صدقه: تفاوت میان نسخه‌ها

{{احکام}}

==واژه‌شناسی==

==اهمیت صدقه==

در [[تفسیر نمونه]] ذیل این [[آیه]] آمده است: این تعبیر، عظمت و شکوه این حُکم [[اسلام|اسلامی]] را مجسم می‌سازد و علاوه بر تشویق همه مسلمانان به این [[فریضه]] الهی، هشدار می‌دهد در پرداخت [[زکات]] و صدقات، نهایت ادب و احترام را به خرج دهند؛ چرا که گیرنده خداست. همچنین در [[روایت|روایتی]] از [[امام سجاد (ع)]] آمده است:{{حدیث|إنَّ الصَّدَقَة لاتَقَع فی یدِ العَبدِ حتّی تَقَعُ فی یدِ الرَّب<ref>عیاشی، تفسیر العیاشی، ۱۳۸۰ق، ج۲، ص۱۰۸. این حدیث در دیگر منابع با اندکی اختلاف در تعبیر آمده است. ر.ک: کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۴، ص۳؛ صدوق، من لایحضره الفقیه، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۶۶؛ حر عاملی، وسائل الشیعه، ۱۴۰۹ق، ج۹، ص۳۷۰.</ref>|ترجمه= صدقه در دست بنده قرار نمی‌گیرد مگر این که قبلاً در دست خدا قرار گیرد.}}<ref>مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۸۰ش، ج۸، ص۱۲۳.</ref> در روایتی [[امام علی علیه‌السلام|امیرالمؤمنین(ع)]] مسکین و نیازمند را فرستاده خدا معرفی کرده و می‌فرماید: مستمند فرستاده خداست. كسى كه از او دريغ دارد از خدا دريغ داشته و كسى كه به او عطا و بخشش كند به خدا عطا كرده.<ref>مکارم، نهج البلاغه با ترجمه فارسى روان، ۱۳۸۴ش، ج۱، ص۸۱۲.</ref> {{یاد| إِنَّ الْمِسْكِينَ رَسُولُ اللَّهِ، فَمَنْ مَنَعَهُ فَقَدْ مَنَعَ اللَّه، وَ مَنْ أَعْطَاهُ فَقَدْ أَعْطَى اللَّهَ.}}

==اقسام صدقه==

صدقات به دو دسته تقسیم می‌شوند:

==ویژگی‌ها و شرایط==

مردی از دنیا رفت و پیغمبر بر او نماز خواند. بعد پرسید: چند تا بچه دارد و چه چیزی برای آنها گذاشته است؟گفتند یا رسول الله! مقداری ثروت داشت، اما قبل از مردن همه را در راه خدا داد. فرمود: اگر این را قبلًا به من گفته بودید، من بر این آدم نماز نمی‌خواندم. بچه‌های گرسنه را در اجتماع رها کرده است؟!.| منبع = *'''منبع''': [https://lms.motahari.ir/book-page/4/آزادی%20معنوی?page=149 مطهری، آزادی معنوی، ص۱۴۹]| تراز = چپ| عرض = ۲۵۰px|رنگ حاشیه= #۶۶۷۷۸۸|حاشیه= ۵px|اندازه خط = ۱۵px|رنگ پس‌زمینه =#F4FFF4| گیومه نقل‌قول =| تراز منبع = چپ}}

آن‌گونه که از سخنان [[چهارده معصوم]] و [[آیه|آیات]] [[قرآن]] کریم استفاده می‌شود صدقه دارای شرایطی است از جمله:

==مصارف صدقه==

[[خداوند]] در آیات [[قرآن]] مصارف صدقه را هشت مورد بیان می‌کند:<ref>سوره توبه، آیه۶۰</ref>

==کیفیت صدقه دادن==

*'''دو روش ناپسند از نگاه قرآن''':

خداوند از دو روش در صدقه‌دادن نهی کرده است:.<ref>{{متن قرآن|یا أَیهَا الَّذِینَ آمَنُوا لَا تُبْطِلُوا صَدَقَاتِکم بِالْمَنِّ وَالْأَذَیٰ کالَّذِی ینفِقُ مَالَهُ رِ‌ئَاءَ النَّاسِ وَلَا یؤْمِنُ بِاللهِ وَالْیوْمِ الْآخِرِ ۖ فَمَثَلُهُ کمَثَلِ صَفْوَانٍ عَلَیهِ تُرَ‌ابٌ فَأَصَابَهُ وَابِلٌ فَتَرَ‌کهُ صَلْدًا ۖ لَّا یقْدِرُ‌ونَ عَلَیٰ شَیءٍ مِّمَّا کسَبُوا ۗ وَالله لَا یهْدِی الْقَوْمَ الْکافِرِ‌ینَ﴿۲۶۴﴾|ترجمه=ای کسانی که ایمان آورده‌اید، صدقه‌های خود را با منّت و آزار، باطل مکنید، مانند کسی که مالش را برای [[خودنمایی]] به مردم، انفاق می‌کند و به خدا و روز بازپسین ایمان ندارد. پس مَثَل او همچون مَثَل سنگ خارایی است که بر روی آن، خاکی [نشسته‌] است، و رگباری به آن رسیده و آن [سنگ‌] را سخت و صاف بر جای نهاده است. آنان [=ریاکاران‌] نیز از آنچه به دست آورده‌اند، بهره‌ای نمی‌برند؛ و خداوند، گروه کافران را هدایت نمی‌کند.| سوره= [[سوره بقره]]| آیه= آیه۲۶۴}}</ref>

باطل بودن این دو قسم صدقه از این رو است که برای رضای خدا انجام نشده یا اگر هم برای رضای خدا بوده، شخص نتوانسته [[نیت]] خود را خالص نگه دارد و با منت و اذیت آن را باطل کرده است.<ref>طباطبایی، المیزان، ج ۲، ص ۶۰۱.</ref>

*'''دو روش نیکو از نگاه قرآن''':

[[خداوند]] در [[قرآن]] دو قسم صدقه دادن را مطرح کرده و هر دو را ستوده است:

==مصادیق صدقه==

صدقه [[هبه|هدیه‌]]ای است که از طرف افراد حقیقی یا حقوقی به منظور خیریه و بهره‌مند شدن افراد دیگر، داده می‌شود.صدقه ممکن است به صورت‌های وجه نقد، خدمات، وسایل استفاده شده یا استفاده نشده‌ای مانند پوشاک، اسباب‌بازی، خوراک و رسانگر، کمک‌های ضروری از جمله کمک‌های انسان‌دوستانه، کمک به توسعه و گسترش و نیازهای ضروری بدن انسان مانند خون و پیوند اندام و...باشد.[[رسول خدا (ص)]] فرمود: هر معروفی صدقه به شمار می‌آ‌ید و هر آنچه را که مؤمن برای خود و خانواده و همسرش هزینه کند و نیز هر آنچه با آن آبروی خود را حفظ کند برایش صدقه نوشته می‌شود.<ref>جوادی آملی، مفاتیح الحیاة.</ref>

{{نقل قول طبقاتی|عرض = ۴۰|یا أَیهَا الَّذِینَ آمَنُوا لَا تُبْطِلُوا صَدَقَاتِکم بِالْمَنِّ وَالْأَذَیٰ کالَّذِی ینفِقُ مَالَهُ رِ‌ئَاءَ النَّاسِ وَلَا یؤْمِنُ بِالله وَالْیوْمِ الْآخِرِ ۖ فَمَثَلُهُ کمَثَلِ صَفْوَانٍ عَلَیهِ تُرَ‌ابٌ فَأَصَابَهُ وَابِلٌ فَتَرَ‌کهُ صَلْدًا ۖ لَّا یقْدِرُ‌ونَ عَلَیٰ شَیءٍ مِّمَّا کسَبُوا ۗ وَاللهُ لَا یهْدِی الْقَوْمَ الْکافِرِ‌ینَ﴿۲۶۴﴾|ای کسانی که ایمان آورده‌اید، صدقه‌های خود را با منّت و آزار، باطل مکنید، مانند کسی که مالش را برای خودنمایی به مردم، انفاق می‌کند و به خدا و روز بازپسین ایمان ندارد. پس مَثَل او همچون مَثَل سنگ خارایی است که بر روی آن، خاکی [نشسته‌] است و رگباری به آن رسیده و آن [سنگ‌] را سخت و صاف بر جای نهاده است. آنان [ریاکاران‌] نیز از آنچه به دست آورده‌اند، بهره‌ای نمی‌برند، و خداوند، گروه کافران را هدایت نمی‌کند.|خط آخر= سوره بقره-آیه ۲۶۴}}

در مورد این که از چه چیزهایی باید صدقه داد، در آیات [[قرآن]] و [[روایات]] آمده است: از طیبات صدقه بدهید؛ یعنی اموال پاک و [[حلال|حلالی]] که شخص از راه حلال آنها را به دست می‌آورد، علاوه سعی شود از اموال پست و ناقابل در صدقه استفاده نشود؛ زیرا صدقه دادن برای به دست آوردن رضایت خدا انجام می‌گیرد که یک طرف آن بینوایان و فقیران، و طرف دیگرش خدا است و اگر [[مؤمن|مؤمنان]] این مسائل را رعایت ننمایند، هم توهین به [[خداوند]] است و هم تحقیری نسبت به نیازمندان و بینوایان‌.<ref>داور پناه، انوار العرفان فی تفسیر القرآن،ج ۴، ص ۵۰۰.</ref>قرآن کریم  در آیه ۲۶۷ [[سوره بقره]]  {{یاد|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا أَنْفِقُوا مِنْ طَيِّبَاتِ مَا كَسَبْتُمْ وَمِمَّا أَخْرَجْنَا لَكُمْ مِنَ الْأَرْضِ ۖ وَلَا تَيَمَّمُوا الْخَبِيثَ مِنْهُ تُنْفِقُونَ وَلَسْتُمْ بِآخِذِيهِ إِلَّا أَنْ تُغْمِضُوا فِيهِ ۚ وَاعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ غَنِيٌّ حَمِيدٌ ترجمه: اى كسانى كه ايمان آورده‌ايد، از چيزهاى پاكيزه‌اى كه به دست آورده‌ايد، و از آنچه براى شما از زمين برآورده‌ايم، انفاق كنيد، و در پى ناپاک آن نروید که [از آن‌] انفاق نمایید، در حالى که آن را [اگر به خودتان مى‌دادند] جز با چشم‌پوشى [و بى‌میلی] نسبت به آن، نمى‌گرفتيد، و بدانید که خداوند، بى‌نیازِ ستوده [صفات‌] است. }}صدقه دادن از چیزهای پاکیزه را به [[مؤمنان]] توصیه کرده و معیار را دادن چیزی معین کرده که اگر به خودِ انسان بدهند با  خیال آسوده و رغبت بگیرد نه با بی میلی و چشم پوشی. [[محسن قرائتی|قرائتی]] در تفسیر آیه گفته که هدف از انفاق، رهايى از [[بخل]] است، نه رهايى از اشياى بى‌ارزش و نامطلوب و وجدان انسان را بهترين معيار براى شناخت پسنديده و ناپسند دانسته است یعنی هر آنچه را مى‌پسندد كه به او انفاق كنند، شايسته است كه انفاق كند و اگر آن‌را دوست نمى‌دارد، شايسته‌ى انفاق نيست. <ref>قرائتی، تفسیر نور، ۱۳۸۳ش، ج۱، ص۴۲۵.</ref>

[[امیرالمؤمنین (ع)]] می‌فرماید: برای شش گروه [[بهشت]] را ضمانت می‌کنم. یکی مردی که صدقه‌ای را کنار بگذارد که بدهد، اما بمیرد؛ پس او [[اهل بهشت]] است. پنج گروه دیگر اینان‌اند: [[عیادت بیمار|عیادت‌کننده از بیمار]]، جهادگر، حج‌گزار، راهی [[نماز جمعه]] و راهی [[تشییع جنازه]] که بمیرند و به خانه باز نگردند.<ref>جوادی آملی، مفاتیح الحیات، ص۵۵۶.</ref>

{{پانوشت}}

{{یادداشت‌ها}}