حمله حیدری (کتاب): تفاوت میان نسخه‌ها

قزوینی<ref>قزوینی، ج۴، ص۱۶۴.</ref> فقط از دو منظومه حمله حیدری اثر [[باذل مشهدی]] و [[راجی کرمانی]] نام برده است، اما هرمان اته<ref>اته، تاریخ ادبیات فارسی، ۱۳۵۶ش، ص۶۰۶۱.</ref> چندین منظومه درباره [[حضرت علی]] (ع) و [[اهل بیت]] (ع) [[پیامبر اکرم‌(ص‌)]] ذکر کرده و گلچین معانی<ref>گلچین معانی، ج۷، بخش ۱، ص۳۰۸-۳۲۵.</ref> ۵۴ منظومه را نام برده است. به گفته [[آقا بزرگ تهرانی]]،<ref>آقابزرگ طهرانی، الذریعة، ۱۴۰۶ق، ج۷، ص۹۲.</ref> «حمله‌خوانی» با قرائت منظومه حمله حیدری باذل مشهدی، در برابر قرائت کتاب [[روضة الشهداء]] اثر [[ملا حسین واعظ کاشفی]] (متوفی ۹۱۰) که عنوان «روضه‌خوانی» داشت، در مجالس عزا رایج شد.

*از نظر بهره‌گرفتن از واژگان حماسی و ترکیباتی که در حماسه کاربرد دارند، راجی به شاهنامه فردوسی و حمله حیدری [[باذل مشهدی]] توجه داشته و حتی در این زمینه بیش از باذل توفیق یافته زیرا توانسته است زبان حماسی شاهنامه را به خوبی تقلید کند.<ref>رجوع کنید به: صفا، حماسه‌سرایی در ایران، ۱۳۶۳ش، ص۳۸۵؛ راجی کرمانی، نوبت‌زن کوی ساقی، همان مقدمه، ص۱۹.</ref>

* وی به تناسب موضوع منظومه، واژگان دینی و ترکیبات مذهبی را به کار گرفته و از مقدار واژگان فارسی او در قیاس با شاهنامه فردوسی کاسته شده است.<ref>راجی‌ کرمانی، حمله حیدری، ج۱، همان مقدمه، ص۳۴.</ref>

* زبان منظومه نیز به تناسب مخاطب‌های عامی که برای آن در نظر گرفته شده، گاه به زبان سهلِ ممتنع [[بوستان سعدی]] نزدیک شده است، اما این زبان ساده گاهی با زیبایی‌های لفظی و معنوی همراه می‌شود و بدون آنکه تکلفی در کار باشد، بسیاری از صنایع بدیعی با انواع تشبیه و استعاره در شعر وی جلوه‌گر می‌شود.<ref>راجی کرمانی، نوبت‌زن کوی ساقی، همان مقدمه، ص۷؛ راجی اصفهانی، گزیده حمله حیدری، همان مقدمه، ص۲۲.</ref>

* علاوه بر واژگان، در زمینه آفرینش قهرمانان و توصیف آنها نیز راجی به شاهنامه توجه کرده و کوشیده است قهرمانان منظومه خود را همچون قهرمانان شاهنامه به صورت خارق‌العاده توصیف کند. برای این منظور، بسیاری از وصفهای [[فردوسی]] درباره رستم را برای [[علی(ع)]] به‌کار برده است. همچنان‌که تصویر بازوبند [[حضرت قاسم|قاسم]] با بازوبند سهراب و نبرد حضرت علی با [[عمرو بن عبدود]] و [[عبدالعزی]]، با نبرد رستم با اشکبوس قابل قیاس است.<ref>رجوع کنید به: راجی‌ کرمانی، حمله حیدری، ج۱، همان مقدمه، ص۳۷؛ راجی اصفهانی، گزیده حمله حیدری، همان مقدمه، ص۱۵-۱۶.</ref>

* بسیاری از تصاویر شعر راجی که جنبه غنایی دارند، با ساختار حماسی منظومه در تعارض‌اند.<ref>رجوع کنید به: راجی کرمانی، حمله حیدری، ۱۳۸۳ش، ج۱، همان مقدمه، ص۳۷؛ صرفی، «محتوا، ساختار و زبان حمله حیدری»، ص۴۹.</ref> با این همه، منظومه حمله حیدری راجی نسبت به حمله حیدری [[باذل مشهدی]] به لحاظ استحکام الفاظ و زیبایی ابیات برتری دارد.<ref>رجوع کنید به: صفا، حماسه‌سرایی در ایران، ۱۳۶۳ش، ص۳۸۵.</ref>

* ویژگی عمده ساقی‌نامه‌های راجی که آن را با ساقی‌نامه‌های حمله حیدری باذل مشهدی و [[صهبای آشتیانی]] متفاوت می‌سازد، درآمیختن آن با شرح حوادث کربلاست. با اینکه ماجرای [[کربلا]] ارتباطی با جریان حوادث منظومه حمله حیدری ندارد، اما راجی هر جا که لازم دیده با شرح حوادث کربلا، خواننده را به گریستن واداشته است که آشنایی او را با روش اهل [[منبر]] نشان می‌دهد.<ref>راجی کرمانی، نوبت‌زن کوی ساقی، همان مقدمه، ص۷؛ راجی اصفهانی، حمله حیدری، همان مقدمه، ج۱، ص۴۳.</ref>

بخش دوم، با گفتگوی اهل [[مدینه]] در تعیین امام شروع می‌گردد و با شرح ماجرای کشته شدن سپاه خوارج در [[جنگ نهروان]] خاتمه می‌یابد. ظاهرآ به همین سبب بوده است که آن را دنباله منظومه [[باذل مشهدی]] دانسته و از آن به عنوان جلد دوم حمله حیدری یاد کرده‌اند.<ref>راجی‌کرمانی، حمله حیدری، ج۱، همان مقدمه، ص۲۱.</ref>