پرش به محتوا

توحید ذاتی: تفاوت میان نسخه‌ها

بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۴: خط ۴:


برای اثبات توحید ذاتی خدا دلایلی مطرح شده است. از آن میان گفته‌اند موجودی که از بالاترین مرتبه وجود برخوردار است، امکان ندارد که متعدد باشد؛ زیرا دراین صورت لازم می‌آید که موجود دوم، کمالاتی داشته باشد که خدا ندارد؛ حال‌آنکه خدا به‌جهت آنکه کامل‌ترین موجود است، امکان ندارد از کمالی بی‌بهره باشد.
برای اثبات توحید ذاتی خدا دلایلی مطرح شده است. از آن میان گفته‌اند موجودی که از بالاترین مرتبه وجود برخوردار است، امکان ندارد که متعدد باشد؛ زیرا دراین صورت لازم می‌آید که موجود دوم، کمالاتی داشته باشد که خدا ندارد؛ حال‌آنکه خدا به‌جهت آنکه کامل‌ترین موجود است، امکان ندارد از کمالی بی‌بهره باشد.
 
==معانی توحید==
 
 
 
== معانی توحید ==
{{اصلی|توحید}}
{{اصلی|توحید}}
توحید و یگانگی خدای متعال، اصطلاحات گوناگونی در [[فلسفه]] و [[کلام]] و [[عرفان]] دارد که مهم‌ترین اصطلاحات فلسفه آن عبارت است از:
توحید و یگانگی خدای متعال، اصطلاحات گوناگونی در [[فلسفه]] و [[کلام]] و [[عرفان]] دارد که مهم‌ترین اصطلاحات فلسفه آن عبارت است از:
# توحید در وجوب وجود؛ یعنی هیچ موجودی جز ذات مقدّس الهی [[واجب‌الوجود]] بالذات نیست.
#توحید در وجوب وجود؛ یعنی هیچ موجودی جز ذات مقدّس الهی [[واجب‌الوجود]] بالذات نیست.
# توحید به معنای بساطت و عدم ترکیب که دارای سه معنای فرعی است:
#توحید به معنای بساطت و عدم ترکیب که دارای سه معنای فرعی است:
#* عدم ترکیب از اجزای بالفعل
#*عدم ترکیب از اجزای بالفعل
#* عدم ترکیب از اجزای بالقوة
#*عدم ترکیب از اجزای بالقوة
#* عدم ترکیب از ماهیت و وجود
#*عدم ترکیب از ماهیت و وجود
# توحید به معنای نفی مغایرت صفات با ذات؛ یعنی صفاتی که به [[خدا|خدای متعال]] نسبت داده می‌شود از قبیل اَعراضی نیستند که در ذات وی تحقّق یابند و به اصطلاح «زائد بر ذات» باشند، بلکه مصداق آنها همان ذات مقدّس الهی است و همگی آنها عین یکدیگر و عین ذات هستند.
#توحید به معنای نفی مغایرت صفات با ذات؛ یعنی صفاتی که به [[خدا|خدای متعال]] نسبت داده می‌شود از قبیل اَعراضی نیستند که در ذات وی تحقّق یابند و به اصطلاح «زائد بر ذات» باشند، بلکه مصداق آنها همان ذات مقدّس الهی است و همگی آنها عین یکدیگر و عین ذات هستند.
# توحید در خالقیت و [[ربوبیت]]؛ یعنی خدای متعال شریکی در آفریدن و تدبیر جهان ندارد.
#توحید در خالقیت و [[ربوبیت]]؛ یعنی خدای متعال شریکی در آفریدن و تدبیر جهان ندارد.
# توحید در فاعلیت حقیقی؛ یعنی هر تأثیری که از هر فاعل و مؤثری سربزند نهایتاً مَستَنَد به خدای متعال است و هیچ فاعلی استقلالی در تأثیر ندارد، «لا مؤثِّرَ فی الوجود إلّا الله».<ref>مصباح یزدی، آموزش فلسفه، ۱۳۹۱ش، ج۲، ص۳۷۷</ref>
#توحید در فاعلیت حقیقی؛ یعنی هر تأثیری که از هر فاعل و مؤثری سربزند نهایتاً مَستَنَد به خدای متعال است و هیچ فاعلی استقلالی در تأثیر ندارد، «لا مؤثِّرَ فی الوجود إلّا الله».<ref>مصباح یزدی، آموزش فلسفه، ۱۳۹۱ش، ج۲، ص۳۷۷</ref>


== توحید ذاتی ==
==توحید ذاتی==
[[مرتضی مطهری|مطهری]] الاهی دان شیعی (۱۳۵۸ش)توحید ذاتی  را از اصول معارف اسلامی و از عالی‏‌ترین و پر اوج‌‏ترین اندیشه‌های بشری برشمرده است که بخصوص در مکتب شیعی تبلور یافته است.<ref>مطهری، جهان بینی توحیدی، ص۳۸؛ مجموعه آثار، مطهری،۱۳۹۰ش، ج۲، ص۱۰۱.</ref>
[[مرتضی مطهری|مطهری]] الاهی دان شیعی (۱۳۵۸ش)توحید ذاتی  را از اصول معارف اسلامی و از عالی‏‌ترین و پر اوج‌‏ترین اندیشه‌های بشری برشمرده است که بخصوص در مکتب شیعی تبلور یافته است.<ref>مطهری، جهان بینی توحیدی، ص۳۸؛ مجموعه آثار، مطهری،۱۳۹۰ش، ج۲، ص۱۰۱.</ref>
می‌توان دو معنای نخست (توحید در وجوب وجود و توحید به معنای بساطت و عدم ترکیب) را معنای توحید ذاتی دانست.
می‌توان دو معنای نخست (توحید در وجوب وجود و توحید به معنای بساطت و عدم ترکیب) را معنای توحید ذاتی دانست.
خط ۳۴: خط ۳۰:
برای نشان دادن تمایز این دو معنا، معنای نخست را توحید واحدی و معنای دوم را توحید اَحَدی نامیده‌اند.<ref>سبحانی، ج۲، ص۱۱، ترجمه آزاد</ref>
برای نشان دادن تمایز این دو معنا، معنای نخست را توحید واحدی و معنای دوم را توحید اَحَدی نامیده‌اند.<ref>سبحانی، ج۲، ص۱۱، ترجمه آزاد</ref>


== اثبات توحید ذاتی ==
==اثبات توحید ذاتی==
حکمای الهی برای اثبات وحدت و یگانگی ذات واجب‌الوجود، دلایلی اقامه‌کرده‌اند که متقن‌ترین آنها برهانی است که با استفاده از [[برهان صدیقین]] (طبق تقریر [[صدرالمتألهین]]) تشکیل می‌یابد و تقریر آن این است:
حکمای الهی برای اثبات وحدت و یگانگی ذات واجب‌الوجود، دلایلی اقامه‌کرده‌اند که متقن‌ترین آنها برهانی است که با استفاده از [[برهان صدیقین]] (طبق تقریر [[صدرالمتألهین]]) تشکیل می‌یابد و تقریر آن این است:


# وجود دارای مرتبه‌ای است که کامل‌تر از آن امکان ندارد، یعنی دارای کمال بی‌نهایت است؛
#وجود دارای مرتبه‌ای است که کامل‌تر از آن امکان ندارد، یعنی دارای کمال بی‌نهایت است؛
# چنین موجودی قابل تعدّد نیست، و به اصطلاح، دارای «وحدت حَقِّۀ حقیقیّه» است؛
#چنین موجودی قابل تعدّد نیست، و به اصطلاح، دارای «وحدت حَقِّۀ حقیقیّه» است؛
# نتیجه آن که وجود خدای متعال، تعدد‌پذیر نیست.
#نتیجه آن که وجود خدای متعال، تعدد‌پذیر نیست.


مقدمه اول این برهان، در واقع همان نتیجۀ [[برهان صدیقین]] است. زیرا از برهان مزبور این نتیجه به دست می‌آید که سلسلۀ مراتب وجود باید منتهی به مرتبه‌ای شود که عالی‌ترین و کامل‌ترین است و هیچ ضعف و نقصی در آن راه ندارد، یعنی دارای کمال نامتناهی است.
مقدمه اول این برهان، در واقع همان نتیجۀ [[برهان صدیقین]] است. زیرا از برهان مزبور این نتیجه به دست می‌آید که سلسلۀ مراتب وجود باید منتهی به مرتبه‌ای شود که عالی‌ترین و کامل‌ترین است و هیچ ضعف و نقصی در آن راه ندارد، یعنی دارای کمال نامتناهی است.
خط ۴۵: خط ۴۱:
اما مقدمۀ دوم، با اندکی دقت روشن می‌شود. زیرا اگر فرض شود که چنین موجود تعدّد داشته باشد، لازمه‌اش این است که هر کدام از آنها فاقد کمالات عینی دیگری باشد، یعنی کمالات هر یک محدود و متناهی باشد، در صورتی که طبق مقدمۀ اول کمالات واجب‌الوجود نامتناهی می‌باشد.<ref>مصباح یزدی، محمد تقی، آموزش فلسفه،۱۳۹۱ش، ج۲، ص۳۷۸</ref>
اما مقدمۀ دوم، با اندکی دقت روشن می‌شود. زیرا اگر فرض شود که چنین موجود تعدّد داشته باشد، لازمه‌اش این است که هر کدام از آنها فاقد کمالات عینی دیگری باشد، یعنی کمالات هر یک محدود و متناهی باشد، در صورتی که طبق مقدمۀ اول کمالات واجب‌الوجود نامتناهی می‌باشد.<ref>مصباح یزدی، محمد تقی، آموزش فلسفه،۱۳۹۱ش، ج۲، ص۳۷۸</ref>


== پانویس ==
==پانویس==
{{پانوشت}}
{{پانوشت}}


== منابع ==
==منابع==
* سبحانی، جعفر، الاهیات علی هدی الکتاب و السنة و العقل، به قلم شیخ حسن محمد مکی عاملی، چاپ چهارم، قم، مؤسسة الامام الصادق(ع)، ۱۴۱۷ق
*سبحانی، جعفر، الاهیات علی هدی الکتاب و السنة و العقل، به قلم شیخ حسن محمد مکی عاملی، چاپ چهارم، قم، مؤسسة الامام الصادق(ع)، ۱۴۱۷ق
* مصباح یزدی، محمدتقی، آموزش فلسفه، تهران، سازمان تبلیغات اسلامی، شرکت چاپ و نشر بین‌الملل، ۱۳۷۸
*مصباح یزدی، محمدتقی، آموزش فلسفه، تهران، سازمان تبلیغات اسلامی، شرکت چاپ و نشر بین‌الملل، ۱۳۷۸
* مصباح یزدی، محمدتقی، آموزش فلسفه، قم، انتشارات موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، ۱۳۹۱ش.
*مصباح یزدی، محمدتقی، آموزش فلسفه، قم، انتشارات موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، ۱۳۹۱ش.
* مطهری، مرتضی، مجموعه آثار، جلد۲، تهران، انتشارات صدرا، چاپ هفتم، ۱۳۷۷ش.  
*مطهری، مرتضی، مجموعه آثار، جلد۲، تهران، انتشارات صدرا، چاپ هفتم، ۱۳۷۷ش.
* مطهری، مرتضی، مجموعه آثار،  ناشر صدرا، ۱۳۹۰ش،  بی جا.
*مطهری، مرتضی، مجموعه آثار،  ناشر صدرا، ۱۳۹۰ش،  بی جا.


{{خداشناسی}}
{{خداشناسی}}