حرم حضرت رقیه: تفاوت میان نسخه‌ها

| عنوان = حرم حضرت رقیه

| تصویر = حرم رقیه دختر امام حسین ع در شهر دمشق.jpg

| توضیح تصویر =  

| بنيانگذار =  

| وبگاه =  

}}

'''حرم حضرت رقیه''' [[زیارتگاه|زیارتگاهی]] در [[دمشق]] که منسوب به [[رقیه دختر امام حسین(ع)]] است. این زیارتگاه، بعد از [[حرم حضرت زینب(س)]]، دومین زیارتگاه [[شیعیان]] در این شهر است. این مکان نخستین‌بار در برخی منابع قرن چهاردهم قمری به حضرت رقیه منسوب شده است؛ پیش از آن در برخی منابع قرن دهم محل دفن دختری از [[امام حسین علیه‌السلام|امام حسین(ع)]] دانسته شده، بدون اینکه به نام رقیه اشاره شود.

انتساب این حرم به حضرت رقیه از سوی برخی مورد تردید قرار گرفته است؛ برخی آن را محل [[دفن]] [[رقیه دختر امام علی(ع)]] و برخی دیگر [[رأس الحسین]] دانسته‌اند. البته داستانی در جریان بازسازی آن مشهور است که بر اساس آن صاحب قبر دختری خردسال بوده است. آستانه حضرت رقیه امروزه از ساختمانی وسیع تشکیل شده است که آمیخته‌ای از هنر و [[معماری اسلامی]] محلی و ایرانی است.  

حرم حضرت رقیه زیارتگاهی در [[دمشق]] است که به [[رقیه دختر امام حسین(ع)]] منسوب است. این زیارتگاه، بعد از [[حرم حضرت زینب(س)]]، به عنوان دومین زیارتگاه این شهر مورد توجه [[شیعه|شیعیان]] بوده است.<ref>قائدان، اماکن زیارتی سیاحتی سوریه، ۱۳۸۷ش، ص۵۷.</ref>

این حرم در یکی از بازارهای قدیمی دمشق به نام «سوق العماره» و در نزدیکی باب الفرادیس (یکی از دروازه‌های تاریخی دمشق) و در فاصله کمی از [[مسجد جامع اموی (دمشق)|مسجد اموی]] و [[بازار شام]] قرار دارد.<ref>خامه‌یار، آثار پیامبر(ص) و زیارتگاه‌های اهل بیت(ع) در سوریه، ۱۳۹۳ش، ص۲۳۷.</ref>

در انتساب حرم حضرت رقیه به [[رقیه دختر امام حسین(ع)]] یا [[رقیه دختر امام علی(ع)]] اختلاف نظر وجود دارد.

به گزارش احمد خامه‌یار، تاریخ‌پژوه شیعه، حرم حضرت رقیه در اصل زیارتگاه [[راس الحسین]] در [[دمشق]] بوده است که بنابه قولی، محل دفن سر آن حضرت دانسته شده است. در منابع مربوط به دوره [[امپراتوری عثمانی|عثمانی]]، این زیارتگاه، به عنوان مزار حضرت رقیه معرفی شده است. البته در شماری از همین منابع، افزون‌ بر قبر حضرت رقیه، به وجود جایگاه سر امام حسین(ع) در آن نیز اشاره شده است؛ با این تفاوت که رقیه در منابع قدیمی‌تر، دختر امام علی(ع)، و در منابع جدیدتر، دختر امام حسین(ع) معرفی شده است.<ref>خامه‌یار، آثار پیامبر(ص) و زیارتگاه‌های اهل بیت(ع) در سوریه، ۱۳۹۳ش، ص۲۴۱ـ۲۳۷.</ref>

به گفته نویسندگان [[دانشنامه امام حسین (کتاب)|دانشنامه امام حسین(ع)]]، با اینکه انگیزه برای ثبت و گزارش این ماجرا وجود داشت؛ اما هیچ کس به جز متولیان حرم، این داستان را نقل نکرده و [[سید محسن امین]] نیز با اینکه در منطقه حضور داشته، به این ماجرا اشاره نکرده است.<ref>محمدی ری‌شهری، دانشنامه امام حسین(ع)، ۱۳۸۸ش، ج۱، ص۳۹۲.</ref>

[[پرونده:حرم حضرت رقیه.jpg|بندانگشتی|250px|مناره حرم حضرت رقیه]]

اطلاعاتی درباره بنای نخستین زیارتگاه و روند بازسازی آن تا پیش از قرن نهم قمری در دست نیست.<ref>خامه‌یار، آثار پیامبر(ص) و زیارتگاه‌های اهل بیت(ع) در سوریه، ۱۳۹۳ش، ص۲۴۶.</ref> به نوشته ابن طولون دمشقی، نویسنده کتاب [[الائمة الاثنا عشر‌(کتاب)|الشذرات الذهبیة]]، در نیمه دوم قرن نهم، امیر بردبک ظاهری که در سال ۸۷۱ق منصب نیابت دمشق را از سوی پادشاه مملوکی بر عهده گرفت، ساختمان مزار را بازسازی کرد. یکی از کتیبه‌های سنگی که در مزار وجود داشته نشان می‌دهد که میرزا بابا مستوفی گیلانی، در سال ۱۱۲۵ق بنای حرم را بازسازی کرد. سپس در اواخر دوره عثمانی، [[میرزا علی‌اصغرخان اتابک]]، صدر اعظم دربار قاجار، مزار را در سال ۱۳۲۳ق بازسازی کرد.<ref>خامه‌یار، آثار پیامبر(ص) و زیارتگاه‌های اهل بیت(ع) در سوریه، ۱۳۹۳ش، ص۲۴۶.</ref>

در توسعه اخیر، مجموع مساحت حرم به حدود ۴۵۰۰ متر مربع رسید که ۶۰۰ متر مربع آن مساحت فضای باز و باقی زیربنا است و در قسمت جنوبی ساختمان مسجدی به وسعت ۸۰۰ متر مربع ساخته شده است. وسعت حرم و رواق‌هایش در بنای جدید تقریباً ۲۶۰۰ متر مربع است.<ref>مقدس، راهنمای اماکن زیارتی در کشور سوریه، ۱۳۸۹ش، ۱۲۱.</ref>

نوع معماری که در توسعه اخیر حرم حضرت رقیه از آن استفاده شده، [[معماری اسلامی]] - ایرانی است<ref>قائدان، اماکن زیارتی سیاحتی سوریه، ۱۳۸۷ش، ص۵۹؛ خامه‌یار، آثار پیامبر(ص) و زیارتگاه‌های اهل بیت(ع) در سوریه، ۱۳۹۳ش، ص۲۵۰.</ref> و گفته شده مصالح و تزئینات آن متمایز با سایر آثار معماری و دینی دمشق است.<ref>خامه‌یار، آثار پیامبر(ص) و زیارتگاه‌های اهل بیت(ع) در سوریه، ۱۳۹۳ش، ص۲۵۰</ref>

قبر حضرت رقیه وسط حرم قرار گرفته است و روی آن نیز یک صندوقچه چوبی پوشیده از پارچه‌های سبزرنگ و حاوی آیات قرآن وجود دارد. روی قبر یک ضریح نقره‌ای وجود دارد که در سال ۱۳۷۶ق/۱۹۵۶م. از سوی مجمع بنی‌زهرای [[تهران]]، به حرم حضرت رقیه اهدا شد. این ضریح، میان ضریح نقره و طلاکوب جدید و بزرگ‌تری قرار گرفته که در [[اصفهان |اصفهان]] ساخته و در سال ۱۴۱۴ق/۱۹۹۴م نصب شد. بالای ضریح نیز گنبد اصلی حرم به ارتفاع ۱۴ متر از کف زمین قرار دارد که سطح خارجی آن با تزیینات هندسی پوشیده و سطح داخلی آن نیز مقرنس‌کاری و آینه‌کاری شده است.<ref>خامه‌یار، آثار پیامبر(ص) و زیارتگاه‌های اهل بیت(ع) در سوریه، ص ۲۵۲ـ۲۵۱.</ref>

پس از ماجرای خواب دختران سید ابراهیم دمشقی، سلطان عبدالمجید از سلاطین عثمانی، تولیت [[حرم حضرت زینب|زینبیه]]، مرقد رقیه، مرقد ام‌کلثوم و [[سکینه]] را به سید ابراهیم واگذار نمود. پس از سید ابراهیم دمشقی فرزند و نوه‌اش متولی این اماکن بوده‌اند.<ref> خراسانی، منتخب التواریخ، ۱۳۸۸ش، ص۳۸۸؛ [http://www.mashreghnews.ir/fa/news/366805 «آیا تروریست‌ها به حرم حضرت رقیه حمله کرده‌اند»]، سایت مشرق‌نیوز.</ref>

اکنون احمد الاشقر تولیت حرم حضرت رقیه را بر عهده دارد.<ref>[https://www.iribnews.ir/fa/news/3122209 دیدار تولیت حرم حضرت رقیه با تولیت آستان قدس رضوی]</ref>

در سال اول وقوع تحرکات تروریست‌های تکفیری در [[سوریه]]، شیخ عباس اللحام، [[امام جماعت]] حرم حضرت رقیه در مقابل درب ورودی حرم هدف حمله تروریست‌ها قرار گرفت و با شلیک چندین گلوله به [[شهادت]] رسید.<ref>[http://www.mashreghnews.ir/fa/news/366805 «آیا تروریست‌ها به حرم حضرت رقیه حمله کرده‌اند»]، سایت مشرق‌نیوز.</ref> تروریست‌های مستقر در منطقه جوبر واقع در شرق شهر دمشق چندین بار اقدام به پرتاب خمپاره به سمت مقام حضرت رقیه کرده‌اند؛ ولی خمپاره‌ها به هدف اصابت نکرد.<ref>[http://www.mashreghnews.ir/fa/news/366805 «آیا تروریست‌ها به حرم حضرت رقیه حمله کرده‌اند»]، سایت مشرق‌نیوز.</ref>

{{پانوشت}}