شد ولی به سفارش [[محمدعلی فروغی|ذُکاء الملک فروغی]] (نخست وزیر وقت که رابطه علمی با وی داشت) آزاد گردید. پس از تبعید شهید مدرس، الهی کرسی تدریس او را عهده‌دار گردید و ضمن تدریس، از محضر [[میرزا طاهر تنکابنی]] (در حکمت و فلسفه) نیز بهره می‌برد.

*حسین: ادیب، سخنران، مترجم و نویسنده که در زمینه ادبیات و هنر و عرفان فعالیت دارد. او اصلاحاتی در ترجمه قرآن پدر انجام داد که در سال ۱۳۶۱ توسط انتشارات امیر کبیر به چاپ رسید.

*نظام‌الدین: استاد فلسفه و رئیس [[کتابخانه دانشگاه تهران]]. وی در سال ۱۳۷۶ از دنیا رفت.

*مرتضی: رئیس انجمن جئوترمال کانادا

*مهدیه: شاعر و محقق

*و سه دختر دیگر

*ترجمه بخش‌های عربی [[مفاتیح الجنان (کتاب)|مفاتیح الجنان]] همچون دعاها و زیارات به فارسی

الهی قمشه‌ای قرآن را طی هفت سال<ref> گفتگو با سرکار خانم [مهدیه] الهی قمشه‌ای، مجله پیام زن، آبان ۱۳۷۸، شماره ۹۲، ص۴۸.</ref> به صورتی روان ترجمه کرد. پیش از آن قرآن به صورت تحت اللفظی ترجمه می‌شد. ترجمه الهی (در کنار ترجمه [[عبدالحسین آیتی بافقی یزدی]]) هردو آغازگر عصر ترجمه روان و نسبتا آزاد قرآن کریم به فارسی بودند. ترجمه الهی قمشه‌ای به علت آنکه آزادتر است یعنی عناصر تفسیری بیشتری دارد، روانتر و خوش خوان‌تر است.<ref>خرمشاهی، بهاءالدین، «ترجمه شادروان مهدی الهی قمشه‌ای»، ترجمان وحی، شماره۷، ص۸.</ref> این ترجمه نخستین بار در سال ۱۳۲۳ از سوی [[کتاب فروشی اسلامیه]] به چاپ رسید. شهرت علمی و عرفانی و دانشگاهی مترجم از یک سو و روان و ساده بودن عبارات از سوی دیگر و همچنین آسان‌گیری در مساله حق مولف، سبب شده است که این ترجمه طی هفتاد سال گذشته بیش از دیگر ترجمه‌ها و پی در پی تجدید چاپ شود. این ترجمه را به علت توضیحاتی کوتاه در بین پرانتز خلاصةالتفاسیر می‌نامند. به گفته [[بهاءالدین خرمشاهی]]، ارزش تاریخی و تاثیر روانشناختی این ترجمه بیش از ارزش علمی و آکادمیک آن است.<ref>خرمشاهی، بهاءالدین، «ترجمه شادروان مهدی الهی قمشه‌ای»، ترجمان وحی، شماره۷، ص۲۱.</ref>

'''نقد و ویرایش:''' بر ترجمه قرآن الهی قمشه‌ای نقدهایی نوشته شده است از جمله در کتاب قرآن‌پژوهی اثر بهاءالدین خرمشاهی، ۱۱۰ نکته انتقادی بر ترجمه بیست جزء اول مطرح شده است.<ref> صفحه ۴۵۷-۵۳۱</ref> خرمشاهی همچنین در مقاله «درباره ترجمه شادروان الهی قمشه‌ای از قرآن کریم» به نکاتی در این زمینه پرداخته است<ref>مجله وقف میراث جاویدان، پاییز ۱۳۷۲، شماره۳، صص ۱۴-۲۱</ref> ماشاءالله بیات مختاری نیز در مقاله «کفایت‌ها و کاستی‌های ترجمه استاد الهی قمشه‌ای» به نقاط قوت و ضعف این ترجمه اشاراتی داشته است.<ref>مجله پژوهش‌های قرآنی، زمستان ۱۳۸۴، شماره ۴۴، صص۸۹-۱۰۵</ref>

اشکالاتی بر این ترجمه وارد کرده‌اند از جمله: بی‌توجهی به ضمیرها و معلوم و مجهول بودن فعل‌ها، عدم رعایت نکات ادبی در ریشه‌یابی برخی کلمه‌ها یا اعراب جمله‌ها، نقل به معنا، آمیختگی شرح و ترجمه، عطف مترادفین و قلم‌گردانی‌های غیر لازم، افتادگی و... برخی معتقدند ترجمه الهی قمشه‌ای در واقع همان ترجمه بصیر الملک<ref>از رجال فرهنگی و متدین دربار [[ناصرالدین شاه]] </ref> است که زیر نظر الهی قمشه‌ای تنظیم شده و نکات تفسیری به آن افزوده شده است.<ref>معرفت، محمد هادی، تاریخ قرآن، انتشارات سمت، ص۲۰۴؛ معتمدی، رسول، مجله پیام قرآن، شماره۳، ص۴۴.</ref>

==جستارهای وابسته==

*[[حوزه علمیه تهران]]

==پانویس==