سلجوقیان: تفاوت میان نسخه‌ها
اصلاح منبع و تکمیل متن
(اصلاح منبع و تکمیل متن) |
|||
| خط ۳۶: | خط ۳۶: | ||
با اینکه تقریباً درگیری بر سر جانشینی سلطانِ درگذشته بین سلجوقیان خیلی زود آغاز شد، وحدتِ سلطنت بر متصرفات سلجوقیان تا زمان مرگ سلطان ابو شجاع محمد (۵۱۱ق.) ادامه یافت؛ اما بعد از مرگ سلطان محمد قلمروی سلجوقیان در عمل به دو پاره تقسیم شد. سلطان سنجر که از زمان سلطان محمد بر [[خراسان]] حکومت داشت و قدرت فراوانی به دست آورده بود، بعد از مرگ سلطان محمد خود را جانشین او دانست؛ اما در شرق ایران فرزند سلطان محمد، یعنی محمود ادعای جانشینی داشت. از این پس حکومت بر مناطق شرقی ایران از [[ری]] تا [[ماوراء النهر]] در دست سنجر و جانشینان او و حکومت در شرق ایران و عراق در دست فرزندان سلطان محمد باقی ماند که به آنان سلاجقه عراق گفته می‌شود.<ref>نک: پیرنیا، اقبال آشتیانی، تاریخ ایران، ص۳۰۰</ref> | با اینکه تقریباً درگیری بر سر جانشینی سلطانِ درگذشته بین سلجوقیان خیلی زود آغاز شد، وحدتِ سلطنت بر متصرفات سلجوقیان تا زمان مرگ سلطان ابو شجاع محمد (۵۱۱ق.) ادامه یافت؛ اما بعد از مرگ سلطان محمد قلمروی سلجوقیان در عمل به دو پاره تقسیم شد. سلطان سنجر که از زمان سلطان محمد بر [[خراسان]] حکومت داشت و قدرت فراوانی به دست آورده بود، بعد از مرگ سلطان محمد خود را جانشین او دانست؛ اما در شرق ایران فرزند سلطان محمد، یعنی محمود ادعای جانشینی داشت. از این پس حکومت بر مناطق شرقی ایران از [[ری]] تا [[ماوراء النهر]] در دست سنجر و جانشینان او و حکومت در شرق ایران و عراق در دست فرزندان سلطان محمد باقی ماند که به آنان سلاجقه عراق گفته می‌شود.<ref>نک: پیرنیا، اقبال آشتیانی، تاریخ ایران، ص۳۰۰</ref> | ||
از سوی دیگر از دوران وفات سلطان محمد | از سوی دیگر از دوران وفات سلطان محمد بَرْکیارُق برخی از امرای سلاجقه در نواحی مختلف کم‌کم قدرت مستقلی برای خود به دست آوردند و حکومت‌های محلی در دل قلمرو سلجوقیان به وجود آمد. از جمله سلاجقه کرمان که از سال ۴۳۳ ق. به استقلال در کرمان حکومت کردند. قدرت محلی اتابکان نیز به تجزیه امپراتوری سلجوقی سرعت بخشید همانند: حکومت اتابکان دمشق (۴۹۷-۵۴۹)، اتابکان موصل(۴۶۸-۵۲۱)، اتابکان آذربایجان(۵۴۱-۶۲۶) و اتابکان فارس(۵۴۳-۶۸۴).<ref>پیرنیا، اقبال آشتیانی، ص۳۲۵-۳۲۶</ref> در خوارزم نیز شاخه مستقلی از امرا به نام خوارزمشاهان (۴۹۰-۶۲۸) بر سر کار آمدند که بعداً حکومت سلجوقیان را از شرق ایران برچیدند.<ref>پیرنیا، اقبال آشتیانی، ص۳۳۱</ref> | ||
==آغاز قدرت سلجوقیان و سختگیری بر شیعیان== | ==آغاز قدرت سلجوقیان و سختگیری بر شیعیان== | ||
سلجوقیان حنفی مذهب بودند و با شعار احیای قدرت اهل سنت به بغداد وارد شدند. در زمانی که خلفای شیعه مذهب [[فاطمیان|فاطمی]] به شدت بر خلافت [[عباسیان|عباسی]] فشار می‌آوردند، سلجوقیان بخشی از مشروعیت سیاسی خود را از شعار احیای خلافت عباسی و سلطه اهل سنت به دست آوردند. در آستانه ورود سلاجقه به عراق، [[ارسلان بساسیری]] با حمایت خلیفه فاطمی در بغداد قدرت یافت و مدتی در بغداد به نام فاطمیان شیعه، خطبه خواند و یکی از بهانه‌های طغرل برای ورود به بغداد نیز مبارزه و شکست | سلجوقیان حنفی مذهب بودند و با شعار احیای قدرت اهل سنت به بغداد وارد شدند. در زمانی که خلفای شیعه مذهب [[فاطمیان|فاطمی]] به شدت بر خلافت [[عباسیان|عباسی]] فشار می‌آوردند، سلجوقیان بخشی از مشروعیت سیاسی خود را از شعار احیای خلافت عباسی و سلطه اهل سنت به دست آوردند. در آستانه ورود سلاجقه به عراق، [[ارسلان بساسیری]] با حمایت خلیفه فاطمی در بغداد قدرت یافت و مدتی در بغداد به نام فاطمیان شیعه، خطبه خواند و یکی از بهانه‌های طغرل برای ورود به بغداد نیز مبارزه و شکست بَساسیری (۴۵۱ق) بود. | ||
با قدرت یافتن سلجوقیان در عراق سختگیری‌هایی با شیعیان بخصوص در عراق و بغداد صورت گرفت. حاکم شدن سلاطین سنی مذهب، سنیان متعصب بغداد را جسارت بیشتری داد و درگیری میان سنیان و شیعیان در بغداد که سابقه‌ای طولانی داشت با شدت بیشتری ادامه یافت. از جمله در سال | با قدرت یافتن سلجوقیان در عراق سختگیری‌هایی با شیعیان بخصوص در عراق و بغداد صورت گرفت. حاکم شدن سلاطین سنی مذهب، سنیان متعصب بغداد را جسارت بیشتری داد و درگیری میان سنیان و شیعیان در بغداد که سابقه‌ای طولانی داشت با شدت بیشتری ادامه یافت. از جمله در سال ۴۵۱ق. بعد از اینکه طغرل بر بغداد غلبه کرد و بَساسیری را شکست دارد سنیان بخش‌هایی از محله [[کرخ]] که محل زندگی شیعیان بود را به آتش کشیدند و خانه‌های آنان را غارت کردند.<ref>محمدی، منازعات حنابله با شیعه امامیه در عصر سلجوقی، ص۱۰۶-۱۰۸</ref> در سال‌های بعد نیز درگیری‌های خونین شیعیان [[کرخ]] و سنیان [[بغداد]] ادامه داشت و گاه دامنه بسیار وسیعی می‌یافت.<ref>ترکمنی آذر، تاریخ سیاسی شیعیان اثنی عشری در ایران، ص۱۹۹-۲۰۰</ref> | ||
خلیفه عباسی به شیعیان بغداد دستور داد در نماز صبح عبارت | خلیفه عباسی به شیعیان بغداد دستور داد در اذان نماز صبح به جای «حيّ على خير العمل» عبارت «الصلاةُ خیرٌ من النَّوم» را وارد کنند.<ref>ابن اثیر، الکامل فی التاریخ، ۱۳۸۶ق، ج۹، ص۶۳۲</ref> از آنجا که‌اندکی پیش از ورود سلجوقیان به بغداد٬ شیعیان مدتی با شورش بَساسیری{{یاد| ارسلان مظفر بن عبدالله بساسیری، مُکَنّیٰ به ابوالحارث از امیران نامدار ترک در اواخر دوران تسلط آل‌بویه بر عراق.}} همکاری کرده بودند، بخشی از این سختگیری‌ها با هدف تثبیت قدرت سلجوقیان انجام می‌شد.<ref>محمد طاهر یعقوبی٬ حیات علمی و فرهنگی شیعیان امامیه٬ ص۲۵</ref> | ||
{{حکومت سلجوقیان}} | {{حکومت سلجوقیان}} | ||
===وزرای سنی مذهب و تلاش آنان برای محدود کردن شیعیان=== | ===وزرای سنی مذهب و تلاش آنان برای محدود کردن شیعیان=== | ||