کشف الغمة فی معرفة الائمة (کتاب): تفاوت میان نسخه‌ها
←موضوع و محتوا
بدون خلاصۀ ویرایش |
|||
| خط ۳۱: | خط ۳۱: | ||
'''کَشْفُ الغُمَّة فی مَعْرِفَةِ الأئمّة(ع)''' کتابی به زبان عربی در شرح‌حال، فضائل و معجزات [[چهارده معصوم]](ع) نوشته [[علی بن عیسی اربلی]] (درگذشته ۶۹۲ق) از عالمان دینی [[شیعه]] می‌باشد. نویسنده، کتاب را با انگیزه روشن‌کردن حقانیت آنان بر دشمنان اهل بیت و مقابله با غلوکنندگان [[ائمه(ع)]] نگاشته و در تألیف خود، استفاده از منابع [[اهل سنت]] را بر منابع شیعی مقدم داشته است. | '''کَشْفُ الغُمَّة فی مَعْرِفَةِ الأئمّة(ع)''' کتابی به زبان عربی در شرح‌حال، فضائل و معجزات [[چهارده معصوم]](ع) نوشته [[علی بن عیسی اربلی]] (درگذشته ۶۹۲ق) از عالمان دینی [[شیعه]] می‌باشد. نویسنده، کتاب را با انگیزه روشن‌کردن حقانیت آنان بر دشمنان اهل بیت و مقابله با غلوکنندگان [[ائمه(ع)]] نگاشته و در تألیف خود، استفاده از منابع [[اهل سنت]] را بر منابع شیعی مقدم داشته است. | ||
== جایگاه == | ==جایگاه== | ||
کتاب کشف الغمه مفصل‌ترین اثر درباره زندگی [[امامان شیعه|امامان شیعه(ع)]] در قرن هفتم هجری<ref>جعفریان، منابع تاریخ اسلام، ۱۳۹۳ش، ص۳۶۶.</ref> و مهم‌ترین اثر علی بن عیسی اربلی قلمداد شده است.<ref>جعفریان، علی بن عیسی اربلی و کشف الغمه، ۱۳۷۳ش، ص۶۵.</ref> | کتاب کشف الغمه مفصل‌ترین اثر درباره زندگی [[امامان شیعه|امامان شیعه(ع)]] در قرن هفتم هجری<ref>جعفریان، منابع تاریخ اسلام، ۱۳۹۳ش، ص۳۶۶.</ref> و مهم‌ترین اثر علی بن عیسی اربلی قلمداد شده است.<ref>جعفریان، علی بن عیسی اربلی و کشف الغمه، ۱۳۷۳ش، ص۶۵.</ref> | ||
[[رسول جعفریان]] کتاب کشف الغمه را به‌لحاظ ابتکاری‌بودن روش مؤلف در تدوین آن و نیز موضع معتدل او در مورد اختلافات میان شیعه و [[اهل سنت و جماعت|اهل‌سنت]] مورد علاقه و مراجعه شیعه و اهل‌سنت دانسته است.<ref>جعفریان، علی بن عیسی اربلی و کشف الغمه، ۱۳۷۳ش، ص۶۵.</ref> از نظر جعفریان، این علاقه موجب شده تا این کتاب را بسیاری از عالمان قرن هفتم روایت کنند<ref>جعفریان، علی بن عیسی اربلی و کشف الغمه، ۱۳۷۳ش، ص۶۵.</ref> و نسخ کهن فراوانی از آن موجود باشد.<ref>جعفریان، منابع تاریخ اسلام، ۱۳۹۳ش، ص۳۶۶.</ref> | [[رسول جعفریان]] کتاب کشف الغمه را به‌لحاظ ابتکاری‌بودن روش مؤلف در تدوین آن و نیز موضع معتدل او در مورد اختلافات میان شیعه و [[اهل سنت و جماعت|اهل‌سنت]] مورد علاقه و مراجعه شیعه و اهل‌سنت دانسته است.<ref>جعفریان، علی بن عیسی اربلی و کشف الغمه، ۱۳۷۳ش، ص۶۵.</ref> از نظر جعفریان، این علاقه موجب شده تا این کتاب را بسیاری از عالمان قرن هفتم روایت کنند<ref>جعفریان، علی بن عیسی اربلی و کشف الغمه، ۱۳۷۳ش، ص۶۵.</ref> و نسخ کهن فراوانی از آن موجود باشد.<ref>جعفریان، منابع تاریخ اسلام، ۱۳۹۳ش، ص۳۶۶.</ref> | ||
== مؤلف == | ==مؤلف== | ||
{{اصلی|علی بن عیسی اربلی}} | {{اصلی|علی بن عیسی اربلی}} | ||
ابوالحسن بهاءالدین علی بن عیسی هَکّاری (درگذشت ۶۹۲ق)، مشهور به بهاءالدین اِرْبِلی [[محدث|محدّث]] و مورّخ [[شیعه|شیعی]] قرن هفتم است. بهاءالدین اِرْبِلی در [[اربل|اِرْبِل]] زاده شد و همان‌جا پرورش یافت.<ref> فرّوخ، تاریخ الادب العربی، ۱۹۸۹م، ج۳، ص۶۶۱.</ref> پدرش فخرالدین عیسی، معروف به [[ابن حجنی|ابن جِجْنی]] حاکم اربل و نواحی آن بود. | ابوالحسن بهاءالدین علی بن عیسی هَکّاری (درگذشت ۶۹۲ق)، مشهور به بهاءالدین اِرْبِلی [[محدث|محدّث]] و مورّخ [[شیعه|شیعی]] قرن هفتم است. بهاءالدین اِرْبِلی در [[اربل|اِرْبِل]] زاده شد و همان‌جا پرورش یافت.<ref> فرّوخ، تاریخ الادب العربی، ۱۹۸۹م، ج۳، ص۶۶۱.</ref> پدرش فخرالدین عیسی، معروف به [[ابن حجنی|ابن جِجْنی]] حاکم اربل و نواحی آن بود. | ||
== موضوع و محتوا== | ==موضوع و محتوا== | ||
این کتاب درباره زندگانی [[پیامبر(ص)]]، [[فاطمه زهرا]](س) و [[امامان شیعه|ائمه اثنی‌عشر]](ع) و مناقب و معجزات آنان نوشته شده است. مصنف همچنین اشاره‌ای هم به [[خدیجه کبری|حضرت خدیجه]](س) دارد. | این کتاب درباره زندگانی [[پیامبر(ص)]]، [[فاطمه زهرا]](س) و [[امامان شیعه|ائمه اثنی‌عشر]](ع) و مناقب و معجزات آنان نوشته شده است. مصنف همچنین اشاره‌ای هم به [[خدیجه کبری|حضرت خدیجه]](س) دارد. | ||
این کتاب دو جزء دارد: | این کتاب دو جزء دارد: | ||
*جزءِ اول دربرگیرنده زندگانی [[پیامبر اسلام(ص)]] و [[امام علی(ع)]]است و تاریخ اتمام آن [[شعبان]] ۶۷۸ق است.<ref>اربلی، کشف الغمه، ۱۴۰۵ق، ج۲، ص۷۰</ref> | *جزءِ اول دربرگیرنده زندگانی [[پیامبر اسلام(ص)]] و [[امام علی(ع)]]است و تاریخ اتمام آن [[شعبان]] ۶۷۸ق است.<ref>اربلی، کشف الغمه، ۱۴۰۵ق، ج۲، ص۷۰</ref> | ||
*جزءِ دوم هم دربرگیرنده زندگانی [[حضرت فاطمه(س)]]، [[حضرت خدیجه]] و امامان است و تاریخ اتمام آن [[رمضان]] ۶۸۷ ذکر شده است.<ref>اربلی، کشف الغمه، ۱۴۰۵ق، ج۳، ص۳۴۳</ref> وی در مقدمه کتاب<ref>اربلی، کشف الغمه، ۱۴۰۵ق، ج۱، ص۳</ref> صراحتاً [[شیعه|تشیع]] خود را اعلام داشته و [[اهل بیت]] را ثانی [[ثقلین]] دانسته، دوستی و دشمنی با آنان را دوستی و دشمنی با خدا عنوان کرده است. او چند مناظره با دانشمندان [[اهل سنت]] داشته<ref>اربلی، کشف الغمه، ۱۴۰۵ق، ج۱، ص۸۵، ۳۴۰</ref> و تعبیراتی همچون اصحابنا الشیعه<ref>اربلی، کشف الغمه، ۱۴۰۵ق، ج۲، ص۸۶</ref> و انّا معاشر الشیعه<ref>اربلی، کشف الغمه، ۱۴۰۵ق، ج۲، ص۵۲</ref> دارد. | *جزءِ دوم هم دربرگیرنده زندگانی [[حضرت فاطمه(س)]]، [[حضرت خدیجه]] و امامان است و تاریخ اتمام آن [[رمضان]] ۶۸۷ ذکر شده است.<ref>اربلی، کشف الغمه، ۱۴۰۵ق، ج۳، ص۳۴۳</ref> وی در مقدمه کتاب<ref>اربلی، کشف الغمه، ۱۴۰۵ق، ج۱، ص۳</ref> صراحتاً [[شیعه|تشیع]] خود را اعلام داشته و [[اهل بیت]] را ثانی [[ثقلین]] دانسته، دوستی و دشمنی با آنان را دوستی و دشمنی با خدا عنوان کرده است. او چند مناظره با دانشمندان [[اهل سنت]] داشته<ref>اربلی، کشف الغمه، ۱۴۰۵ق، ج۱، ص۸۵، ۳۴۰</ref> و تعبیراتی همچون اصحابنا الشیعه<ref>اربلی، کشف الغمه، ۱۴۰۵ق، ج۲، ص۸۶</ref> و انّا معاشر الشیعه<ref>اربلی، کشف الغمه، ۱۴۰۵ق، ج۲، ص۵۲</ref> دارد. | ||
اربلی در پایان هر باب کتاب کشف الغمه قصیده‌ای نیز در مدح یا مرثیه [[اهل بیت]] سروده است. این کتاب از منابع [[وسائل الشیعه]] و [[بحارالانوار]] بهره برده است.<ref> بهاءالدین اربلی، ترجمه فارسی، ج۱، مقدمه شعرانی، ص۱۶</ref> | اربلی در پایان هر باب کتاب کشف الغمه قصیده‌ای نیز در مدح یا مرثیه [[اهل بیت]] سروده است. این کتاب از منابع [[وسائل الشیعه]] و [[بحارالانوار]] بهره برده است.<ref> بهاءالدین اربلی، ترجمه فارسی، ج۱، مقدمه شعرانی، ص۱۶</ref> | ||
نویسنده کتابش را با نقل آخرین مطالبِ کتاب [[الاحتجاج علی اهل اللجاج (کتاب)|احتجاج طبرسی]] درباره امام زمان(ع) به پایان برده و پس از آن سه قصیده از اشعاری که در باره امام زمان(ع) سروده نقل کرده است. نخستین | |||
نویسنده کتابش را با نقل آخرین مطالبِ کتاب [[الاحتجاج علی اهل اللجاج (کتاب)|احتجاج طبرسی]] درباره امام زمان(ع) به پایان برده و پس از آن سه قصیده از اشعاری که در باره امام زمان(ع) سروده نقل کرده است. نخستین قصیده‌اش قصیده‌ای میمیه است و آخرین قصیده‌ای که در مدح [[امام مهدی عجل الله تعالی فرجه|امام زمان(ع)]] سروده این‌گونه آغاز شده است.{{شعر}}{{ب| ايها السادة الائمة انتم| خيرة الله اوّلاً و اخيراً }}{{ب|قد سموتم إلى العُلى فافترعتم| بمزاياكم المحل الخطيرا}}{{پایان شعر}}{{یاد| ای امامان سید و سرور، شما برگزیدگان خداوند هستید بر همگان از آغاز تا پایان، به والایی و بلند مرتبگی دست یافتید و در پرتو این فضایلتان در جایگاهی خطیر و بلند مرتبه استقرار یافتید.}} و پایانش با این ابیات است{{شعر}}{{ب|لو قطعتُ الزمان في شكر| أدنى ما حبانى به لكنتُ جديراً }}{{ب|فله الحمد دائماً مستمراً| وله الشكر اولا واخيرا}}{{پایان شعر}}{{یاد| اگر تمام زمان (عمرم) را برای ادای کم‌ترین شکرگزاری(از نعمت هایی که به من عطا شده) از شما بکار بگیرم شایسته و سزاوار است. تمام [[تحمید|حمد]] و ستایش همیشه و به صورت مستمر از آنِ [[خدا]]ست و تمام حمد از آغاز تا پایان از آنِ اوست. }} <ref>اربلی، کشف الغمه، دار الاضواء بيروت، ج۳، ص۳۵۷-۳۶۲. | |||
</ref> | </ref> | ||
== تاریخ نگارش == | ==تاریخ نگارش== | ||
این کتاب دارای دو جزء است که نگارش جزء اول در تاریخ [[۶۷۸ هجری قمری|۶۷۸ق]] و جزء دوم [[۶۸۲ هجری قمری|۶۸۲ق]] به اتمام رسیده است.<ref> الذریعة، ج۱۸، ص۴۷، ۴۸.</ref> برخی منابع که کشف الغمه به آن‌ها استناد کرده، امروزه در دسترس نیستند و تنها در این کتاب به آرای آن‌ها اشاره شده است. | این کتاب دارای دو جزء است که نگارش جزء اول در تاریخ [[۶۷۸ هجری قمری|۶۷۸ق]] و جزء دوم [[۶۸۲ هجری قمری|۶۸۲ق]] به اتمام رسیده است.<ref> الذریعة، ج۱۸، ص۴۷، ۴۸.</ref> برخی منابع که کشف الغمه به آن‌ها استناد کرده، امروزه در دسترس نیستند و تنها در این کتاب به آرای آن‌ها اشاره شده است. | ||
== انگیزه نگارش == | ==انگیزه نگارش== | ||
مؤلف از مدت‌ها تصمیم برآن داشت تا مجموعه‌ای از اخبار و اوصاف [[اهل بیت]](ع) را جمع‌آوری کند و از آن جا که [[اهل سنت]] به تاریخ [[ائمه]] و فضائل آنان نپرداخته و برخی از عالمان سنی حتی نام ائمه را نمی‌دانند، به تاریخ و شخصیت آنان پرداخته، تا حقانیت آنان را بر مبغضان و دشمنان [[اهل بیت]] روشن گرداند و غلو کنندگان ائمه نیز دست از این عمل بردارند. او همچنین درباره هدف تألیف کتاب می‌نویسد بسیاری از مردم، [[زیارت]] قبر [[موسی بن جعفر]](ع) را تمسخر می‌کنند در حالی که بسیاری از همین مردم، قبور فقرا و [[صوفیه|صوفیان]] را زیارت می‌کنند''.<ref>اربلی، کشف الغمة، ۱۴۰۵ق، ج۱، ص۴، ۵.</ref> | مؤلف از مدت‌ها تصمیم برآن داشت تا مجموعه‌ای از اخبار و اوصاف [[اهل بیت]](ع) را جمع‌آوری کند و از آن جا که [[اهل سنت]] به تاریخ [[ائمه]] و فضائل آنان نپرداخته و برخی از عالمان سنی حتی نام ائمه را نمی‌دانند، به تاریخ و شخصیت آنان پرداخته، تا حقانیت آنان را بر مبغضان و دشمنان [[اهل بیت]] روشن گرداند و غلو کنندگان ائمه نیز دست از این عمل بردارند. او همچنین درباره هدف تألیف کتاب می‌نویسد بسیاری از مردم، [[زیارت]] قبر [[موسی بن جعفر]](ع) را تمسخر می‌کنند در حالی که بسیاری از همین مردم، قبور فقرا و [[صوفیه|صوفیان]] را زیارت می‌کنند''.<ref>اربلی، کشف الغمة، ۱۴۰۵ق، ج۱، ص۴، ۵.</ref>'' | ||
== روش نگارش == | ==روش نگارش== | ||
[[پرونده:ترجمه کشف الغمة.jpg|150px|بندانگشتی|تصویر ترجمه کشف الغمة اثر علی بن حسین زواره‌ای]] | [[پرونده:ترجمه کشف الغمة.jpg|150px|بندانگشتی|تصویر ترجمه کشف الغمة اثر علی بن حسین زواره‌ای]] | ||
اربلی در تدوین کتاب از آثار و منابع گذشتگان بهره گرفته و عمده مطالب خویش را از آنان نقل می‌کند. او تنها توضیحات و نقدهای خویش را در ذیل برخی روایات آورده است و در پایان زندگانی هر یک از ائمه قصیده‌ای در مدح و ستایش آنان سروده است. از ویژگی‌های این اثر آن است که مؤلف کوشیده است در نقل روایات مربوط به مقامات و مناقب امامان(ع)روایات اهل سنت را بر روایات شیعه مقدم بدارد و بدین‌سان قبول مطالب کتاب را برای مخالفان آسان گرداند. | اربلی در تدوین کتاب از آثار و منابع گذشتگان بهره گرفته و عمده مطالب خویش را از آنان نقل می‌کند. او تنها توضیحات و نقدهای خویش را در ذیل برخی روایات آورده است و در پایان زندگانی هر یک از ائمه قصیده‌ای در مدح و ستایش آنان سروده است. از ویژگی‌های این اثر آن است که مؤلف کوشیده است در نقل روایات مربوط به مقامات و مناقب امامان(ع)روایات اهل سنت را بر روایات شیعه مقدم بدارد و بدین‌سان قبول مطالب کتاب را برای مخالفان آسان گرداند. | ||
| خط ۶۲: | خط ۶۳: | ||
مؤلف از نگرش‌های کلامی خویش بهره گرفته و در تاریخ [[امامان شیعه]] به ادله اثبات [[امامت]]، معجزات و کرامات آنان پرداخته است.<ref> کشف الغمة، رسول جعفریان. مجموعه مقالات کنگره شیخ مفید.</ref> نویسنده در سنجش و ارزیابی عقاید مخالفان، کوشیده است به گونه علمی و با تکیه بر اخبار تاریخی داوری کند. او گاه نظراتی متفاوت با دیدگاه‌های رسمی دیگر عالمان شیعه ابراز کرده است؛ از جمله شهادت [[امام رضا]](ع) را به‌دست [[مأمون]] نمی‌داند.<ref>[http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/1916 کشف الغمة فی معرفة الائمة]، کتابخانه دیجیتال نور.</ref> | مؤلف از نگرش‌های کلامی خویش بهره گرفته و در تاریخ [[امامان شیعه]] به ادله اثبات [[امامت]]، معجزات و کرامات آنان پرداخته است.<ref> کشف الغمة، رسول جعفریان. مجموعه مقالات کنگره شیخ مفید.</ref> نویسنده در سنجش و ارزیابی عقاید مخالفان، کوشیده است به گونه علمی و با تکیه بر اخبار تاریخی داوری کند. او گاه نظراتی متفاوت با دیدگاه‌های رسمی دیگر عالمان شیعه ابراز کرده است؛ از جمله شهادت [[امام رضا]](ع) را به‌دست [[مأمون]] نمی‌داند.<ref>[http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/1916 کشف الغمة فی معرفة الائمة]، کتابخانه دیجیتال نور.</ref> | ||
== ترجمه و تعلیقه == | ==ترجمه و تعلیقه== | ||
کشف الغمّه چندین بار تلخیص و ترجمه شده است<ref> نک: افندی اصفهانی، ج۱، ص۱۷۷، ج۵، ص۳۴۳؛ آقابزرگ طهرانی، الذریعه، ج۴، ص۱۳۹، ۴۲۵</ref> | کشف الغمّه چندین بار تلخیص و ترجمه شده است<ref> نک: افندی اصفهانی، ج۱، ص۱۷۷، ج۵، ص۳۴۳؛ آقابزرگ طهرانی، الذریعه، ج۴، ص۱۳۹، ۴۲۵</ref> | ||
همچنین بعضی از بخش‌های آن جداگانه با عنوان‌های حیاة الامامین زین العابدین و محمدالباقر و حیاة الامام جعفرالصّادق چاپ شده است.<ref> اربلی، رسالة الطیف، ۱۹۶۸م، ص۲۲؛ زرکلی، الاعلام، ج۴، ص۳۱۹ که اولی را اثری مستقل دانسته است</ref> | همچنین بعضی از بخش‌های آن جداگانه با عنوان‌های حیاة الامامین زین العابدین و محمدالباقر و حیاة الامام جعفرالصّادق چاپ شده است.<ref> اربلی، رسالة الطیف، ۱۹۶۸م، ص۲۲؛ زرکلی، الاعلام، ج۴، ص۳۱۹ که اولی را اثری مستقل دانسته است</ref> | ||
برخی از ترجمه‌های این کتاب عبارتند از: | برخی از ترجمه‌های این کتاب عبارتند از: | ||
* «محراب القلوب» از علی بن فیض إربلی. | *«محراب القلوب» از علی بن فیض إربلی. | ||
* ترجمه‌ای از [[حسن بن حسین بیهقی]]. | *ترجمه‌ای از [[حسن بن حسین بیهقی]]. | ||
* ترجمه‌ای به نام «مناقب» نوشته [[علی بن حسن زواره‌ای]] از مفسران و مترجمان قرن ۱۰ق. | *ترجمه‌ای به نام «مناقب» نوشته [[علی بن حسن زواره‌ای]] از مفسران و مترجمان قرن ۱۰ق. | ||
* ترجمه‌ای از نعمت الله بن قریش رضوی مشهدی. | *ترجمه‌ای از نعمت الله بن قریش رضوی مشهدی. | ||
* «سِیرُ الائمة» یا «اکسیر التواریخ» از میرزا محمد بن محمد رفیع شیرازی ملک الکتاب. | *«سِیرُ الائمة» یا «اکسیر التواریخ» از میرزا محمد بن محمد رفیع شیرازی ملک الکتاب. | ||
* ترجمه‌ای از ملا عبداللطیف آذربایجانی ملا باشی.<ref>تهرانی، الذریعة، ج۴، ص۱۳۰. ج۱۲، ص۲۷۶. ج۲۰، ص۱۴۷.</ref> | *ترجمه‌ای از ملا عبداللطیف آذربایجانی ملا باشی.<ref>تهرانی، الذریعة، ج۴، ص۱۳۰. ج۱۲، ص۲۷۶. ج۲۰، ص۱۴۷.</ref> | ||
همچنین [[کفعمی]]، صاحب [[مصباح کفعمی|مصباح]] نیز بر این کتاب تعلیقاتی دارد. | همچنین [[کفعمی]]، صاحب [[مصباح کفعمی|مصباح]] نیز بر این کتاب تعلیقاتی دارد. | ||
== چاپ == | ==چاپ== | ||
کشف الغمة به سال ۱۴۲۱ق در قم با تحقیق [[سید احمد حسینی اشکوری|احمد حسینی اشکوری]] توسط انتشارات رضی چاپ و منتشر شده است.<ref>[http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/1916 کشف الغمة فی معرفة الائمة]، کتابخانه دیجیتال نور.</ref> | کشف الغمة به سال ۱۴۲۱ق در قم با تحقیق [[سید احمد حسینی اشکوری|احمد حسینی اشکوری]] توسط انتشارات رضی چاپ و منتشر شده است.<ref>[http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/1916 کشف الغمة فی معرفة الائمة]، کتابخانه دیجیتال نور.</ref> | ||
== پانویس == | ==پانویس== | ||
{{پانوشت}} | {{پانوشت}} | ||
== یادداشت == | ==یادداشت== | ||
{{یادداشت‌ها}} | {{یادداشت‌ها}} | ||
== منابع == | ==منابع== | ||
{{منابع}} | {{منابع}} | ||
* اربلی، علی بن عیسی، کشف الغمة، بیروت، دارالاضواء، ۱۴۰۵ق. | * اربلی، علی بن عیسی، کشف الغمة، بیروت، دارالاضواء، ۱۴۰۵ق. | ||
| خط ۹۶: | خط ۹۷: | ||
{{پایان}} | {{پایان}} | ||
== پیوند به بیرون == | ==پیوند به بیرون== | ||
* [http://www.ensani.ir/storage/Files/20120426142601-5208-608.pdf معرفی کتاب «کشف الغمه فی معرفه الائمه»] | *[http://www.ensani.ir/storage/Files/20120426142601-5208-608.pdf معرفی کتاب «کشف الغمه فی معرفه الائمه»] | ||